Boeren en burgers samen trots

Op 1 oktober dit jaar ging de geest uit de fles. Jarenlange frustratie baande zich een weg naar buiten. Klaar waren boeren met de spelregels van de overheid die keer op keer tijdens de wedstrijd werden veranderd. Klaar waren ze met het stigma van zondebok. Klaar waren ze met het beschuldigende vingertje zodra het over milieuvervuiling ging. Ze trokken massaal naar Den Haag om duidelijk te maken dat ze het niet langer pikten.

Trots

De ruggen waren recht, de hoofden stonden licht achterover, de benen iets uit elkaar, de handen lagen op de heupen of staken in de broekzak en om de mond zweemde een kleine glimlach. Ziedaar de universele expressie van trots zoals beschreven door sociaal psycholoog S. Haug van Tilburg University. En trots waren ze, de boeren in Den Haag. Trots op hun bedrijven die al generaties in de familie zijn, trots op hun harde werken, trots op de vele liters melk die elke dag in de tank stromen, trots op glanzend gezonde varkens in brandschone hokken. En niet in de laatste plaats trots op het feit dat ze niet zomaar wat doen, maar dat ze bijdragen aan de voedselvoorziening van mensen in binnen- en buitenland. Er was veel om trots op te zijn die eerste oktober en de hashtag #boerentrots dook dan ook overal op sociale media op.

Trots kan doorslaan naar arrogantie

“Trots is de tegenhanger van schaamte”, legt sociaal psycholoog Ad Vingerhoets van Tilburg University uit. “Bij schaamte verberg je je, je maakt je klein. Bij trots laat je je juist zien, je maakt je groot. Maar er zit ook een andere kant aan. Trots kan doorslaan naar arrogantie.”

_{Lees verder onder de foto‘s.}

Foto’s: ANP, Marije Kuiper, Mark Pasveer, Peter Roek en Jan Willem Schouten

Eigen inspanningen

Trots blijkt een emotie met 2 gezichten: er is een gezonde vorm, waar een mens blij van wordt. En er is een ongezonde vorm die als ziekelijk wordt beschouwd.

Eerst de gezonde vorm; die staat in de wereld van emotiewetenschap bekend als authentieke trots. Het gaat gepaard met een voldaan gevoel dat mensen ervaren als ze zelf iets voor elkaar hebben gekregen. Niet door toeval of een dosis geluk, maar bijvoorbeeld door eigen kennis, inzet, vakmanschap en doorzettingsvermogen.

Tros is resultaat van eigen bekwaamheid

Je bent eerder geneigd trots te zijn op een zelf gefokte koe die het goed doet, dan op een superkoe die is aangekocht. Al kan zo’n aankoop op zich ook wel voor trotse gevoelens zorgen: dat het toch maar mooi gelukt is zo’n topper te kopen net voor de buurman het deed. Maar van trots zal geen sprake zijn als die buurman vlak daarvoor in een ambulance naar het ziekenhuis is vervoerd en daardoor geen koper meer kon zijn. Kortom: trots gaat niet over de pech van een ander, maar is het resultaat van eigen bekwaamheid en inspanningen.

Prestaties vergelijken met andere prestaties

In je eentje trots zitten zijn, dat werkt echter niet. In een sociaal vacuüm kan trots niet bestaan, wees onderzoek van de Canadese Jessica Tracy en de Amerikaan Richard W. Robins uit. Om ergens trots op te kunnen zijn, moet de prestatie vergeleken worden met andere prestaties. Anders zegt het zo weinig. Dat hoeven niet per se de prestaties van de buurman te zijn, het kunnen ook eerder behaalde eigen scores zijn. Iemand die bij de zeugen altijd 12 levend geboren biggen per worp noteerde, kan er heel trots op zijn als dit naar 12,5 is gegaan. Terwijl dit voor iemand anders juist teleurstellend kan zijn omdat hij of zij op minimaal 13 had gerekend. De eigen resultaten afzetten tegen een bepaalde norm, geeft dus waarde aan de prestatie waardoor er wel of geen trots gevoel achteraan komt. Maar er is dus geen standaard vergelijkingsmateriaal.

