Brexit bedreigt grote agro-afzetmarkt

Een Brexit zou de toegang tot een van de grootste afzetmarkten voor de Nederlandse agrosector zeker de eerste tijd een stuk moeilijker maken. Grootste probleem is de onzekerheid, ook gezien de gevolgen voor het Britse pond, zegt men bij grote agrarische ondernemingen.

Nu premier David Cameron heeft meegedeeld dat het langverwachte referendum over de vraag of zijn land in de EU blijft of dat het eruit stapt – letterlijk: in or out – op 23 juni zal plaatsvinden, wordt de discussie vooral aan Britse kant snel heviger. De ene na de andere politicus verklaart zich voorstander van een Brexit. Zelfs hooggeplaatste ministers zoals die voor werk en pensioenen Ian Duncan Smith en de veelgenoemde burgemeester van Londen Boris Johnson. De kans dat de Britten vóór Brexit stemmen lijkt daarmee met de dag groter te worden.

Economische aspecten

De National Farmers Union (NFU) heeft nog geen standpunt bepaald, maar wel de economische voordelen van het EU-lidmaatschap op een rij gezet. Zo onderstreept de NFU dat 75% van de Britse agri-export, die vorig jaar bijna €16,3 miljard waard was, naar de rest van de EU gaat. Grootste afnemer is Ierland – waar het EU-lidmaatschap niet ter discussie staat – gevolgd door Frankrijk en Nederland. Bovendien is de EU een van de grootste handelsblokken ter wereld, dat gunstige akkoorden met andere blokken of landen kan sluiten, waar ook de Britten op dit moment van profiteren.

Een ander zorgenkind is de beschikbaarheid van Europese arbeiders; vooral in de tuinbouw, maar ook in de varkenshouderij. Op dit moment werken er in de agrarische sector in Groot-Brittannië bijna 
22.500 mensen uit andere EU-landen. Tijdelijke arbeidskrachten zijn daarbij nog niet meegeteld. “Die niet-Britse werkers zijn van essentieel belang voor de land- en tuinbouw. Beperkingen op de mogelijkheid hen aan te trekken zou negatieve gevolgen hebben voor de sector”, waarschuwt de NFU.

Het voornaamste punt betreft vanzelfsprekend de toeslagrechten. De NFU berekent dat de Britse boeren vorig jaar ruim €3 miljard aan directe rechten – pijler 1 – ontvingen. Daarnaast ontvangt het land 
€5,2 miljard uit pijler 2 voor plattelandsontwikkeling of natuurondersteuning, wat voor het grootste deel naar de boeren gaat. “Als die steun in één klap wegvalt, dan zijn veel familieboerderijen niet langer levensvatbaar”, waarschuwt de bond.

Bedrijven willen in de EU blijven

Het Britse bedrijfsleven lijkt in meerderheid in de EU te willen blijven. Dat blijkt onder meer uit een open brief van meer dan tweehonderd topmannen van de grootste bedrijven in The Times, waarin ze zich nadrukkelijk tegen een Brexit uitspreken. “Onze bedrijven moeten onbelemmerd toegang hebben tot de EU-markt van 500 miljoen consumenten om te kunnen groeien, verder te investeren en banen te scheppen. Ons land is binnen de EU sterker, veiliger én beter af dan daarbuiten.” Tot de ondertekenaars behoren onder meer Richard Clothier van kaasfabrikant Wyke Farms, Ivan Menezes van whisky- en drankengigant Diageo en de vroegere voorzitter van de National Farmers Union Peter Kendall, die nu leiding geeft aan het superschap AHDB.

Ook aan deze kant van de Noordzee begint men zich zorgen te maken over het mogelijke uittreden van het grote Groot-Brittannië, dat met 65 miljoen inwoners een net zo grote markt vertegenwoordigt als Frankrijk. Voor ons land is Groot-Brittannië al jaren de derde exportbestemming voor agrarische producten, na Duitsland en België. Voor de Britten zelf is Nederland zelfs de grootste Europese aanvoerder van agroproducten. Aan agro-export 
alleen namen de Britten vorig jaar voor €8,3 miljard uit Nederland af, dat is 10% van het totaal. Dat was wel 3% minder dan in 2014, maar dat kwam voornamelijk door een gunstigere wisselkoersverhouding.

