Asbestsanering moet sneller

Het kabinet heeft besloten dat er vanaf 2024 geen asbest meer op Nederlandse daken mag liggen, vanwege de gezondheidsrisico’s van blootstelling aan asbest. Asbestdaken verweren in de buitenlucht en daarbij kunnen schadelijke asbestvezels vrijkomen. In 2024 is het 30 jaar geleden dat bouwbedrijven geen asbest meer mochten gebruiken.

Naar schatting van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) ligt er in Nederland ongeveer 120 miljoen vierkante meter asbesthoudend materiaal op daken. Volgens het ministerie ligt daarvan 80 miljoen vierkante meter op agrarische gebouwen. LTO Nederland denkt dat het meer is en gaat uit van bijna 100 miljoen vierkante meter op (voormalige) agrarische gebouwen.

‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’

Vanaf medio 2013 tot 1 september 2015 konden agrariërs voor subsidie op sanering van asbestdaken alleen gebruikmaken van de provinciale stimuleringsregeling ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’. Deze regeling is in acht provincies verlengd tot 2016 (beweeg over de iconen in de afbeelding hieronder voor meer informatie).

^{Foto: Hans Prinsen}

Eén van de voorwaarden van deze regeling is dat (ex)agrariërs en eigenaren van een voormalig agrarisch bouwblok na verwijdering van het asbest, zonnepanelen op een dak plaatsen. “Dat vraagt een extra investering, waarvoor agrariërs op dit moment met krappe marges in veel sectoren niet altijd de financiële ruimte hebben”, zegt Ruud Hoosemans, LTO-programmamanager Agro Asbest Veilig.

Hoosemans constateert dat agrariërs nog altijd 50 tot 75% van de kosten van asbestsanering, aanschaf en installatie van zonnepanelen zelf betalen, ondanks subsidies en fiscale voordelen. “Dan praten we over een netto-investering van 20.000 tot 100.000 euro voor 1.000 vierkante meter nieuw dak met zonnepanelen, afhankelijk van het type dakpaneel en het vermogen van de zonnepanelen.”

Rijksregeling Asbestsanering

Deze week is de langverwachte Rijksregeling Asbestsanering gepubliceerd. De regeling koppelt de subsidie op asbestsanering niet aan plaatsing van zonnepanelen op een nieuw dak. Dat verlaagt de kosten van investering in een nieuw dak. Het ministerie van IenM stelt tot 2020 een totaalbedrag van minimaal €75 miljoen beschikbaar voor sanering van asbestdaken.

“Het doel is om hiermee 16 miljoen vierkante meter asbestdak versneld te saneren”, stelt het ministerie van IenM, die heeft gezorgd voor een regeling met weinig administratieve lasten voor aanvragers.

In 2016 wordt 10 miljoen euro uitgetrokken voor de regeling. De verdeling van de subsidie vindt plaats op basis van de volgorde van binnenkomst van de subsidieaanvragen.

Bedrijven in agribusiness profiteren ook

De rijkssubsidie kan door particulieren, bedrijven en instellingen worden aangevraagd voor asbestdaken van meer dan 35 vierkante meter. Een voordeel van deze regeling is dat ook bedrijven in de agribusiness, met bijvoorbeeld gebouwen op industrieterreinen, ervan kunnen profiteren. Per vierkante meter geldt €4,50 subsidie met een maximum van €25.000 per adres. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) voert de subsidieregeling uit. Het ministerie geeft aan dat aanvragers de rijkssubsidie mogen stapelen met andere subsidies (artikel 5.3), mits dit ook is toegestaan binnen de bepalingen van andere subsidies. Het is nog niet helder of het mogelijk is zowel van de rijksregeling als van de provinciale regeling ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’ gebruik te maken.

Beweeg over de iconen om de kernpunten van de Rijksregeling en ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’ te lezen.


^{Foto: Hans Prinsen}

Een van de voorwaarden bij het toekennen van de subsidie is dat de werkzaamheden worden uitgevoerd door een gecertificeerd bedrijf. De subsidie is uitsluitend voor asbesthoudende toepassingen in daken die in contact staan met de buitenlucht (zoals asbestgolfplaten en dakleien met asbest). Ander asbestmateriaal dat in gebouwen kan zitten, zoals isolatiemateriaal dat onder de dakbedekking zit, wordt niet verboden omdat dit materiaal niet onder invloed van de buitenlucht verweert en niet kan vrijkomen. Dit materiaal komt daarom niet in aanmerking voor de subsidie.

