EU-plannen gewasbescherming laten lidstaten huiveren

In een groot deel van Europa is vanaf 2030 geen gebruik van gewasbeschermingsmiddelen meer mogelijk. Het lijkt een idee van een milieuactiegroep, maar het komt uit de koker van de Europese Commissie. Pas langzamerhand begint door te dringen welk plan er op de Brusselse burelen is bedacht en welke dramatische gevolgen er uit kunnen voortvloeien.

Lees verder onder de kaart

Het plan om het middelengebruik in grote delen van Europa (waaronder mogelijk geheel Nederland) te verbieden komt uit het voorstel voor het duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

Halvering gebruik middelen gewasbescherming

De aanpassing van het gewasbeschermingsmiddelenbeleid vloeit voort uit de Boer-tot-Bordstrategie uit 2020. In dat plan staat dat het gewasbeschermingsmiddelengebruik in tien jaar (tot 2030) moet worden gehalveerd. Hoe dat zou moeten, was de vraag. De Europese Commissie deed er meer dan twee jaar over om met wetsvoorstellen te komen.

Op de dag van de presentatie gaf Europees commissaris Stella Kyriakides (Gezondheid en Voedselveiligheid) aan dat gewasbeschermingsmiddelengebruik zou moeten worden uitgebannen in stedelijk gebied, speeltuinen, parken en natuurgebieden.

De Europees commissaris sprak mooie woorden over wat haar inzet was: gezonde lucht, schoon water, voldoende voedsel, een florerende natuur. “Dit gaat over de gezondheid van onze burgers en van onze planeet”, stelde Kyriakides.

Dit vraagt met name inspanningen van onze boeren

En, zei ze erbij, “dit vraagt met name inspanningen van onze boeren. Niemand wordt achter gelaten. We zetten voor het eerst een uitzonderlijke stap om boeren financieel te steunen om deze transitie te kunnen meemaken. We zullen boeren financieel steunen bij elke stap van de transitie de komende vijf jaar.” Die financiële ondersteuning moest wel komen uit het geld voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), zei ze.

Consequenties EU-plannen gewasbescherming

Toen de voorstellen van de Europese Commissie op tafel kwamen, waren de consequenties verre van duidelijk. En nu de interpretatie van de wetsteksten wordt uitgelegd, worden de contouren langzamerhand zichtbaar.

Het gewasbeschermingsplan van Kyriakides ging, zoals dat met voorstellen van de Europese Commissie gaat, de politieke molen in. Zowel het Europees Parlement als de lidstaten kregen de stukken en moeten hun oordeel vellen.

Ondertussen klom de Europese koepel van landbouworganisaties en coöperaties (Copa-Cogeca) al in de pen tegen de voorstellen. De boerenorganisaties zien het belang van een vermindering van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Maar stelde Copa-Cogeca, de ambities van de Europese Unie gaan veel verder dan kan worden waargemaakt als je kijkt naar de beschikbaarheid van effectieve alternatieven. De toelating van alternatieve gewasbeschermingsmiddelen gaat veel te traag, en tegelijk is de regelgeving niet up to date om nieuwe technologieën te kunnen toepassen.

Lees verder onder de foto

Reactie Nederland op EU-plannen gewasbescherming

Het kabinet in Nederland ging ervan uit dat met het Uitvoeringsprogramma Toekomstvisie Gewasbescherming 2030 een groot deel van de Europese ambities was afgedekt. In een eerste kabinetsreactie van minister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken) schreef het kabinet op 15 juli “op zich positief” te staan tegenover het verbod op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in gevoelige gebieden. Het kabinet stelde dat er uitzonderingen mogelijk zouden moeten zijn voor bij voorbeeld de glastuinbouw. “Of andere situaties waarin verwaaiing of afspoeling vanaf het landbouwperceel naar het milieu niet kan plaatsvinden.”

Voorstel duurzaam gebruik middelen

Al die genuanceerde kritische opmerkingen kwamen op 11 en 12 oktober in een geheel ander daglicht te staan. Toen spraken hoge ambtenaren van de verschillende lidstaten in twee sessies over het voorstel voor het duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

Op dinsdag 11 oktober legde een ambtenaar van de Europese Commissie uit wat er zou moeten worden verstaan onder gevoelige gebieden, waar het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen niet langer zou zijn toegestaan. Pas toen bleek hoe ver de voorstellen gaan.

Gevoelige gebieden

Op de vraag welke gebieden nu ‘gevoelig’ waren wees de Europese Commissie niet alleen bebouwd gebied aan, en parken en natuurgebieden. Nee, zei de Europese Commissie, alle nitraatgevoelige gebieden volgens de Nitraatrichtlijn zouden ook als gevoelig gebied kunnen worden aangewezen. Consequentie: het middelengebruik wordt verboden in heel Nederland, heel Finland, heel Duitsland, heel Denemarken, heel Polen, heel Vlaanderen en in grote delen van andere lidstaten.

Bij de vertegenwoordigers van de lidstaten vielen de oren van het hoofd. Ze wisten niet wat ze hoorden. De meeste lidstaten gaven aan dat de beperkingen die de Europese Commissie wil opleggen “feitelijk betekenen dat er geen enkele vorm van landbouw in gevoelige gebieden mogelijk is”, aldus landbouwminister Piet Adema. Hij communiceerde openhartig over de bijeenkomst van ambtenaren.

Geen uitzondering biologische landbouw

Wie denkt dat er een uitzondering zijn voor de biologische land- en tuinbouw komt bedrogen uit. Ook het gebruik van biologische middelen in kwetsbare gebieden mag niet volgens de huidige interpretatie van de voorstellen. Een woordvoerder van minister Adema zegt daarover dat nu binnen de biologische landbouw weliswaar geen chemische synthetische gewasbeschermingsmiddelen mogen worden gebruikt, maar wel een aantal natuurlijke middelen. Ook het toepassen van die natuurlijke middelen mag niet meer volgens de huidige voorstellen.

Weerstand tegen EU-plannen gewasbescherming

Het plan van de Europese Commissie ondervindt grote weerstand bij de lidstaten. De definitie van gevoelige gebieden moet worden aangepast, want wat er nu ligt is onacceptabel voor een groot deel van de lidstaten.

De voorstellen lijken in de huidige vorm geen meerderheid te krijgen. Inmiddels zwelt ook in het Europees Parlement de kritiek aan. Dat de commissievoorstellen ongeschonden het parlement doorkomen lijkt ondenkbaar, maar daar is wel politieke druk voor nodig. CDA’er Esther de Lange stelde al vragen aan de Europese Commissie. Binnen haar fractie kan het voorstel niet op steun rekenen. “De Europese Volkspartij vindt het voorstel in zijn huidige vorm niet verdedigbaar gezien de verwachte impact op de voedselzekerheid”, zegt ze.