premium
Nederlandse telers wilden komkommers op de snelweg storten, maar hielden zich in. De ook gedupeerde Franse telers in Perpignan hadden minder scrupules. - Foto: ANP
Tien jaar geleden groeiden dodelijke Ehec-besmettingen uit tot een enorme gezondheidscrisis én een vertrouwenscrisis die groenmtetelers in de gehele EU op vele honderden miljoenen schade kwam te staan. Een overzicht van dag tot dag, opgesteld door het Productschap Tuinbouw en P&Co.
Begin mei 2011
De eerste ziekmeldingen in regio Hamburg worden gemeld.
Medio mei
Tientallen patiënten in Duitse ziekenhuizen.
21 mei
De eerste dode en de start van de berichtgeving in Duitse media.
23 mei
Robert Koch Institut (het Duitse RIVM) adviseert om ‘de hygiëne in de keuken in acht te nemen’. Er worden namelijk relatief veel vrouwen getroffen en zij bereiden het vaakst het eten.
24 mei
Er zijn bijna 500 besmettingen. Het RKI linkt de uitbraak met het eten van rauwe of onvoldoende gekookte groente. De Gezondheidsdiensten adviseren voorzichtig te zijn met saladegroente en die voorlopig niet aan kinderen geven. Ook adviseren ze saladegroente voor consumptie goed schoon te maken en op te warmen.
De NVWA vindt in Nederland geen extra maatregelen nodig, zolang er geen duidelijkheid is over de besmettingsbron.
25 mei
Duitse media melden dat volgens experts (voorverpakte) sla de bron is. Vanuit Duitse afnemers worden de eerste aanvragen van een Ehec-vrij-verklaring gedaan, evenals de eerste annuleringen van bestellingen (sla).
Nederlandse media melden dat we hier volgens experts geen gevaar lopen: ons land kent een ontzettend goede beheersing van de voedselveiligheid. Het RKI meldt dat de consumptie van rauwe tomaten, komkommers en sla uit Duitsland zeer waarschijnlijk de oorzaak is (patiënten aten namelijk significant veel saladegroente). Het RKI-advies: eet uit voorzorg tot nader bericht geen van deze groente uit Noord-Duitsland.
26 mei
De eerste supermarkten halen groente (met name sla) uit de schappen. Het Gezondheidsinstituut Hamburg treft Ehec aan op vier komkommers; drie uit Spanje en één uit Nederland.
27 mei
Inmiddels liggen 276 patiënten met de nieraandoening ‘HUS’ in ziekenhuizen en zijn er ten minste 2 doden te betreuren. Er is verwarring over de ‘vierde komkommer’. Diverse bronnen (waaronder de Europese Commissie op basis van informatie van de Duitse autoriteiten) wijzen Nederland of Denemarken als herkomstland aan. Duitse media melden dat (ook) komkommers uit Nederland besmet zijn met Ehec. Edith Schippers, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), adviseert groente voor consumptie goed te wassen en te schillen.
De Europese Commissie stuurt een RASFF-bericht uit dat de Duitse autoriteiten onderzoek doen naar een verdachte partij komkommers afkomstig uit Nederland en verhandeld in Duitsland. In een persbericht staat later: ‘Afkomstig uit Nederland of uit Denemarken’. De NVWA treft bij een verdachte Nederlandse leverancier geen Spaanse komkommer aan en de betrokkenheid van het Nederlandse bedrijf staat niet vast. Nader onderzoek is niet nodig.
28 mei
Bild am Sonntag meldt dat 58% van de Duitsers het advies volgt om geen rauwe groente te eten. Het RKI meldt dat de besmettingsbron nog ‘actief’ is en adviseert voorlopig geen saladegroente te eten.
29 mei
Minister Aigner (Consumentenzaken) adviseert voorlopig geen rauwkost als sla, tomaat en komkommer te eten. Het ECDC meldt dat de epidemie Ehec O104 in Duitsland een van de grootste wereldwijd is. Het voorkomende type O104:H4 is wereldwijd zelden beschreven.
30 mei
Er zijn ruim 1.000 ziektegevallen en ziekenhuizen kunnen toestroom niet aan. De waarschuwing om rekening te houden met meer slachtoffers volgt. De bron van de besmetting is nog onbekend, maar het sterke vermoeden bij Spaanse komkommer blijft.
