Dirk Aleven: ‘Agtech stopte soms met logisch denken’

Het meest prestigieuze project van Dirk Aleven en FoodVentures was te vinden in China, in de regio van megametropool Shanghai. Een bloem van kassen, gebouwd in een cirkelvormig agropark, goed voor 15 hectare groenteteelt. Maar alleen in de eerste kas die afkwam zijn ook daadwerkelijk tomaten geteeld.

“We hebben daar kunnen laten zien dat ons concept werkt”, zegt Aleven, oprichter en directeur van FoodVentures. Dat concept is het voor eigen rekening en risico runnen van een glastuinbouwbedrijf, in partnership met een investeerder-eigenaar. “In China was dat inclusief de afzet van de tomaten met een merknaam, VitaBite, met plasticvrije verpakkingen naar supermarkten in de regio. Maar vervolgens kwam vastgoedbedrijf Evergrande, die opdrachtgever en eigenaar was van de kassen, op omvallen te staan. Rekeningen werden niet meer betaald en ook al hadden wij daar als ‘operators’ van de teelt niks mee te maken, toch werd ook bij ons gas en stroom afgesloten.”

We runnen nu bijvoorbeeld een 3,5 hectare grote kas met slateelt voor HX Agriculture van Simon Lin

Einde teelt dus en de voor 90% gereed gekomen nieuwbouw van alle vijf de kassen staan nu leeg, te wachten op een volgende eigenaar, die er in wil gaan telen. “Wij hebben daar veel geld verloren”, zegt Aleven, toch nog monter. Want met het team van voornamelijk lokale mensen, aangevuld met en opgeleid door Nederlandse teeltexperts, is hij ondertussen alweer nieuwe projecten in China op het spoor. “We runnen nu bijvoorbeeld een 3,5 hectare grote kas met slateelt voor HX Agriculture van Simon Lin. Nee, nog geen nieuw tomatenbedrijf. Dus VitaBite blijft nog even in de kast.”

Is dat merkenconcept dan niet bruikbaar in de tomatenkassen die FoodVentures nu runt in Kazachstan en de VS of vanaf volgend jaar in Zweden?

“Nee, zo makkelijk werkt dat niet. Elk land heeft zijn eigen markt en zijn eigen consumenten. In Kazachstan denken ze bij tomaten met een merknaam meteen dat die dan ook wel duur zullen zijn en die laten ze dan dus liggen. In Zweden is de grootste supermarkt, ICA, juist heel bewust bezig met verpakkingsvrije tomaten in herbruikbare kratten. En in de VS was en is onze rol sowieso heel anders.”

In Kentucky werd FoodVentures ingevlogen door investeerder Equilibrium Capital om de productielocaties van AppHarvest in Richmond en Morehead in beheer te houden tijdens de afwikkeling van het faillissement van AppHarvest.

“Wat we daar in de VS aantroffen was eigenlijk vooral een tekort aan logisch denkende mensen. AppHarvest heeft zichzelf neergezet en gedragen als een techbedrijf. Daarmee hebben ze een heel succesvolle beursgang gerealiseerd. Maar ze vergaten dat je voor een succesvolle teelt ook soms gewoon als een tuinder moet denken en niet als agtech-ondernemers. Het was daar alsof ze een nieuwe auto hadden gekocht en toen de dealer met een lijst van extra’s aankwam ze maar hopla álles hadden aangevinkt.”

Aleven en zijn mensen dragen de beide productielocaties nu over aan het Amerikaanse teeltconglomeraat Mastronardi.

“Die kennen het klappen van de zweep als het om tomaten telen gaat. Maar namens Equilibrium, dat nu eigenaar is van deze kassen, kijken we nog wel mee. We zijn ook betrokken bij een derde locatie van AppHarvest, waaronder de kas die door Bosch Berries in Moerkapelle is overgenomen.”

De snelle opkomst en even snelle ondergang van AppHarvest heeft het enthousiasme van investeerders wel wat laten bekoelen.

