De nieuwe Regeling Voertuigen, met hierin geïmplementeerd de EU 167/2013-richtlijnen, is ook wel bekend als de Mother Regulation. De praktijk is vaak weerbarstiger dan de regels, ook in dit geval. Trekkerfabrikanten voldoen. Fabrikanten, importeurs en dealers van getrokken materieel hebben echter flinke kopzorgen.

Pas net voor kerst kwam hier het besef dat de nieuwe wetgeving echt niet overwaait. Dus nu is het alle hens aan dek. Gerenommeerde fabrikanten moeten last-minute ombouwen naar de nieuwe eisen, importeurs zitten met vragen over details in de wetgeving. Bij de RDW zijn forse wachttijden om machines gekeurd te krijgen.

De branchevereniging toont geen leiderschap en blinkt niet uit in communicatie. “Op de een of andere manier is het onvoldoende geland”, zegt Theo Vulink van Fedecom. “Onze focus lag te veel op de ontwikkelingen rond de kentekenplicht. We hebben onvoldoende beseft hoe snel dit van kracht zou worden.”

Zorgen voor dealers komen nog

Voor dealers komen de zorgen nog. Zij moeten straks puzzelen en kosten maken om nieuwe machines met hydraulische remmen met twee leidingen werkend te krijgen voor de klanten, die in 99% van de gevallen geen tweeleiding hydraulisch remventiel hebben. Want hier zitten de meeste problemen. Rondom luchtremmen past alles wel op elkaar. Kopers die hierop voorgesorteerd hebben, zitten nu safe.

Harde eisen EU

Iedereen hoopte stiekem dat het eigenlijk wel mee zou vallen. Even de kat uit de boom kijken om te zien hoe de nieuwe wet zou landen, en dan kijken hoe te handelen. Afwachten. Maar deze keer waait het niet over. De EU-eisen zijn hard, helder en ingrijpender dan menigeen beseft. Na alle jaren waarin Nederland een relatieve vrijstaat was qua wetgeving op het gebied van landbouwverkeer, is met name die overgang nu bikkelhard.

Handhaving lastig

Dat heeft een juridische grondslag. Omdat Nederland geen concrete wetgeving had, is het volgens juristen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat niet mogelijk gebruik te maken van overgangsrecht om de nieuwe eisen geleidelijk in te voeren. In tegenstelling tot omringende landen, koos Nederland ervoor de regeling 167/2013 ineens te implementeren in de nationale Regeling Voertuigen. Die is per 1 januari 2018 van kracht. Hoogst opmerkelijk: er is wel een toelatingskeuring, maar formeel geen registratieplicht. Dat maakt handhaving lastig.

Fabrikant is aansprakelijk

Desondanks zijn fabrikanten nu massaal wakker om aan de eisen te voldoen. Een keuze hebben ze simpelweg niet – zij moeten voldoen aan de wetgeving. Een goedkeuring van elke machine door de RDW is hiervan het bewijs. Zouden de fabrikanten toch machines uitleveren die niet aan de eisen voldoen, dan hebben zij een gigantisch probleem als dit ooit boven komt drijven. Bijvoorbeeld als zo’n machine onverhoopt bij een ongeval betrokken raakt.

Luchtremsystemen zijn al 50 jaar de standaard in Duitsland en gingen al in de jaren ’80 over van één- naar tweeleidingsysteem. Die techniek is zo uitgerijpt als maar zijn kan. Tweeleiding hydrauliekremmen zijn pas sinds kort op de markt. – Foto’s: Matthijs Verhagen

Hydraulische remmen goedkoop en simpel

Het grootste probleem zit hem in de hydraulische remmen. In Nederland zijn enkelwerkende hydraulische remmen bijna een onderdeel van de cultuur. Goedkoop, simpel; slang erin en rijden. Deze passie delen we met de Fransen en Engelsen. Voor de rest zijn er in Europa minder fans. De Duitsers stapten al een halve eeuw geleden over op luchtremmen. Overigens, ook in Nederland zijn de laatste jaren veel loonwerkers en boeren met grotere trekkers overgestapt op luchtremmen.

Toch is er een hele schare boeren die nog zweert bij de enkelwerkende hydraulische rem. En dat kan prima, zolang je maar met je bestaande trekker en machines blijft werken.

Ook voermengwagen of veldspuit

Enkelleiding-remmen op nieuwe getrokken machines boven 8 ton totaalgewicht zijn sinds 1 januari 2018 niet meer toegestaan. Let wel, het gaat hier alleen om nieuwe machines. Niet over het bestaande materieel.