Het RIVM meldt in Nederland drie gevallen van nierfalen. De Ehec-besmetting in Duitsland is opgelopen. De Europese Commissie wijst een lading komkommers uit Nederland mogelijke bron van de Ehec-besmetting aan, op basis van informatie uit Duitsland. Naderhand volgt een nuancering: het betreft waarschijnlijk geen in Nederland geproduceerd product, maar komkommers die vanuit het buitenland via Nederland verhandeld zijn. Brussel ziet geen reden voor een algeheel vervoersverbod van Spaanse komkommers.
Rusland dreigt met een importverbod van Duitse en Spaanse groente.
31 mei
De NVWA treft op Nederlandse groente geen Ehec aan. Minister Schippers ziet geen grond voor een advies om geen komkommers te eten. Het RIVM ziet geen indicaties voor een besmettingshaard in Nederland. Het RKI meldt dat besmettingen zich concentreren in Noord-Duitsland. De gezondheidsambtenaar in Hamburg meldt dat Ehec op de Spaanse komkommer een andere dan de ziekteverwekker is.
EU-commissaris Ciolos zegt te begrijpen dat nationale autoriteiten maatregelen nemen om de consument te beschermen, maar ze moeten wel proportioneel zijn. Minister Aigner herhaalt de oproep om vooralsnog geen saladegroente te eten. Rusland dreigt zijn boycot uit te breiden naar groente uit alle EU-lidstaten.
1 juni
Het RIVM meldt dat negen Nederlanders besmet zijn met Ehec, waarvan er drie in het ziekenhuis liggen. Zij bezochten allen Duitsland.
De Franse retail haalt Nederlandse komkommers uit de schappen en adviseert alleen nog Franse komkommers te kopen. Het Duitse ministerie van Landbouw zegt dat onderzoek uitwijst dat op geen enkele groente uit de EU Ehec O104 is aangetroffen. Nederlandse groente – als enige – is ‘helemaal vrij van contaminaties’.
De Europese Commissie trekt de waarschuwing voor Spaanse komkommers in. EU-commissaris Dalli stelt dat er in het algemeen geen probleem is met groente en fruit in de EU. De Ehec-uitbraak speelt lokaal in de regio Hamburg. EU-lidstaten nemen geen maatregelen tegen producten uit andere lidstaten. Officiële instanties brengen dit naar buiten, media berichten echter onjuist over mogelijke besmettingsbronnen en importverboden. Dit alarmeert derde landen en naast Rusland overwegen meer afzetmarkten handelsbeperkingen. De Europese Commissie doet uiterste pogingen de afzetmarkten goed te informeren
De Duitse overheid houdt vast aan negatief consumptieadvies voor saladegroente, op basis van ‘sterke epidemiologische aanwijzingen van een verband tussen de uitbraak en de inname van komkommers en in mindere mate tomaten en salade. Dat verband is bij het groeien van het aantal onderzochte patiënten alleen maar sterker geworden’.
2 juni
Duitse ziekenhuizen ondervinden capaciteitsproblemen en roepen op om bloed te geven om de voorraad bloedplasma aan te vullen. De WHO zegt dat er sprake is van een gemuteerde soort, die nooit eerder bij patiënten aangetroffen is.
Rusland stelt een importverbod in voor verse groente uit de EU. De afzet naar derde landen komt verder onder druk door onjuiste berichtgeving in de media over maatregelen in de EU.
3 juni
Het RKI meldt dat het aantal infecties de 2.000 is gepasseerd. Rond de 1.500 patiënten lijden aan HUS en 18 mensen zijn overleden. Inmiddels is de bacterie opgedoken in 12 landen en patiënten waren allen recent in Noord-Duitsland. De Duitse minister van Gezondheid houdt vast aan het advies om geen rauwe groente te eten, vooral geen rauwe komkommers, tomaten en salade.
De spanningen lopen internationaal op. De Verenigde Staten en Rusland uiten kritiek op de aanpak van de crisis door EU en EU-lidstaten verwijten de Europese Commissie te weinig te doen. Nederland en Spanje zijn boos op Duitsland.
4 juni
Een restaurant in Lübeck is in beeld als mogelijke besmettingshaard van Ehec-infecties. Deskundigen van de WHO zeggen dat vlees als bron veel waarschijnlijker is dan groente. Duitse media speculeren over de besmettingsbron.