“Dat voelen nu vooral de Nederlandse kassenbouwers en techniekleveranciers. Dat agtech-verhaal werd vooral succesvol verkocht als indoor farming. Daar liftten ook de kassen van AppHarvest op mee, maar investeerders over heel de wereld waren nog het meest gefascineerd door de daglichtloze vertical farms. En daar is door de energiecrisis alle lucht uit. Waar wij als FoodVentures nu op inzetten, is het laten zien hoe ‘resilient’ glastuinbouw is, en hoe hightech glazen kassen bewezen winstgevend zijn. Ook in de energietransitie waar de wereld doorheen moet vanwege klimaat. Laten zien dat het kapitaal dat je steekt in een glasteelt, in Kazachstan, in China, in de VS, zelfs in een land in oorlog als Oekraïne, wel degelijk kan renderen.”

Waar wij als FoodVentures nu op inzetten, is het laten zien hoe ‘resilient’ glastuinbouw is, en hoe hightech glazen kassen bewezen winstgevend zijn

Je bent nu net terug uit Oekraïne. Hoe gaat het daar?

“We runnen daar een relatief bescheiden, maar wel mooi en modern bedrijf van anderhalve hectare slateelt op goten. En dat hebben we met ons Oekraïense team door 600 dagen van oorlog heen ook draaiend gehouden. De kas staat bij Lviv in het westen van Oekraïne, dus minder direct bedreigd door het oorlogsgeweld. Maar toen de elektriciteitscentrale werd gebombardeerd, kwamen we wel zonder stroom te zitten. En de oorlog begint de mensen uit te putten. Het uitzichtloze ervan. Doordat zoveel mensen het land verlaten hebben, is de economie aan het instorten. We participeren actief in internationale beurzen voor de wederopbouw, zoals in Polen deze maand. Werken aan wederopbouw kan ook zeker in de gebieden die nu goed zijn beveiligd tegen luchtaanvallen. Een van de zaken waar wij nu werk van maken is een decentrale energieopwekking. Voor de oorlog hoefden we niet te beginnen over een wkk en terugleveren aan het net. Maar nu is dat anders.”

Als beloning voor hun inzet hebben de lokale mensen die het bedrijf managen onlangs een deel van het eigendom in handen gekregen.

“Niet dat dat nu onze nieuwe werkwijze wordt hoor. In de andere landen blijven we gewoon werken met gecommitteerde financiële partners. Zoals HX in China. En met als nieuwste voorbeeld dus Zweden. Daar bouwen we nu 10 hectare tomatenkas, op basis van de restwarmte van een grote karton- en papierfabriek. Die warmte wordt geëxploiteerd door het Zweedse bedrijf WA3RM. Die dachten eerst aan een fishfarm. Daarmee stapten ze naar kassenbouwers. Die stelden allerlei vragen over wat ze dan wilden in en aan de kas. Als teler weet je waar dat overgaat, maar als warmtebedrijf niet. Dus toen kwamen ze bij ons terecht.”

Niet bij Zweedse glastuinders?

“Dat zijn meestal kleine bedrijfjes, niet klaar voor jaarrond tomatenteelt. Maar de Zweedse markt is wél klaar voor meer zelfvoorzienendheid, ook in de winter. Die willen niet meer ’s winters tomaten uit Spanje laten komen, en bijdragen aan een groeiend droogteprobleem daar.”

Zweden is een land met welvarende consumenten. Met een aantrekkelijk aanbod van restwarmte klinkt dat als een goed businessmodel. Maar dan terug naar Kazachstan. Dáár haalt FoodVentures al van meet af aan een positief rendement dat inmiddels de dubbele cijfers ingaat.

“Wat daar zo goed is gedaan is dat we daar direct de goede kas hebben kunnen bouwen. Kazachstan is een land met een overschot aan energie uit olie en gas. Maar het is ook rijk aan allerlei andere natuurlijke grondstoffen. En daarnaast is er ook een prima aanbod van relatief goedkope arbeid, heel anders dan in de VS of Zweden. Daar kunnen we dus een return on investment van 12 tot 15% laten zien.”

Net terug uit Oekraïne vertrok Aleven een week later alweer naar Kazachstan.

“Daar is nu Bas van den Bosch, de kersverse ‘junior grower’, net gestart. Samen met vier vrienden die allemaal afstudeerden aan de tuinbouwopleiding van Hogeschool InHolland in Delft bood hij zich vorig jaar aan. Voor klussen in het buitenland. Hebben we natuurlijk meteen aan het werk gezet. Prachtig. Jongens naar mijn hart.”