Bezuiniging op wetenschap raakt ook tuinbouw

Het kabinet zet het mes in onderzoek. De tuinbouw vreest voor de overheidsbijdrage aan de topsectoren en het Nationaal Groeifonds.

Er moeten honderden miljoenen worden bezuinigd op hoger onderwijs en wetenschap, staat in het Hoofdlijnenakkoord. Daarmee zet het kabinet de toekomst van Nederland als kenniseconomie op het spel. Wageningen UR verwacht jaarlijks €80 miljoen te moeten inleveren. Een innovatieve sector als glastuinbouw kan daar nadeel van ondervinden.

Waar eerdere kabinetten altijd het belang onderstreepten van Nederland als kennisland, lijkt het huidige kabinet daar minder waarde aan te hechten. Er wordt bijna €2 miljard bezuinigd op hoger onderwijs en wetenschap. Wageningen University & Research verwacht circa €80 miljoen per jaar minder te kunnen besteden, blijkt uit een artikel op de eigen website. Om hierop te anticiperen wil WUR de uitgaven met 5% naar beneden bijstellen. Ook andere universiteiten moeten dergelijke bedragen inleveren.

Meer details bekend op Prinsjesdag

De bezuinigingen, die pas met Prinsjesdag definitief vorm moeten krijgen, zetten een streep door de gezamenlijke toekomstplannen van de universiteiten om het onderzoek in Nederland te versterken. Er was jaarlijks €215 miljoen toegezegd en er zijn honderden mensen aangesteld om alles uit te voeren. Deze plannen worden grotendeels teruggedraaid, wat de schatkist over vier jaar bijna €900 miljoen moet opleveren.

Stop op Nationaal Groeifonds hindert samenwerking

Monique van Wordragen, Wageningen UR Glastuinbouw: “Om echt te innoveren is die samenwerking nodig. Dit gaat niet vanzelf, maar moet georganiseerd worden, en ondersteund door passende financiering.”

Verder is het Nationaal Groeifonds voorlopig stopgezet. Dit was ingesteld om de economie te stimuleren via innovatie. Voor de glastuinbouw liepen bijvoorbeeld projecten voor hightech automatisering via dit fonds. “Het mooie van het Nationaal Groeifonds was, dat het samenwerking tussen verschillende partijen mogelijk maakte”, zegt Monique van Wordragen, directeur van WUR Glastuinbouw. “Normaal is het altijd lastig om partners in onderzoek te vinden. Budgetten waar de een toegang toe krijgt, zijn voor de ander uitgesloten. Het Groeifonds maakte dat soort samenwerking mogelijk. Met TU Delft werkten we bijvoorbeeld aan een plan om energiesystemen te ontwikkelen voor de glastuinbouw. Dat kan nu niet via het Groeifonds worden gefinancierd.”

Evaluatie Toposectorenbeleid

Ook het Topsectorenbeleid wordt geëvalueerd. Dit was al gepland en staat los van de bezuinigingen in het Hoofdlijnenakkoord. “Het Topsectorenbeleid is een goed instrument dat de glastuinbouw veel heeft gebracht”, vindt Van Wordragen. “Veel grote innovaties in de sector zijn gestart als publiek-private samenwerking, met geld van de topsectoren en bedrijven. Het sterke punt is dat bedrijven aan het roer staan; zij bepalen hoe het geld wordt besteed. Zo kun je specifiek werken aan vraagstukken die van belang zijn voor de sector. Ik hoop dat de gevolgen beperkt blijven.”

“Komt de innovatie onder druk te staan, dan wordt het ook lastiger om duurzaamheidsdoelen te halen”, stelt Glastuinbouw Nederland in een reactie. De verwachting is dat het lopende onderzoek zal doorgaan.

Veel publiek-privaat

Het is nog niet duidelijk welke gevolgen de bezuinigingen hebben voor WUR Glastuinbouw in Bleiswijk. Dit bedrijfsonderdeel van WUR is een zogeheten ’contract research organisatie’, waar toegepast onderzoek wordt gedaan, vergelijkbaar met TNO. Het meeste daarvan wordt gefinancierd door publiek-private samenwerking. De overheid en het bedrijfsleven dragen ieder voor de helft bij. Het aandeel van de overheid in het totale onderzoek is dus substantieel. Verder krijgt WUR Glastuinbouw betaald voor onderzoek in opdracht van bedrijven en het buitenland.

Wel geld voor robotisering

Vanwege de praktische aard van het onderzoek en de bijdragen vanuit het bedrijfsleven zullen bezuinigingen voor WUR Glastuinbouw minder grote gevolgen hebben dan voor Wageningen UR. De nieuwe regering wil bijvoorbeeld een apart innovatieprogramma opstarten voor robotisering, gericht op het besparen van arbeidskrachten. WUR Glastuinbouw doet veel onderzoek aan robotisering en automatisering.

Maar innovatie begint vaak bij fundamenteel onderzoek. “Universiteiten leveren fundamentele kennis; wij maken de slag naar de praktijk”, zegt Van Wordragen. “We hebben altijd veel energie gestopt in de samenwerking met Wageningen UR, TU Delft en andere universiteiten in Nederland en het buitenland. Om echt te innoveren is die samenwerking nodig. Dit gaat niet vanzelf, maar moet georganiseerd worden, en ondersteund door passende financiering.”