5 juni
De minister van landbouw van deelstaat Nedersaksen maakt bekend dat zeer waarschijnlijk taugé of andere kiemgroente van een biologisch groentebedrijf uit Bienenbüttel de infectiebron zijn. Hard bewijs is er niet; verdenking volgt op tracking and tracing. Het advies is om voorlopig geen kiemgroente te eten. Er is verwarring in Nederland door de foutieve vertaling door het ANP van het Duitse woord ‘sprossen’ in ‘spruiten’.
De kritiek op de aanpak van de crisis en de zoektocht naar de besmettingsbron zwelt ook in Duitsland aan. De coördinatie ontbreekt door een decentrale aanpak en de betrokkenheid van diverse deelstaten, autoriteiten en instituten.
6 juni
De NVWA kondigt onderzoek aan bij Nederlandse kiemgroentekwekerijen. De eerste onderzoeken tonen nog geen Ehec aan bij kiemgroente van het bedrijf uit Bienenbüttel. De Duitse autoriteiten houden vast aan een negatief consumptieadvies voor salade- en kiemgroente.
Het Outbreak Management Team in Nederland komt bijeen voor advies aan de minister van VWS over de voorbereiding van Nederlandse ziekenhuizen op patiënten die besmet zijn met de Ehec-bacterie en daardoor met HUS.
7 juni
Inmiddels zijn er ruim 2.300 ziektegevallen in 14 landen (vrijwel allemaal te herleiden naar Duitsland), waarvan er bijna 650 met de nieraandoening HUS zijn en 25 doden (waarvan 1 in Zweden, die in Noord-Duitsland was geweest).
Het Europarlement uit kritiek op de Ehec-aanpak van Duitsland. Eurocommissaris Dalli van Volksgezondheid roept Duitsland op alleen uitspraken te doen over de herkomst van de bacterie als er hard wetenschappelijk bewijs is. Dit om angst bij consumenten en problemen bij tuinders te voorkomen. Een team van Europese experts gaat Duitsland helpen bij de zoektocht naar de infectiebron.
Minister Schippers van VWS meldt de Tweede Kamer per brief dat er volgens deskundigen geen enkele aanleiding is om bepaalde voedingsmiddelen in Nederland te mijden.
8 juni
Staatssecretaris Bleker van Economische Zaken en Landbouw reist naar Moskou voor overleg over de Russische importstop. Na afloop verwacht hij een einde aan het verbod binnen enkele dagen, als Nederland en Rusland afspraken hebben gemaakt over een controleregime.
De Duitse minister Bahr van Volksgezondheid meldt via de media dat er sprake is van een sterke afname van het aantal nieuwe besmettingen. De Duitse autoriteiten melden dat de Ehec-bacterie is gevonden op een komkommer die werd aangetroffen in de vuilnisbak bij een familie uit Maagdenburg, die ziek was geworden. De Duitse autoriteiten brengen naar buiten dat een Ehec-variant op de kiemen van rode bieten van een Nederlands bedrijf is gevonden. Controle van de NVWA laat dezelfde uitkomst zien. Het gaat niet om de O104. Het bedrijf werd geblokkeerd.
9 juni
De NVWA maakt de naam bekend van de kweker van de rode bietenkiemen waarop Ehec is aangetroffen. Consumenten die het product van dit bedrijf in huis hebben, krijgen het advies het weg te gooien.
10 juni
De Duitse overheid trekt het advies om geen saladegroente te eten, in. Het RKI brengt naar buiten dat kiemgroente als taugé hoogstwaarschijnlijk de oorzaak zijn van de Ehec-epidemie in Duitsland. Global GAP trekt tijdelijk het certificaat in van alle 13 gecertificeerde kiemgroentebedrijven.
Voorzitter Barosso van de Europese Commissie meldt na overleg in Rusland dat dit land de importstop opheft. Het ministerie van Consumentenbescherming van de deelstaat Noord-Rijnland-Westfalen meldt dat op kiemgroente van het bedrijf uit Bienenbüttel de agressieve Ehec-bacterie is aangetroffen. Kiemgroente wordt gevonden in de vuilnisbak bij een familie uit Rhein-Sieg-Kreis. Van de familie van 3 personen aten er 2 kiemgroenten en zij werden ziek.