Meer regie en coördinatie

Een asbestvrije en asbestveilige agrosector is nog ver weg, in de eerste plaats door de hoge kosten, maar ook door een inefficiënte aanpak tot dusver. Hoosemans maakt een rekensom. “Asbestsanering kost circa €10 per vierkante meter. Als je in acht jaar alle daken op boerenbedrijven asbestvrij wil maken, dan praten we over een kostenpost van minimaal 1 miljard euro, alleen voor daksanering. Maar dan heb je nog geen nieuw dak, waarvoor je, afhankelijk van het type dak, ongeveer €20 per vierkante meter moet uittrekken.”

Dan komt de totale kostenpost uit op 3 miljard euro (€30 x 100 miljoen vierkant meter). Dat is nog exclusief de investering in zonnepanelen en eventuele aanpassingen aan de dakconstructie.

Asbestsanering op laag pitje

Omdat boeren toch opdraaien voor het grootste deel van de kosten van asbestsanering en vernieuwing van daken, is het tempo waarin boeren hun asbestdaken saneren vooralsnog laag. “Ook blijven subsidies een te kleine druppel op een grote gloeiende plaat”, meent Hoosemans, die wel vindt dat het asbestprobleem omwille van de volksgezondheid en het milieu zeker aangepakt moet worden. “De gezondheid van agrariërs zelf, hun gezinsleden en medewerkers is ook in het geding. Zeker iets om bij stil te staan en mogelijk een motivatie om het probleem te willen oplossen.”

‘Als we zo doorgaan is asbestvrije agrosector een illusie’

Jaarlijks wordt tot nu toe slechts 4 miljoen vierkante meter asbest verwijderd. “Als we in hetzelfde tempo doorgaan, is over acht jaar een asbestvrije agrosector een illusie”, zegt Hoosemans. Hij vindt dat er een veel krachtiger en geïntegreerde aanpak nodig is om van 120 miljoen vierkante asbesthoudend dak af te komen. Ten eerste omdat er jaarlijks 1.300 mensen sterven aan ziektes die samenhangen met asbest. Daarnaast nemen de risico’s van afspoeling van verweerde asbestvezels op stallen en schuren alleen maar toe. Dat kan in de toekomst leiden tot kosten voor sanering van met asbest vervuilde grond.

De meeste provincies hebben de stimuleringsregeling ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’ verlengd, waardoor hier ook in 2016 nog gebruik van kan worden gemaakt. Foto: Bert Jansen

Sneller en beter

Het bestaande Landelijke Stimuleringsprogramma Agro Asbest Veilig moet verbreed en uitgebouwd worden tot een Nationaal Deltaplan Sanering Asbestdaken. LTO Nederland, het Verbond van Verzekeraars, Bouwend Nederland en Aedes (woningcorporaties) pleiten voor een nationale integrale aanpak.

“De asbestsanering kan alleen in een hogere versnelling komen door meer synergie, het opheffen van tegendraadse maatregelen, het vergroten van de saneringscapaciteit en een efficiëntere aanpak”, zegt Hoosemans. Uitbreiding van financiële en fiscale stimuleringsmaatregelen en het opschorten van de stortbelasting op asbest acht hij ook wenselijk.

Daarnaast zijn extra specialisten nodig voor uitvoering en inspectie. “Daarom zetten we ook in op investeren in opleiding en training en een betere samenwerking tussen de Regionale Uitvoeringsdiensten.”

Strengere regelgeving en stijgende kosten

Eigenaren van asbestdaken zijn zelf verantwoordelijk voor de verwijdering van asbest. Wie na 2024 nog een asbestdak heeft, moet dit verwijderen. Gemeenten kunnen eigenaren met een boete (dwangsom) dwingen om het asbestdak te verwijderen. Is een asbestdak in een heel slechte toestand of verwaarloosd? Dan kan de gemeente nu al eisen om het dak meteen te (laten) verwijderen.

Beschadigde daken mogen niet tot 2024 blijven liggen. “Op weg naar het wettelijke verbod wordt de regelgeving zeer waarschijnlijk strenger en stijgen de kosten”, verwacht Hoosemans. “Ook vallen de risico’s van asbest steeds vaker buiten de verzekeringsvoorwaarden en dat kan grote gevolgen hebben bij brand- of stormschade.”