De wereld volgens Rob de Wijk

Rob de Wijk als spreker op het jaarevent van de Greenport Westland-Oostland. Naast wat hij er kwam vertellen leert ook zijn niet onlogische aanwezigheid in De Lier ons iets.

Rob de Wijk is een van Neerlands meest vooraanstaande duiders van de laatste geopolitieke trends. Als directeur van het The Hague Centre for Strategic Studies (voortgekomen uit een samenwerking tussen TNO en Instituut Clingendael) is hij verantwoordelijk voor de wetenschappelijke bestudering van de wereld van het politiek, militair, economisch, technologisch en sociaal samenstel van factoren dat van deze tijd deze tijd maakt. Dat klinkt nogal veelomvattend en daardoor algemeen. Maar De Wijk weet de uitkomsten van die bestudering doorgaans met veel gevoel van urgentie voor het voetlicht te brengen. Zo ook gisteren in De Lier voor een publiek van tuinders en andere ondernemers én bestuurders rond onze sector.

Uniek tijdsgewricht

Hij kwam vertellen dat we ons bevinden in een uniek tijdsgewricht. Door alle politieke instabiliteit heen staan we voor de kans een geheel nieuwe wereldorde te smeden. China passeert de VS als mondiaal nummer 1. Of kan toch een Europese Unie die zichzelf hervindt danwel opnieuw weet uit te vinden, een gooi doen naar de functie van De Grote Wereldregisseur?

Wie de serieuze media in de gaten houdt, die kent het verhaal wel. Maar misschien net zo interessant als wat De Wijk aan dat bekende verhaal toevoegt, is dat hij dat voor een tuinbouwpubliek kwam vertellen. Zonder dat hij eerst moest opzoeken waar het Westland ook alweer lag.

Investeringsstrategie Metropoolregio

De Wijk sprak vlak na de videoboodschap van Veranderprofessor Jan Rotmans. Beide zijn lid van de Strategiegroep Roadmap Next Economy. Die Roadmap is ‘een onderdeel van de bredere investeringsstrategie van Metropoolregio Rotterdam Den Haag en haar partners in de regio’.

Hoge heren in de weer met een investeringsstrategie voor een metropoolregio. Zelfs al staan die twee genoemde steden in een zee van glas, dan nog is het niet zomaar vanzelfsprekend dat de tuinbouw meer dan een voetnoot is in die investeringsstrategie. Vanuit hun hoge glazen torens zouden ze die glazen stad aan hun voeten zomaar over het hoofd kunnen zien.

Captains of industry zonder benul

Dat was lange tijd precies zoals het ging. Onze captains of industry hadden geen benul van wat boeren en tuinders allemaal aan het uitvreten waren. Dat werd ook netjes aan het zicht onttrokken in een eigen landbouwministerie, dat ook nog eens het meeste beleid en budget naar Brussel had uitbesteed. Investeringsstrategieën gingen over van alles behalve over land- en tuinbouw.

Dat is pas sinds een jaar of tien aan het veranderen. De tuinbouw, lees in deze Metropoolregio de glastuinbouw, staat op de radar. Sinds voedsel rond 2005 mondiaal een acute zorg werd, in plaats van de vanzelfsprekendheid die het voor de westerse wereld een halve eeuw lang was, houden de hoge heren zich er actief mee bezig. En wonder boven wonder: in Nederland mogen de tuinders zelf ook meepraten.

(Beleids)technisch hoogste niveau

Dat kunnen we zien als een zegen of als een vloek. Dat de tuinbouw mee mag praten heeft de sector ook zelf bevochten. De sector is hier technisch van het allerhoogste niveau. Maar ook beleidstechnisch is de sector intern én extern altijd heel goed georganiseerd geweest. Geheel terecht stelde Rob de Wijk gisteren dan ook: “Zoals wij hier bij elkaar zitten, dat gebeurt in Rusland en in China niet”.

Voor sommige tuinders zal het eerder een vloek zijn. De tuinbouw komt in handen van investeerders, wordt opgeslokt door het grote geld. Hoe meer hoge heren zich met mijn bedrijf komen bemoeien hoe minder het voor mij als vrije ondernemer wordt.

Het echter net zo angstwekkend alternatief is dat de hoge heren zich niks van je aantrekken en je al helemaal niet met ze mag meepraten. Zoiets als wat met de Franse boeren gebeurt, die excelleerden in blokkades en protesten, maar nu vooral excelleren in aan hun eigen kleinschalige gebrek aan innovatief vermogen ten onder te gaan.

Aanpassen is het kernwoord

Of is er een derde weg? Nederlandse tuinders die weg willen blijven van geopolitieke en het grote geld van kille investeerders en toch kunnen blijven renderen? De Wijk schetste het hoopvolle scenario van Europa dat zich tussen alle chaos van aanslagen, Trump, Brexit en naar autocratie afdrijvende of allang afgedreven staten als Rusland, China en Turkije weet aan te passen. Dat zijn burgers toch met vertrouwen door de Derde Industriële Revolutie weet te loodsen, hoe ongrijpbaar snel en zonder democratische sturingsmogelijkheden die zich nu ook lijkt te ontwikkelen.

‘Aanpassen’ is daarbij zijn kernwoord. Die Franse boeren zijn daar niet het beste voorbeeld van. Bij Nederlandse tuinders zit dat echter al sinds 150 jaar in de genen. En dan niet op een brute eten of gegeten worden manier. Maar coöperatief en polderend in de beste zin van het woord.

‘Treed op als cluster’

Dus nog een kernzin uit De Wijks betoog: “Treed altijd op als een cluster.” Dat kan een cluster zijn van internationaliserende, en groot-groter-grootst groeiende danwel fuserende bedrijven. Maar het kan natuurlijk ook een cluster zijn van samenwerkende kleinere bedrijven onder een kansrijke gemeenschappelijke noemer. Zoals regionaal, biologisch of landschapsvriendelijk. Om maar een paar ‘zachtere’ waarden te noemen, waaraan ook in die Derde Industriële Revolutie behoefte zal blijven of misschien zelfs veel méér behoefte naar zal komen.