De NVWA maakt bekend dat bij een tweede kiemgroentenbedrijf in Nederland de variant van de Ehec-bacterie is ontdekt op rode bietenkiemen. Het gaat ook hier niet om de gevaarlijke O104. Producten van het bedrijf worden uit de handel gehaald.
12 juni
Het RKI meldt dat de uitbraak op zijn retour is. Het aantal nieuwe besmettingen neemt af. Minister Bahr van Volksgezondheid vreest desondanks meer sterfgevallen. Er zijn ruim 3.000 zieken (in zeker 16 landen) en 35 doden.
15 juni
De Europese Commissie onderneemt een diplomatieke actie tegen Rusland uit boosheid over het uitblijven van de heropening van de grenzen voor verse groente uit de EU.
18 juni
Sozialministerium en het Ministerium für Umwelt, Landwirtschaft und Verbraucherschutz uit Hessen melden dat in een beek in de regio Frankfurt (Hessen), in de buurt van een waterzuiveringsinstallatie de 0104:H4-bacterie is aangetoond. Het water van de beek was onderzocht nadat een andere Ehec-bacterie was gevonden op salades van een teeltbedrijf dat aan deze beek lag.
22 juni
Eurocommissaris Dalli van Volksgezondheid kondigt een snel einde aan het Russische importverbod aan. De Russische autoriteit voor consumentenbescherming stelt echter dat EU-landen via certificaten eerst moeten aantonen dat groente veilig is. Rusland wil eerst een lijst zien van Europese instanties en laboratoria die veiligheidscertificaten mogen afgeven. Het ministerie van EL&I stelt dat in Nederland certificaten goed zijn bevonden en dat de Nederlandse export naar Rusland weer snel van start kan gaan.
24 juni
In de omgeving van Bordeaux zijn mensen ziek geworden na besmetting met de Ehec-bacterie O104. De mogelijke besmettingsbron zijn rauwe rucolakiemen, mosterdkiemen of fenegriekkiemen. Frankrijk haalt deze producten uit de handel. De NVWA onderzoekt of deze ook in Nederland zijn gebruikt. Minister Schippers van VWS adviseert om ze uit voorzorg niet te eten. De Nederlandse tuinbouw probeert de consument weer aan de glasgroente te krijgen, met acties in Amsterdam en in Den Haag, waar staatssecretaris Bleeker komkommersmoothies drinkt.
27 juni
Saoedi-Arabië heft de importban op groente uit de EU op en beperkt de ban tot Duitse groente.
28 juni
Rusland laat weer groente uit Nederland en België toe.
29 juni
De Duitse boerenbond meldt dat consumenten weer saladegroente eten, maar dat de prijzen nog op de helft van het normale niveau blijven steken. De Efsa stelt dat twee partijen fenegriekzaad, in 2009 geïmporteerd uit Egypte, de bron van de Ehec-besmetting kunnen zijn.
1 juli
Egypte zegt dat er geen enkel bewijs is dat de O104-bacterie uit Egypte komt.
5 juli
De Efsa rapporteert een partij besmet fenegriekzaad uit Eypte als waarschijnlijke bron van de voedselvergiftigingen in Duitsland en Frankrijk. Een Duitse distributeur importeerde 15 ton en uit die lading zijn partijen uitgeleverd aan 70 verschillende bedrijven, waarvan 54 in Duitsland en 16 in 11 andere Europese landen.
9 juli
De NVWA meldt dat ze uit voorzorg bij 2 tuincentra fenegriekzaad, dat mogelijk met Ehec is besmet, mee heeft genomen. Tuincentra zeggen kopers te achterhalen en het advies te geven om de zaden terug te brengen of weg te gooien.
21 juli
Duitsland trekt het advies om geen rauwe kiemgroente te eten, in.
22 juli
Edith Schippers, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, maakt op advies van de NVWA bekend dat rauwe rucola- en mosterdkiemen weer gegeten mogen worden. Het advies om geen fenegriekkiemen te eten, blijft.
26 juli
Het RKI meldt dat de uitbraak van 0104:H4 officieel over is. Sinds 4 juli zijn er geen nieuwe ziektegevallen meer geregistreerd.
9 augustus
Rusland opent de grens voor alle groente uit de EU.
Lees ook: Na Ehec heeft tuinbouwsector stuur steviger in handen
Beheer
WP Admin
Bewerk bericht