Wel heeft iedereen die dit jaar een nieuwe getrokken machine geleverd krijgt, er al mee te maken. Heeft die machine een toegelaten totaalgewicht van meer dan 8.000 kilo, dan is de fabrikant altijd verplicht deze af te leveren met dubbelleiding-remsysteem. Los van wat je besteld hebt en of je dat nu wilt of niet, de keuze is of luchtremmen, of tweeleiding hydraulische remmen.

Het gaat hierbij ook om kleinere boerenmachines als een voermengwagen of een veldspuit. Immers, met 2.000 kilo eigen gewicht en 6.000 kilo laadvermogen zitten ook dit soort machines snel aan de 8.000 kilo. Voor machines tussen 3.500 en 8.000 kilo is een oplooprem met losbreekbeveiliging weliswaar als alternatief toegestaan, maar veel fabrikanten kunnen dit niet leveren. Dan moeten ook deze machines over een tweeleidingsysteem beschikken.

Oudere trekker zelden voorbereid

De pijn zit in de klasse boerentrekkers. Loonwerkers zien de voordelen van luchtremmen wel in. Ze hebben er profijt van tijdens de vele uren in het verkeer. Maar een veehouder met een voermengwagen komt nauwelijks op straat en heeft die belangen niet. Toch ontkomt ook deze groep niet aan de nieuwe eisen.

Op de goedkopere trekkers en machines leiden de nieuwe remmen ook nog eens tot een verhoudingsgewijs serieuze meerprijs. En de kans is reëel dat je er in de praktijk niets mee kunt. Want het nieuwe dubbelleiding hydraulisch remsysteem werkt niet achter een trekker met enkelleiding-remsysteem.

De tweeleiding-systemen vereisen een commandoleiding die tussen 0 en 133 bar stuurdruk geeft, en een tweede aansluiting die 15 tot 33 bar continudruk geeft. Ontbreekt een van beide functies, dan blijft de machine op de rem staan.

Deze techniek is nieuw bij hydraulische remmen. Over het mogelijkerwijs opbouwen van een extra aansluiting op bestaande trekkers bestaat in de markt nog zéér weinig kennis. Ideeën zijn er volop. Een oplossing is technisch wellicht nog wel voorhanden. Elke monteur kan wel iets slims bedenken. Maar dan komt de vraag wie de aansprakelijkheid durft te aanvaarden als het serieus misgaat met zo’n combinatie: de dealer, de leverancier of de gebruiker?

Niet elke fabrikant levert dubbelleiding

De eerste trekkers met aansluitingen voor een tweeleiding hydraulisch remsysteem komen nu op de markt. Bijvoorbeeld Deutz-Fahr en CNH leveren dat in het kader van de Mother Regulation-eisen. Bestaande machines met een enkelleiding hydraulisch remsysteem passen (en mogen) hier overigens ook gewoon achter. Er is echter sprake van een tweedeling in de markt. Veel fabrikanten grijpen de nieuwe eisen aan om het hydraulisch remsysteem uit te faseren; zij zijn het liever kwijt dan rijk en zien in luchtremmen een prima alternatief.

John Deere, Fendt en Claas hebben bijvoorbeeld duidelijk stelling genomen. Zij bieden geen tweeleiding hydraulische remaansluitingen aan op hun nieuwe trekkers. De klanten die een trekker van bouwjaar 2018 bij deze merken kopen, krijgen altijd een tweeleiding-luchtremsysteem. De optie is verrekend in de standaarduitrusting en een andere keuze is er simpelweg niet.

Hiermee voldoet de trekker aan de nieuwe eisen. Je kunt af fabriek nog wel een traditioneel enkelleiding hydraulisch remventiel erbij bestellen als optie. Zo kun je met je nieuwe trekker toch blijven rijden met hydraulisch geremde wagens. Echter, per 1 januari 2021 mag dit volgens de wet niet meer. Fabrikanten mogen dan geen nieuwe trekkers meer leveren met een enkelwerkend hydraulisch remventiel. Ook niet als extra optie naast luchtremmen.

Kortom: zoals de vlag er nu bij hangt, faseren deze fabrikanten de hydraulische rem al op korte termijn volledig uit. Een signaal dat je als trekkerkoper niet kunt negeren.

Kunnen de hydraulische remsystemen in de toekomst overeind blijven nu sommige trekkerfabrikanten het praktisch uitfaseren? Nee, verwachten zij. Ja zeggen de fabrikanten die het wél aanbieden. Heb je investeringsplannen in een nieuwe trekker of machine? Maak dan een zeer gedegen afweging tussen hydraulische remmen of luchtremmen.

Voordelen van hydraulische remmen

Massaal over op luchtremmen, zou je zeggen. Toch hebben hydraulische remmen hun voordelen, juist op boerenmachines. Het is een hufterproof systeem dat altijd werkt en nauwelijks onderhoud vraagt. Luchtremmen werken prachtig, mits je er af en toe naar omkijkt.

