Fiscale klimaatregelen gooien energiemix telers overhoop

De glastuinbouw zit in een transitie naar duurzame energie, met als doel om in 2040 vrijwel energieneutraal te zijn. Die innovatieslag moet wel worden gefinancierd. De ruimte daarvoor is beperkt, zeker als de op Prinsjesdag gepresenteerde plannen voor verhoging van de energiebelasting op fossiel gas in die vorm doorgang vinden. Tijdens een seminar van AgroEnergy werden diverse aspecten van de verduurzaming belicht.

We zullen geen wkk meer financieren die niet al geschikt is om later over te kunnen schakelen naar waterstof

Toekomstbestendige investeringen in energietransitie

Behalve glastuinbouwondernemers zelf, kijken ook financiers naar de energietransitie, en de zekerheid dat hun geïnvesteerde geld toekomstbestendig besteed wordt. Sectormanager tuinbouw van Rabobank Arne Bac: “We zullen dus geen nieuwe kas meer gaan financieren die niet kan worden aangepast om hem in 2040 klimaatneutraal te maken. En we zullen geen wkk meer financieren die niet al geschikt is om later over te kunnen schakelen naar waterstof. Want wkk’s gaan lang mee. We zien exemplaren uit 2008 die al twee keer zijn gereviseerd, en nog steeds goed draaien. Verder vragen we bij iedere financieringsaanvraag ook naar een energietransitieplan van de teler. Kom je bij ons voor een investering, zonder zo’n plan van aanpak, dan doen wij niet mee.”

AgroEnergy biedt zijn klanten al ondersteuning aan, in de vorm van zijn Groen Plan. Daarmee helpt het telers om inzicht en advies te krijgen over hun mogelijkheden om te verduurzamen. Ook kunnen ze scenario’s doorrekenen voor een optimale energiekostprijs.

Bac ziet zeker toekomst voor de innovatieve glasgroentesector en gaat er vanuit dat de concurrentiepositie redelijk in stand blijft. Echter, hij verwacht dat het areaal glasgroenten in 2040 10% kleiner zal zijn. Ook verwacht hij dat de consolidatie van teeltbedrijven gewoon verder gaat. Voor bedrijven die verder gaan is de gas-wkk geen duurzame energiebron. “Maar het is wel een transitiemiddel, dat de komende jaren hard nodig zal blijven gedurende de reis richting duurzaamheid. Die weg naar 2040 is hobbelig. Daarbij vormen de Prinsjesdag-uitspraken wel een hele grote hobbel.”

Lees ook: Fiscale klimaatmaatregelen gaan glastuinbouw vanaf 2025 pijn doen

Minder wkk-draaiuren

Energie-operator Vincent Klaassens van AgroEnergy ziet een verschuiving optreden in de wkk-inzet. Met meer zon- en windenergie zal elektriciteit over het algemeen goedkoper worden. In de toekomst zal daardoor minder vaak vraag zijn naar elektriciteit uit de wkk. Het aantal draaiuren van de wkk zal dus afnemen. Waar dat er nu nog rond 3.000 per jaar zijn, zal dat naar verwachting rond 2030 teruglopen naar slechts 1.000 tot 1.500 uur.

Met een slimmere inzet, voor onder andere netbalancering, wel tegen hogere prijzen. Met een groter aandeel zon- en windenergie ontstaat een zomeroverschot, en zal de elektriciteit-baseload nog minder goed gaan matchen met de warmtevraag, waarvan de piek in de winter valt.

Elektrische warmtepomp steeds interessanter

Klaassens rekent voor dat een elektrische warmtepomp steeds interessanter zal worden. Zeker met de voorgestelde energiebelastingplannen en hogere gasprijzen bereikt een telr eerder het omslagpunt waarop een warmtepomp rendabeler wordt dan wkk-gebruik. Met de toename van elektrificatie ontstaat wel een grotere druk op het elektriciteitsnetwerk. Dat heefteen grotere kans op congestieproblemen tot gevolg.

Bij de inzet voor de basislast warmtevraag biedt een warmtepomp een goede efficiëntie. Voor een lucht-warmtepomp is de coëfficiënt of performance (COP) van een warmtepomp 3,5 tot 4. Oftewel voor elke megawatt opgenomen elektrisch vermogen wordt 3,5 tot 4 MW aan warmte opgewekt. Dat is een stuk hoger dan van een e-boiler. De laatste is echter weer geschikt om heel snel in te kunnen spelen op een vraag naar netbalancering.

Met groen gas voor de wkk, uit vergisting van biomassa, zou de glastuinbouw ook nog een stukje van de warmtevraag kunnen invullen. De landelijke inzet is om 1,6 miljard kuub groen gas door bijmenging te gaan inzetten in 2030. De kans is echter groot dat groengascertificaten als gevolg van een toenemende vraag-aanbodverhouding duurder worden. Dan wordt de betaalbaarheid voor de glastuinbouw lastig in de concurrentiestrijd met andere sectoren.

Wachten op waterstof

De glastuinbouw onderzoekt in diverse projecten kansen voor waterstof. Zeker lokale projecten zouden mogelijkheden kunnen bieden. Strategisch analist Roland Arkesteijn van Eneco verwacht echter dat waterstof tot 2035, en waarschijnlijk nog wel later, niet overvloedig beschikbaar zal zijn. Echte productieopschaling zal niet eerder dan tegen die tijd plaatsvinden.

Waterstof is een indirecte energievorm, gebaseerd op elektriciteitsgebruik. Er staat nu 4 tot 5 GW windvermogen op zee. Tot 2035 wordt daar nog eens 20 GW aan toegevoegd. “Terwijl er alleen voor de industriële waterstofvraag, van grote kunstmestproducenten en raffinaderijen, al 20 GW nodig is”, zegt Arkesteijn.

Je krijgt pas betaalbare waterstof als er een overschot aan elektriciteit is. En dat duurt nog wel even

Hij verwacht dat groene waterstof duurder zal worden dan de € 75/MWh in 2030, die in diverse gepubliceerde rapporten wordt beloofd. De prijs voor Duitse groene waterstof ligt momenteel op ongeveer € 230/MWh. “Gezien de oplopende kosten voor wind op zee, is het lastig voor te stellen dat dit veel zal gaan dalen tot 2030. Je krijgt pas betaalbare waterstof als er een overschot aan elektriciteit is. En dat duurt nog wel even.”

Focus op elektrificatie

Verder hangt het van de ligging van tuinbouwgebieden af hoe gunstig ze aan te sluiten zijn op de komende waterstofhoofdleidingen. Arkesteijn: “Mijn advies aan telers is: vergeet waterstof voor de komende ongeveer tien tot misschien wel vijftien jaar nog, en focus je op elektrificatie, en eventueel waar mogelijk op aardwarmte.”

Huidige gas-wkk’s zijn al geschikt om tot 10 of 20% van het volume waterstof bij te kunnen mengen. Omdat er per volume gas minder energie in waterstof zit, is dit energetisch maar 3 tot 6%. Daardoor is de bijdrage van die optie aan de CO₂-reductie slechts heel gering.