Arbeidsinspectie neemt migrant en tuinbouw op de korrel

In het vrijdag verschenen jaarverslag van de Arbeidsinspectie houdt de inspecteur-generaal een pleidooi voor een rem op het aantal arbeidsmigranten. Terwijl werkgevers in onder meer de tuinbouw de baten opstrijken, blijft de maatschappij met de lasten zitten.

In een bij het jaarverslag gevoegde ‘reflectie’ schrijft inspecteur-generaal Rits de Boer over hoe de door zijn inspecteurs geconstateerde misstanden drukken op de samenleving. Die misstanden hebben vaak te maken met slechte huisvesting en met allerlei vormen van onderbetaling en uitbuiting van arbeidsmigranten.

Ook signaleert De Boer dat de toenemende inzet van arbeidsmigranten de krappe huizenmarkt in Nederland nog verder onder druk zet. En ook dat het de deur heeft opengezet voor een verslechtering van arbeidsvoorwaarden. Arbeidsmigranten uit het oosten van de Europese Unie gaan sneller akkoord met flexibele arbeidscontracten en allerlei vormen van schijnzelfstandigheid – daar wordt dat ook verlangd van Nederlandse werknemers. Ze doenwerk waar weinig of geen scholing voor is vereist.

Lees ook: ‘Politieke reflex van Arbeidsinspectie’​

Onregelmatigheden in de tuinbouw

In het jaarverslag wordt de tuinbouw een aantal keren aangehaald als een sector waar de Arbeidsinspectie vaak onregelmatigheden aantreft. “Rommelen met uren gebeurt veel, vooral in de land- en tuinbouw. Het is zeer intensief werk om daarvoor het bewijs rond te krijgen.”

Ze weten: praten betekent vertrekken

Een inspecteur zegt: “Bedrijven zijn verplicht uren bij te houden, maar ze geven ons vaak andere urenstaten. En werknemers hebben ook niet altijd zin om met inspecteurs te praten. Veel mensen waar we nu vaak mee te maken hebben, uit landen die vroeger achter het ‘IJzeren Gordijn’ lagen, hebben niet zoveel met de overheid. Die denken: ‘Ik heb genoeg aan dit salaris, ik vind het prima, waarom zou ik moeilijkheden veroorzaken?’ Want ze weten: praten betekent vertrekken.”

Huisvesting migranten als verdienmodel

Ook het wettelijk verplicht aanbieden van huisvesting wordt op soms ongeoorloofde manier omgezet in een verdienmodel. Werkgevers die gebruik maken van verdienconstructies komen voor in alle sectoren, zo staat in het jaarverslag. Dit gebeurt in de horeca, detailhandel, schoonmaak en de bouw, “en vooral op plekken waar arbeidsmigranten in het spel zijn, zoals in het uitzendwezen of de land- en tuinbouw”.

In het cijfermatige gedeelte van het jaarverslag ontbreken overigens de per sector uitgesplitste cijfers van aantallen meldingen, inspecties en inspectieresultaten.

‘Overheid weeg af welke beroepen’

In lijn met wat de Arbeidsinspectie betoogt, stelde ook de Leidse hoogleraar economie Olaf van Vliet maandag op Radio 1 dat de overheid een preciezere afweging zou moeten maken op welke beroepen we zó van belang voor de Nederlandse economie en samenleving vinden, dat we inzetten op arbeidsmigratie om personeelstekorten te bestrijden. Van Vliet noemt de verpleging als voorbeeld.

‘In armen huisjesmelkers gedreven’

Wim Reedijk van het Expertisecentrum Flexwonen vindt in een maandag verschenen column het vreemd dat de Arbeidsinspectie vraagt om minder arbeidsmigranten in plaats van voor meer wettelijke beperkingen van de nu volledig onreguleerde uitzendbranche – zoals in 2020 de commissie Roemer wél deed.

“De woonomstandigheden blijven slecht zolang we niet willen meewerken aan het bouwen van meer fatsoenlijke voorzieningen”, schrijft Reedijk. “Zo worden de arbeidsmigranten én de werkgevers die het wel graag goed willen doen in de armen van huisjesmelkers gedreven.”

‘Arbeidsmigranten niet de zondebok’

Onderzoeker Hans Siebers van Tilburg University vindt dat arbeidsmigranten niet tot zondebok moeten worden gemaakt. De Arbeidsinspectie stelt arbeidsmigranten voor als een last voor de samenleving, maar laat de baten van deze mensen voor de samenleving eenvoudigweg buiten beschouwing, schrijft hij in een opiniestuk in Trouw. “Ze negeert het feit dat deze mensen met hun werk een bijdrage leveren aan onze welvaart.”