#boerentrots

Wat in zijn algemeenheid wel waarde toevoegt aan een prestatie, zijn complimenten van anderen. En dat was precies wat er gebeurde tijdens de protestacties dit najaar. Boeren waren trots op elkaar en op de agrarische sector in het algemeen. Ze deelden dat gevoel op sociale media onder de hashtag #boerentrots. Dat werd opgepikt door burgers die zich in groten getale solidair verklaarden en onder dezelfde noemer hun steun betuigden. Zo schreef Jaappoesbella onder de naam @Jaapmu op Twitter: ‘Boeren wij steunen jullie!’ Elise Nijmegen twitterde: ‘Nederland staat achter jullie en we zijn trots op onze #boeren.’

In deze kerstspecial van Boerderij zegt de Haagse Masoud Ahmadloo: ‘Boeren zijn het begin van de beschaving’ en de Haarlemse Seb Mol beseft goed dat andijviestamppot niet uit de muur bij Albert Heijn komt.

_{Lees verder onder de foto.}

De benen iets uit elkaar, armen over elkaar of handen losjes in de zakken, dit alles is een universele uitstraling van trots. – Foto: Lydia van Rooijen

Arrogantie

Ook burgers blijken dus trots op boeren, al is hier wellicht eerder sprake van waardering. Want om trots te kunnen zijn op een ander, moet je je er heel sterk mee kunnen identificeren. Ouders kunnen bijvoorbeeld trots zijn op hun kind juist omdat de onderlinge band heel sterk is. Maar of burgers nou echt trots waren of iets anders, positief was hun steun in elk geval wel en dat was precies het benodigde ingrediënt om waarde te geven aan het werk dat boeren doen. Daardoor konden zij zich nog oprechter trots voelen. Was die waardering er niet geweest, dan was het een heel ander verhaal geworden. Dan waren boeren massaal trots gebleven op elkaar en op zichzelf, maar dan was de uitstraling veranderd in die andere kant van deze emotie, namelijk arrogantie.

Geen oog voor anderen

Vroeger dachten psychologen dat trots sowieso een vorm van arrogant gedrag was. Freud, de grondlegger van de psychoanalyse, vond trots bijvoorbeeld niks anders dan egotripperij. Het prettige gevoel dat dit opleverde, schaarde hij onder de noemer ‘narcistisch’. Al te trotse mensen hadden volgens Freud geen oog meer voor anderen en dat was een ongezonde toestand.

“Arrogant ben je als je alléén maar trots bent, zo van: kijk eens hoe goed ik ben”, verduidelijkt Jan Dirk Pronk, zelfstandig organisatieadviseur en sociaal psycholoog. “Roepen dat je de tweede exporteur ter wereld bent, heeft niets met trots te maken. Dat is meer een commercieel begrip. Maar dat je onderdeel uitmaakt van de voedselproductie, of van een bedrijf dat al generaties in de familie is, ja, ik snap best dat je daar trots op bent.”

Wie op de gezonde manier trots is, gedraagt zich socialer

Trots is nuttig

Heeft trots zijn eigenlijk nut? Daarover is weinig twijfel. Trots is volgens gedragswetenschappers namelijk niet zomaar een op zichzelf staande emotie, er komt een hele kettingreactie achteraan. Wie op de gezonde manier trots is, gedraagt zich socialer. De positieve reacties die dat oplevert, geven vervolgens een boost aan het zelfvertrouwen. Wie genoeg zelfvertrouwen heeft, is beter in staat om goed afgewogen beslissingen te nemen. En die zorgen weer voor een resultaat om trots op te zijn.

Lees meer over boerentrots