Alexander van Noort (Ennatuurlijk): ‘Hobbels in route doorbraak aardwarmte’

Ennatuurlijk steekt de doelstellingen voor aardwarmte niet onder stoelen of banken. Als marktleider zet het bedrijf zich in om deze energievorm te laten doorbreken. Daarvoor trok het bedrijf met Alexander van Noort een bezielende directeur aan, maar moet het ook een bittere tegenslag in Middenmeer slikken.

Het interview met Alexander van Noort, directeur Ennatuurlijk Aardwarmte, komt tot stand na een bericht in Groenten & Fruit over de activiteiten van Ennatuurlijk Aardwarmte in Middenmeer. Van Noort wil dat graag toelichten. Drie aardwarmteputten worden daar opnieuw geboord, gekoppeld aan interessant innovatie-onderzoek.

Het is een investering van zo’n € 40 miljoen. De oude putten, die niet aan moderne productiestandaarden voldoen, worden vervroegd afgeschreven. Geen tegenvaller, omdat bij de overname van de aardwarmteputten in 2022 (van ECW Energy) hiermee al rekening was gehouden. Dat is ook verrekend in de overnameprijs.

Van Noort wil er graag over vertellen. “Waarschuw als ik te technisch ga, ik vertel er vaak over en met enthousiasme, ook op internationale podia. Het is belangrijk dat iedereen het verhaal kent en waardering heeft voor aardwarmte als potentiële oplossing voor de energietransitie.”

Van Noort is nu 15 maanden directeur van Ennatuurlijk Aardwarmte. Ennatuurlijk is het duurzame warmtebedrijf dat met aandeelhouder PGGM voortrekker wil zijn in de energietransitie. Daarvoor is in Middenmeer een team samengesteld van 36 (vooral) engineers die de aardwarmtestrategie van Ennatuurlijk vorm moeten geven.

Beste aardwarmtebedrijf

In 2022 maakte Ennatuurlijk voor die strategie een flinke stap. Het nam de aardwarmtetak ECW Geoholding over van telers in Middenmeer. Ennatuurlijk haalde er processen, systemen en kennis door binnen die het zelf nog moest ontwikkelen. Van Noort: “In 2022 is Ennatuurlijk gestart met de visie dat toekomstige collectieve warmtenetten duurzaam moesten zijn, met als basisbron aardwarmte. We zijn toen in gesprek gegaan over aankoop van het aardwarmtebedrijf van ECW in Middenmeer. Dat was het beste aardwarmtebedrijf in Nederland.” In 2023 zijn de bronnen van Middenmeer, de organisatie, de biomassatak en afdeling hoge temperatuursopslag overgedragen aan Ennatuurlijk en verder gegaan onder Ennatuurlijk Aardwarmte.

Met de telers in het gebied en met ECW werkt Ennatuurlijk samen aan een energiesysteem dat Van Noort een ecosysteem noemt. Het heeft een buitengewoon geavanceerd karakter voor telers, stelt hij bewonderend.

Ennatuurlijk heeft zo een warmtepositie in Middenmeer en nabijgelegen gebied Andijk, al lopen daar nog gesprekken. “Voor Andijk zijn we operator. We zijn nu in gesprek met de Andijk-aandeelhouders over overname van de bronnen en het netwerk daar. Nemen we daar het netwerk over én de bronnen of alleen de bronnen. Onze voorkeur is beide, omdat je zo controle houdt over de strategische toekomst als we verder ontwikkelen naar de (bebouwde) omgeving.” Ennatuurlijk plant in Andijk namelijk ook alweer boring van een derde aardwarmtedoublet.

Wat is het belang om het netwerk in Andijk ook te kopen? In Middenmeer kocht Ennatuurlijk dit niet. “In Andijk hebben we te maken met een aantal aandeelhouders van tuinders. In Middenmeer is de situatie makkelijker, met één eigenaar voor het netwerk. Met ECW, die er verder ook een elektra, water en CO2-netwerk heeft, is er meer controle, dus is er de noodzaak niet het netwerk in handen te hebben.”

Ik heb een achtergrond van 25 jaar in de olie en ondergrondsector, maar hier heb ik ook van wakker gelegen

Opnieuw tegenvaller probleemput

In Middenmeer wordt op dit moment de bezem gehaald door de zwakkere putten. Twee productieputten en één injectieput worden opnieuw geboord. De problemen bij één van die productieputten werden recent uitgebreid belicht in een rechtszaak. De boring in 2017 verliep problematisch. De toenmalige eigenaar ECW koos voor herstelboringen (sidetracks), maar claimt bij verzekeraar Nationale Nederlanden dat een nieuwe boring onder de dekking valt. De rechter ging daar niet in mee. Of er hoger beroep komt, is nog niet duidelijk.

Maar juist bij de huidige vervanging van deze probleemput zijn de afgelopen maanden ook problemen ontstaan. Opnieuw kwam de boorkop meerdere keren vast te zitten en zijn sidetracks geboord. “Het zetten van een derde herstelboring was technisch en financieel voor ons een uitdaging. We moeten concluderen dat we ons einddoel niet gaan halen. We hebben besloten deze put voorlopig stil te zetten en verder te gaan met de twee andere putten. Daarvoor zijn de eerste 1.300 meter al succesvol verlopen.”

