Financiering blijft grootste knelpunt geothermie

De hoge kredietverlening-eis bij risicovolle voorfinanciering van geothermie blijkt nog steeds het belangrijkste struikelblok om aardwarmteprojecten van de grond te krijgen.

Geothermie kan een aanzienlijke bijdrage leveren aan het nationale doel om in 2020 14 procent van de totale energiebehoefte in te vullen met duurzame energie. Volgens wethouder Theo Duijvestijn van gemeente Westland zou alleen al 1 procent te behalen zijn als in het Westland aardwarmte optimaal benut zou worden. Daarvoor wordt ook gedacht aan diepere boringen rond de 4.000 meter, als aanvulling op de huidige projecten die ongeveer 2,5 kilometer diep gaan. Als een geplande proefboring naar de diepere Trias-aardlaag slaagt, en die laag ook benut kan worden, zou 70 procent van de Westlandse energiebehoefte gedekt kunnen worden met aardwarmte.

Indekken risico

Tijdens een conferentie, georganiseerd door het platform geothermie en de gemeente Westland, pleitte Duijvestijn er voor om het afdekken van risico’s bij het opstarten van aardwarmte-projecten in een veel groter collectief regelen. Nu zijn er in Nederland ongeveer 40 projecten die niet starten omdat de financiering niet rond te krijgen is door individuele bedrijven.

Financiers vragen forse rentes en financiële buffers om risico’s in te dekken. De voorbereidende studies en testboringen kunnen al tientallen miljoenen euro’s kosten voordat er echt bekend is of er wel succesvol gestart kan worden met de installatie en exploitatie van een bron.

Voorfinanciering nodig

In een paneldiscussie bevestigt LTO Glakracht Nederland voorzitter Nico van Ruiten dat financiering met stip knelpunt nummer 1 is, gevolgd door kennis & innovatie en als laatste professionalisering van de keten. “De SDE+ subsidie komt beschikbaar over een periode van 15 jaar, maar juist aan de voorkant van het project is geld nodig voor het opstarten.”

Sectormanager Patrick Zwaan van de Rabobank geeft aan dat er geen discussiepunt meer is over de kerngezonde businesscase van een aardwarmteproject. “Het knelpunt zit hem in het eigen vermogen. Investeringen doen is altijd een hardloopwedstrijd beginnen, maar geothermie is een marathon. De conditie daarvoor is bij een aantal bedrijven niet sterk genoeg. Er zijn andere investeerders nodig die risicodragend mee willen financieren.”

Tot nu toe konden tegenvallers tijdens de exploitatie altijd verholpen worden. Als er door bijvoorbeeld neerslagvorming in een retourput een keer een aardwarmtebron onbruikbaar zou worden, zou dat een extra grote druk op de risicoafdekking gaan leggen.

Al snel onrendabel

Paul van Steekelenburg van Harting Holland, waar net een geothermie-boring is afgerond: “De last van het Eigen Vermogen is steeds groter geworden. De onzekerheden moeten er steeds verder uit bij de bank. Als je dat in het budget gaat meerekenen, dan wordt je plan al snel onrendabel.”

Victor van Heekeren van het platform Geothermie pleit voor een GIS, een Geothermie Investerings Subsie vooraf. In Frankrijk bestaat er al een risicodekkende garantieregeling op productievermogen die een grote versnelling in de realisatie van projecten heeft gegeven. Later is er dan minder SDE+ nodig.

Sowieso is geothermie volgens van Heekeren een nuttige investering voor de overheid. “Door de financieringsvorm komt geothermie niet op gang. Terwijl er nu voor andere duurzame projecten die wel kunnen opstarten soms vijf keer zo veel SDE wordt uitgekeerd dan voor hetzelfde vermogen dat aardwarmte zou kunnen leveren.”

Eén boorgat

Een congresdeelnemer vraagt of een eengatsboring met dubbele pijp geen geschikte goedkopere techniek is om aardwarmte sneller van grond te krijgen dan bij de huidige doubletten (met gescheiden bronnen voor aanvoer en retour). Van Heekeren geeft aan dat dit inderdaad veel risico’s terugdringt en dat zo’n put maar 50 procent kost van een bronpaar. De warme stroom wordt dan echter wel afgekoeld door het teruggaande bronwater, waardoor bij huidige eerste testen de capaciteit op nog geen kwart uitkomt van de traditionele doublet-bronnen. Met de huidige ervaring is dat dus nog geen rendabel techniek.

Elektriciteit opwekken

Thorsten Weinmann, directeur van de Duitse variant op het Platform Geothermie, gaf aan dat in Duitsland vooral gemikt wordt op benutting van subsidies op duurzame elektriciteit (tot 25,2 cent/kWh). Daarom wordt geothermie daar vaak gecombineerd met turbines voor duurzame elektriciteit opwekking. Daarvoor wordt dieper geboord en water van bijvoorbeeld 160 graden Celsius omhoog gehaald. Bij een inventarisatie van zes projecten bleken kostprijzen te variëren van 17,6 tot 27 cent per kWh. In 2020 wordt er circa 375 MW aan geothermie-vermogen verwacht.

Voor bronnen die alleen warmte leveren, zijn in Duitsland alleen subsidies voor bovengrondse distributienetwerken beschikbaar. Investeerders blijken desondanks huiverig om hier hun geld in te steken, omdat er in die lange tussentijd best nieuwe technologieën kunnen komen die concurrerend zijn met hun dan voor 30 tot 40 jaar gedane investering in een aardwarmte-netwerk.

Technisch is het optreden van neerslagen bij afkoeling van het bronwater, bij het terugvoeren in de bodem, het meest voorkomende technische probleem.

Technische ondersteuning

Will Vallejo van de firma Schlumberger geeft aan dat zij vanuit de olie- en gaswinning veel kennis en services rond boortechnieken hebben die ook voor aardwarmte-projecten van belang kunnen zijn. Als voorbeelden noemt hij boorvloeistoffen die als maatwerk voor de specifieke ondergrond van een bron meegegeven kunnen worden. Door met deze vloeistoffen deeltjes van een aangepaste grootte mee te geven, kunnen deze deeltjes horizontale barsten in de bodem afsluiten die tijdens het boren ontstaan, zodat boorwater niet door deze scheuren weg kan lekken.

Ook zijn er heel specifieke cementsoorten voor de opvulling tussen grond en de buitenkant van de bronpijp. Deze vloeibaar ingepompte cement gaat temperatuurgevoelig op de juiste toepassingsdiepte uitharden.

Organisatorisch is een juiste afstemming van de afzonderlijke deelaspecten van een boring van groot belang, om tijd en kosten te besparen. Waar op één afzonderlijk aspect bespaard kan worden met andere keuzes, kan dit soms tot grotere totale projectkosten leiden omdat dit kostenverhogend werkt voor andere deelaspecten.