Ander beleid, maar welk?

De kruitdampen trekken langzaam op. De verkenner gaat aan de slag om uit het politieke slagveld de mogelijkheden van een nieuw kabinet te onderzoeken. Op het eerste oog ligt een coalitie op rechts van PVV, NSC, BBB met VVD voor de hand. Toch is dit nog niet zo simpel. De BBB van Caroline van der Plas staat weliswaar te popelen van ongeduld. Pieter Omzigt geeft tegenstrijdige signalen af. Dilan Yesilgöz wil een ‘kabinet van winnaars’ slechts gedogen.

De landbouwkoers gaat veranderen, zoveel is wel duidelijk. Maar hoe, op welk terrein en op welke termijn is nog volstrekt onduidelijk. De partijen moeten elkaar eerst vinden op de ‘grote’ onderwerpen als immigratie, zorg, schatkist, woningbouw en bestaanszekerheid. Land- en tuinbouw spelen in dit hele traject een ondergeschikte rol.

Verkiezingsprogramma’s verschillen nogal

De PVV besteedt nauwelijks aandacht aan tuinbouw. De partij was afwezig in de debatten. Veel verder dan oneliners over het schrappen van stikstofregels komt Geert Wilders niet. PVV vindt klimaatbeleid ‘waanzin’. NSC, BBB en VVD denken daar genuanceerder over. Immigratie is ook zoiets. Wilders stelde in 2012 een ‘Polenmeldpunt’ in, tot afgrijzen van iedereen in Nederland én buitenland. Daar zit meteen ook een gevoelige snaar: de positie van Nederland in Europa. Een nexit, zoals PVV voorstaat, is niet reëel.

De PVV besteedt nauwelijks aandacht aan tuinbouw

Alle bespiegelingen ten spijt, waar het echt om gaat is dat tuinders perspectief moet worden geboden. Reëel en langjarig perspectief. De tijd van stoere taal is voorbij. Het andere beleid moet bestendig zijn, standhouden in Brussel en in de rechtszaal.

Een ander beleid sorteert niet meteen effect

Tegelijkertijd geldt hier de ‘winstwaarschuwing’. Welke coalitie er straks ook komt, een ander beleid sorteert niet meteen effect. Nieuwe beleid heeft tijd nodig, in traject, in implementatie en in uitvoering. De vraag is hoeveel tijd er is. Ondertussen gaat ook de maatschappelijke onderstroom voor verduurzaming door. Afnemers, supermarkten en banken nemen op dit terrein steeds meer de regie in handen.