Data-eigendom beter regelen

Afnemers en leveranciers in de sector maken maar wat graag gebruik van agrarische data afkomstig van land- en tuinbouwbedrijven. Ze gebruiken de data, naar eigen zeggen, zo dat het voordelen biedt voor de tuinder of de boer.

De sensoren in kassen en trekkers zijn niet meer te tellen. Maar wie beheert de data? – Foto: Harry Stijger

De beloftes voor het delen van data zijn groot: data zouden de verduurzaming van de sector vooruithelpen, de productie en efficiëntie verhogen en kosten verlagen.

Onduidelijk is echter vaak waar de data precies voor gebruikt worden en wie er toegang toe heeft. Dat maakt dat boeren en tuinders enigszins terughoudend zijn.

Zorgen nemen toe

Dat ziet ook Anne Bruinsma, oprichter van FarmHack, dat zich bezighoudt met IT-vraagstukken in de landbouw: “De groep koplopers groeit. Zij zijn niet alleen bezig met precisielandbouw, maar ook met zaken als data-eigendom, privacy, autonomie en het ontwikkelen van een verdienmodel.”

“De zorgen nemen toe. Systemen kunnen worden gehackt, data kunnen worden gelekt en technologiereuzen kunnen hun macht misbruiken.”

Ook ziet Bruinsma dat het voor boeren en tuinders moeilijk is om zelf aan de slag te gaan met hun data: “Op die manier wordt het heel moeilijk om de potentie van data zelf te benutten en dat komt het vertrouwen om data met derden te delen niet ten goede.”

Datacoöperatie wil telers regie geven

De Wageningse datacoöperatie JoinData wil telers met een online platform de regie geven over hun data. Hierop kunnen agrariërs eenvoudig zien welke bedrijven – die aangesloten zijn bij JoinData – ze een machtiging hebben gegeven om hun data te gebruiken.

Ook moet duidelijk zijn voor welk doel data gebruikt worden en wat de consequenties zijn als de machtiging wordt stopgezet. Naast het belang van de regie bij de agrarisch ondernemer wil JoinData het delen van data in de agrarische sector vereenvoudigen en daarmee stimuleren.

De organisatie gelooft dat telers makkelijker data gaan delen als dat veilig kan en er controle blijft over wat er met de data gebeurt.

Data delen is onomkeerbaar

Ondanks dat de vraag naar transparantie toeneemt is oplettendheid nodig, omdat de voorwaarden en gebruiksdoelen nog niet altijd makkelijk en duidelijk voorhanden zijn of zijn omschreven in lange overeenkomsten.

Een niet onbelangrijk detail is dat data delen in zekere zin onomkeerbaar is. Als data gedeeld zijn, kan dat niet teruggedraaid worden. Daarom moeten partijen de voorwaarden over doel en tijdsperiode van het gebruik vooraf afspreken.

Volgens JoinData zullen partijen die interesse hebben in data van boeren en tuinders steeds beter moeten gaan uitleggen welke voordelen het heeft om data met hen te delen.

Volgens JoinData is het delen van data echter geen alles of niets-keuze: telers moeten heel precies kunnen aangeven waar hun data wel of niet voor mogen worden gebruikt.

Tuinders voelen zich niet capabel genoeg

Bruinsma van FarmHack pleit ervoor dat het voor boeren veel makkelijker moet worden om data uit eigen systemen te kunnen halen en tot inzichten te komen om zelf processen op het bedrijf te beheersen en op data te sturen.

Boeren en tuinders laten de verwerking, opslag, analyse en verwaarding van data volgens hem over het algemeen liever over aan gespecialiseerde derde partijen.

“Dat doen ze omdat ze terughoudend zijn of zich niet capabel voelen om de complexe data die ze genereren via bijvoorbeeld bodemscans en opbrengstmetingen zelf te verwerken. Door zelf basale datavaardigheden te ontwikkelen, kunnen telers een stukje autonomie terugwinnen.”

Data-eigendom wettelijk grijs gebied

Data-eigendom bevindt zich in een grijs gebied. Er is wettelijk niets vastgelegd over wie de eigenaar is van data, omdat wettelijk eigendom alleen over fysieke dingen gaat. Daarnaast vallen data ook buiten de bescherming van intellectueel eigendom zoals copyright.
Agrarische data worden in het algemeen niet gezien als persoonlijke data. Daarom is de nieuwe Europese AVG-wet niet van toepassing, tenzij de data herleidbaar zijn tot een persoon.
Dit kan het geval zijn bij data die te linken zijn aan een gps-locatie. Er is nog een aspect dat het moeilijk maakt te bepalen van wie data zijn. Zodra een partij individuele data samenvoegt, bewerkt of vertaalt naar bijvoorbeeld concrete adviezen, verschuift het eigendom naar degene die de data bewerkte.
In het algemeen geldt: er zijn geen regels, dus onderlinge afspraken zijn nodig. Die moeten duidelijkheid geven over data-eigendom.