CO2 benutten kan en moet efficiënter

Er ging een schok door Nederland toen de rechter eerder deze maand oordeelde dat Shell in 2030 de CO₂-emissie van zijn toeleveranciers en afnemers moet terugbrengen met 45% ten opzichte van 2019. De afnemers, dat zijn immers ook de klanten bij de pomp en de vrachtwagens die de bloemen vervoeren.

Heeft deze uitspraak gevolgen voor de levering van CO₂ door Shell aan de glastuinbouw? “Niet direct”, denkt Dennis Medema, energiespecialist bij Glastuinbouw Nederland. Belangrijker is dat het door de dure emissierechten voor de industrie veel aantrekkelijker wordt om CO₂ onder de zee op te slaan dan aan de glastuinbouw te leveren. Dat laatste ziet het Europese emissierechtensysteem namelijk niet als reductie. Mogelijk komen er ook financiële prikkels voor afvalenergiebedrijven en groene producenten om hun CO₂ onderzee op te slaan. Glastuinbouw en Ocap hopen in de toekomst juist van deze partijen CO₂ te betrekken en praten hierover.

Zuiniger zijn met CO2 betekent soms de ramen dicht als die anders op de automatische piloot opengaan. – Foto: Ton van der Scheer

Innovatiepilot CO2 toedeling

Begin vorig jaar heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen, waarin het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) wordt opgeroepen om ervoor te zorgen dat de glastuinbouw voldoende CO₂ geleverd krijgt. De minister heeft dat ook aan de Kamer toegezegd. EZK onderzoekt de mogelijkheden om CO2-levering vanuit Ocap te behouden (Innovatiepilot CO2-toedeling) en met de SDE++regeling uit te breiden.

Glastuinbouw Nederland en Ocap voeren hier al sinds twee jaar een lobby voor. Hun voorstel is om CO₂ administratief te verrekenen: in de winter wordt CO₂ van Shell, Alcoa en nieuwe groene bronnen onder de zee opgeslagen, in de zomer kunnen deze partijen dezelfde hoeveelheid aan de tuinbouw leveren. Als deze verrekening kan worden geregeld, dan kan Ocap een groot deel van de huidige levering aan de glastuinbouw veiligstellen.

Het is nog niet zeker dat dit juridisch en technisch gaat lukken. Het is bijvoorbeeld de vraag of het mogelijk is om in de winter extra CO₂ in de ondergrond te brengen. Hiervoor zouden extra compressoren nodig zijn en bovendien is het proces gebaat bij een continue flow van CO₂. EZK zal de resultaten van het onderzoek binnenkort naar de Tweede Kamer sturen.

Duurder met eigen WKK

CO₂ wordt niet alleen schaarser omdat de glastuinbouw minder gas gaat verbruiken, maar ook omdat er steeds meer zonne-energie wordt opgewekt. De glastuinbouw heeft CO₂ vooral nodig tijdens de uren dat de zon schijnt. Door het groeiend aantal zonnepanelen gaan die zonnige uren steeds vaker gepaard met een ultralage elektriciteitsprijs. Het wordt dan veel duurder om CO₂ met de WKK te produceren. Zoals de vlag er nu bij hangt, wordt het in de toekomst heel moeilijk om nog aan betaalbare CO₂ te komen.

Afvangen van CO2 uit de lucht

Op verzoek van Kas als Energiebron is TNO onlangs begonnen met een inventarisatie van bedrijven en technieken voor de afvang van CO₂ uit de buitenlucht. Er zijn in hoofdlijnen vier technieken te onderscheiden, die helaas allemaal flink wat energie gebruiken. “Mogelijk kan daarvoor ook aardwarmte gebruikt worden. CO₂ is nodig in de zomer, terwijl er dan een overschot is aan aardwarmte”, meent Medema. Het zal echter nog flink wat jaren duren voordat deze CO₂-afvangtechnieken praktisch en betaalbaar zijn gemaakt voor de glastuinbouw. “Als het al iets is, zal dat voor de lange termijn zijn.”

Je kunt onderzoeken wat je wilt, maar de uitkomst komt altijd op hetzelfde neer: je moet geen CO₂ doseren met de ramen open

^{Jan Voogt, onderzoeker bij Hoogendoorn en mede-grondlegger van Het Nieuwe Telen}

Doseren én luchten

Hoe schaarser CO₂ wordt, des te belangrijker wordt het om er zuinig mee om te gaan. Daar zijn verschillende onderzoeken naar gedaan. Ocap heeft een tool ontwikkeld om telers te helpen zuiniger te doseren. “Je kunt onderzoeken wat je wilt, maar de uitkomst komt altijd op hetzelfde neer: je moet geen CO₂ doseren met de ramen open”, relativeert Jan Voogt, onderzoeker bij Hoogendoorn en mede-grondlegger van Het Nieuwe Telen. “Er wordt nu maximaal 5% van de gedoseerde CO₂ opgenomen door de plant. Als je de ramen langer dicht kunt houden en het rendement naar 10% zou kunnen brengen, heb je 100% winst. Dan mag de CO₂ tweemaal zo duur zijn. Stel dat je de benutting naar 20% zou brengen, dan heeft Ocap nu al genoeg beschikbaar voor een fossielvrije glastuinbouw.”

Duits onderzoek: flitsluchting

Peter van Weel, mede-grondlegger van Het Nieuwe Telen, ziet goede mogelijkheden om de ramen heel lang dicht te houden. “Vanuit Het Nieuwe Telen weten we dat veel licht gecombineerd moet worden met hogere planttemperaturen en RV in de kas dan nu gebruikelijk is. In Duits onderzoek is aangetoond dat je met ’flitsluchting’ kunt werken. Je houdt de ramen gesloten tot temperatuur en RV een hoge waarde overschrijden. Dan is het verschil met buiten zo groot, dat je door de ramen een minuut te openen zoveel afvoert, dat je ze weer een half uur kunt sluiten. Er verdwijnt dan maar heel weinig CO₂ naar buiten. Gecombineerd met een continue luchtbeweging in het gewas heb je volgens mij de juiste methode te pakken.”