De belangrijkste exportgoederen naar het Verenigd Koninkrijk (VK) zijn bereide levensmiddelen (€1.37 miljard), levende dieren en vlees (€1.35 miljard), groenten en fruit (€1.29 miljard) en sierteelt (€1.04 miljard), meldt het LEI. De cijfers over een jaar eerder (2014) laten zien dat het VK toen bijvoorbeeld alleen al voor €242 miljoen aan tomaten en voor €925 miljoen aan bloemen en planten uit ons land kocht.

Export wordt moeilijker

Die export zal niet direct helemaal wegvallen, maar zeker moeilijker worden en dus meer gaan kosten. Nu wordt die export al bedreigd, omdat het pond door de Brexit-dreiging fors in waarde is gedaald en de euro dus een stuk duurder is geworden. De Britten zelf hopen dat de vrije handel gewoon kan doorgaan, omdat ze toch wel een verdrag met de EU zullen sluiten. De vraag is of de EU dat zomaar zal willen.
De verwachting is dat een groot aantal Europese landen in ieder geval barrières of tarieven zal eisen, al was het alleen al uit wraak tegen de ondankbare Britse weglopers. Sommige Britse bewindslieden die tégen Brexit zijn, voorspellen dat het hele onderhandelingsproces zich zelfs tien jaar zou kunnen voortslepen.

Vrees voor onzekerheid

Wat veel Europese agrobedrijven vooral vrezen, is de onzekerheid en de gevolgen voor de handel in het algemeen en het Britse pond in het bijzonder. Zo zegt woordvoerder Jan Willem ter Avest van FrieslandCampina: “Het is heel lastig om nu al vooruit te lopen op de gevolgen van een eventuele Brexit. Een van de verworvenheden van de EU is dat het voordelen oplevert voor het economische verkeer. De verhoudingen tussen de EU en de Britten zullen na een vertrek van de laatsten opnieuw moeten worden vastgelegd in afspraken en verdragen. Zoiets is tijdrovend en brengt een hoop onzekerheid met zich mee. Daar is uiteindelijk niemand bij gebaat, ook de Nederlandse zuivelsector niet.”

Vlees, zoals bacon, is een belangrijk exportproduct vanuit Nederland naar Engeland.

Arla vreest gevolgen omzet

Woordvoerder Theis Brøgger van Arla Foods op het hoofdkantoor in Kopenhagen: “Arla is een wereldwijd zuivelbedrijf en de melk van onze boerenleden komt uit zeven EU lid-staten. Ongeveer 80% van onze omzet is gegenereerd in de EU, meer dan 25% komt uit Groot-Brittannië. Om onze melkpool van 13 miljard kilo zo optimaal mogelijk te kunnen gebruiken, is het belangrijk dat melk en zuivelproducten vrij over verschillende landen zijn te vervoeren. Een goed-functionerende en sterke EU met vrij verkeer van goederen en diensten is van kritisch belang voor het succes van ons bedrijf. Wij kijken naar de plannen, maar het is moeilijk te voorzien wat een Brexit in detail zal betekenen. Veel hangt af van de onderhandelingen tussen de EU en het VK die zouden moeten volgen. Het meest belangrijke gevolg voor ons bedrijf is waarschijnlijk wat er gebeurt met het pond. Een zwakkere Britse munt zou voor ons negatieve gevolgen hebben.”

Nederlandse regering houdt zich op de achtergrond

De Nederlandse regering, inclusief staatssecretaris Van Dam van landbouw, houdt zich op haar beurt voorlopig wat op de vlakte. Weliswaar heeft premier Rutte na de recente onderhandelingen met de Britten onder zijn voorzitterschap zich een warm pleitbezorger voor behoud van het Britse EU-lidmaatschap getoond, veel verder gaat de officiële reactie nog niet.

“Het Nederlandse kabinet is tegen een Brexit. Het EU-lidmaatschap van het VK is van politiek en economisch belang voor alle lidstaten, inclusief het VK zelf. De discussie gaat wat het kabinet betreft niet over de wenselijkheid van een Brits vertrek uit de EU, maar over de hervorming van de EU in het voordeel van alle lidstaten”, zegt minister Bert Koenders van buitenlandse zaken. Staatssecretaris van Dam heeft daar desgevraagd geen woord aan toe te voegen.