De tegenslag heeft een forse impact op alle partijen. “Dit zijn tegenslagen die geothermie Nederland niet kan gebruiken. Ieder ander bedrijf zou het niet overleefd hebben, maar het is een moeilijk traject dat we doen, met een geweldige technische uitdaging. We hebben het best mogelijke team erop gezet, met de beste voorbereiding, maar toch ging het mis, ondanks alle analyses. Ik heb een achtergrond van 25 jaar in de olie en ondergrondsector, maar hier heb ik ook van wakker gelegen. Hier kom je toch terecht op een punt dat aardwarmte nog uitdagend maakt.”

Verzekering geen optie

Ennatuurlijk Aardwarmte koos ervoor zonder verzekering te boren. “In Nederland is zo’n verzekering niet meer te krijgen, in Duitsland nog wel, maar dat is een grote fractie van de boorkosten, omdat alle risico’s erin meegenomen zijn. En bij de rechtszaak zie je, dat als je wel verzekerd bent, het jaren duurt voordat een uitkering volgt en moet je allerlei zaken bewijzen.” De garantieregeling voor aardwarmte van de overheid is gesloten, omdat deze wordt geëvalueerd.

Ennatuurlijk Aardwarmte stuitte in Middenmeer op de kleilaag Vlieland, berucht in de olie- en gaswereld. “Het is een dikke kleilaag waarin we met grote hoek doorheen moesten. Dan moet je boorvloeistof met chemicaliën gebruiken om te voorkomen dat de kleilaag door de boorvloeistof opzwelt en de boorkop vast komt te zitten.”

Bij de andere twee putten is de hoek, waarmee door deze laag geboord moet worden, kleiner en is de kans op succes significant groter. Van Noort wil voor het einde van het jaar met plannen komen voor de probleemput.

Voor de tuinders in het gebied Middenmeer zijn de gevolgen niet groot, verwacht Van Noort. Hun contract blijft gehandhaafd. “Er zijn nog geen problemen bij onze klanten, die hebben flexibiliteit met e-boilers, biomassa en wkk’s.”

Heel aardwarmte Nederland keek mee in Middenmeer in de weken dat gepoogd werd de boorkop los te krijgen. Van Noort stond veel in contact met Ennatuurlijk, PGGM, Geothermie Nederland, EBN en toezichthouder SodM.

Samenwerking in breed innovatieprogramma

De tegenvaller komt ongelegen. De aardwarmtesector heeft verschillende uitdagingen, zoals de onterechte versterkte aandacht voor bevingsrisico’s na problemen in Groningse gasvelden. Ook de regelgeving is onduidelijk en stroperig.

Daarom is het zo sterk dat de aardwarmtesector met 23 partijen werkt aan een innovatieprogramma dat aardwarmte-ontwikkeling in een stroomversnelling moet brengen: Topsectoronderzoek. Eén onderzoekslijn is gericht op een beter begrip van druk- en ondergrondcondities met mogelijke invloed op bodembevingen door aardwarmte. Daarbij worden de condities van het reservoir gemeten en beter gemonitord op het afkoelen, waardoor het begrip van risico’s op bevingen wordt vergroot. Dat kan tot beter gebruik van bronnen leiden. Van Noort: “We moeten nu binnen een aantal paramaters blijven om het risico op seismische activiteit te voorkomen, maar deze parameters komen uit de olie- of gaswereld of zijn theoretisch afgeleid. Aardwarmte is een veel stabielere winningsvorm dan fossiel. Het water dat we eruit halen, stoppen we ook weer in de ondergrond. We gaan nu parameters meten en monitoren in een aardwarmtereservoir, dat is nog nooit gedaan.”

Positief gezien kan het leiden tot inzichten die bijvoorbeeld verdere afkoeling van het water mogelijk maakt, of een hogere injectiedruk, wat weer een hogere productie betekent.

Betere regelgeving

Resultaten kunnen ook tot betere regelgeving leiden. Deze brengt nu vooral onzekerheden. Bronnen moeten nu bij bepaalde seismische activiteit worden stilgelegd, ook als dat een natuurlijke oorzaak heeft (los van aardwarmtewinning). Bij aardwarmte wordt dan nu vaak een erg voorzichtige strategie gevolgd. “Wij in Middenmeer kunnen water niet verder uitkoelen dan 30 graden Celsius. We volgen een veilig en conservatief beleid daarop, anders komen we in een gebied dat als we ooit seismiciteit meten, onze productie moet worden stilgelegd. Dat is ook een van de redenen voor metingen in dit innovatietraject. We zijn met veel initiatieven bezig om te laten zien dat wat we doen duurzaam is en ook veilig.”

Brabant

Voor Ennatuurlijk zal de aardwarmtestrategie zich verleggen naar Brabant. Om warmtenetten naar Tilburg en Breda te voeden, zijn zes doubletten nodig die het verlies van restwarmte van de Amercentrale moeten opvangen. Het moet de doorbraak worden voor aardwarmte in warmtelevering aan huishoudens. Ook voor de tuinders in de Plukmadese polder is Ennatuurlijk Aardwarmte betrokken bij een aardwarmteplan. Van Noort is daar onderdeel van de stuurgroep. Glastuinbouw is een goede klant. Van Noort: “Glastuinders weten hoeveel warmte ze nodig hebben en wanneer, terwijl particuliere afnemers erg schommelen in warmtegebruik. Glastuinbouw is goed en efficiënt in afkoelen. Het zijn alleen daarom al fijne klanten.”