En dan de kosten. Een dubbelleiding hydraulische remaansluiting op de trekker is af fabriek nog altijd goedkoper dan luchtremmen. Hydrauliek is op een trekker sowieso voorhanden, een compressor in de meeste gevallen niet.

Echter, op getrokken materieel geldt juist het omgekeerde. Een dubbelwerkend hydraulisch remsysteem op een getrokken machine is juist duurder dan luchtremmen. Oorzaak: componenten van een luchtremsysteem worden in enorme aantallen geproduceerd voor onder andere de truck- en trailerbranche. Dus zijn ze verhoudingsgewijs goedkoop. Een dubbelleiding hydraulisch remsysteem voor getrokken materieel is feitelijk pas net uitgevonden, en kent slechts enkele aanbieders. Het is nu nog een kleine markt. Dit spreekt juist weer in het voordeel van luchtremmen.

Denk ook aan de restwaarde van machines. Een gebruikte kipper met luchtremmen ligt internationaal beter in de markt dan eentje met hydraulische remmen.

Luchtremmen zijn in opmars op grotere trekkers en machines. Ze zijn lang niet altijd meer herkenbaar aan de rood-gele spiraalslangen. Deze Kaweco-tank is luchtgeremd, maar haalt zijn lucht via zwarte slangen van de trekker. Het lijnfilter verraadt dat het om een luchtslang gaat.

Geen goedkope oplossingen

In praktijk zijn er nog meer mogelijkheden. Achteraf luchtdrukremmen op de trekker opbouwen is er een van. Hier bestaat in de praktijk ervaring mee; op oudere trekkers is het in verhouding tot de dagwaarde echter prijzig.

Tot slot is het wellicht mogelijk om nieuwe machines met combi-remboosters op te bouwen. Deze bestaan uit zowel een (enkelwerkend) hydraulisch als een luchtremgedeelte. Dat laatste voldoet op papier aan de nieuwe eisen, en je kunt voorlopig nog prima en legaal vooruit met een enkelwerkend hydraulisch remventiel. Tegelijk ben je wel op de toekomst voorbereid met een complete luchtreminstallatie, voor als je de trekker over een paar jaar inruilt.

Fabrikant moet aanpassing zelf doen

Belangrijk is dat de fabrikant dit regelt. Want de tijd dat je als dealer of boer zelf aanpassingen kon doen aan remsystemen ligt achter ons. Het is ook een cultuuromslag. Het moet kloppen op papier, want met de nieuwe toelatingskeuringen is alles gedocumenteerd en vastgelegd in de conformiteitsverklaring. De fabrikant heeft zo bewijs dat de zaak af fabriek in orde was. Wie achteraf aanpassingen doet, ondervindt mogelijk vervelende gevolgen wanneer het onverhoopt mis gaat en de remmerij in twijfel wordt getrokken. Dat risico kan geen enkele ondernemer zich permitteren. 

Past een bestaande kipper met enkelleiding remsysteem achter een nieuwe trekker met dubbelleiding hydraulisch remsysteem? We nemen bij Deutz-Fahr-dealer Jan van den Berg in Druten de proef op de som. De remleiding past zonder aanpassingen. De continu-drukaansluiting blijft onbenut. De stuurdruk van nieuwe hydraulische remventielen gaat tot maximaal 130 bar.

Remventiel voortaan elektronisch aangestuurd

Volgens de Mother Regulation moet je met de handrem een combinatie rustig tot stilstand kunnen remmen. Op 2018-trekkers is de handrem daarom proportioneel werkend en voorzien van een potmetertje. Dit heeft weer gevolgen voor het remventiel c.q. het handremventiel: dat wordt nu elektronisch geregeld.

Daarbij is het verplicht dat de aanhanger eerder remt dan de trekker, ook wel voor-eiling genoemd. En dat de wagen op de handrem gaat als de trekker op de handrem staat. Bij luchtremmen was dit allemaal min of meer vanzelfsprekend. Ook trekkers met een tweeleiding hydraulisch remventiel moeten hier nu aan voldoen. Hiervoor zijn compleet nieuwe hydraulische remventielen ontwikkeld.

ABS/EBS-aansluiting verplicht

Tot slot moeten nieuwe trekkers voorzien zijn van een zogenoemde ABS/EBS-aansluiting achterop. Een zevenpins contactdoos waarmee de trekker eventueel met elektronisch aangestuurde remsystemen van de aanhanger kan communiceren. Nieuwe trekkers moeten altijd de 4wd inschakelen tijdens het remmen, zelfs als de vooras voorzien is van remmen. Ook moet het rempedaal voorzien zijn van sensoren; bij ontkoppelde pedalen is de snelheid begrensd op 40 km/u.