Agractie: minimumprijs en agrarische hoofdstructuur

Agractie pleit in een visiedocument voor ketenafspraken en reële prijzen voor de boer.

Een minimum garantieprijs voor agrarische producten, een basisinkomen of extra vergoeding voor maatschappelijke diensten en een agrarische hoofdstructuur in Nederland. Dat zijn de hoofdpunten van het visiedocument Stip 2030, Perspectief voor agrarisch Nederland dat Agractie in Den Haag heeft gepresenteerd.

“Zo doorgaan is geen optie. De kostprijs vliegt omhoog zonder dat er extra vergoeding tegenover staat. We vliegen recht het moeras in en komen vast te zitten. Of we dan linksom of rechtsom moeten, dat hangt van de ondernemer af. Hij moet zelf een keuze kunnen maken”, zegt Agractie-bestuurslid Sjoerd Mensonides.

Minimumprijs

In het visiedocument pleit Agractie voor ketenafspraken voor de Noordwest-Europese markt, waarbij sprake is van een reële prijs voor de boer, naar het fairtrade-model. Via een gedragscode voor de keten worden minimumprijzen voor producten afgesproken met een eerlijke waardering voor iedere schakel in de keten. Deze minimumprijs moet boven de kostprijs liggen. Een verbod op het stunten met agrarische basisproducten moet bijdragen aan een betere prijsvorming. Agractie wil dergelijke afspraken maken met Duitsland, Frankrijk en België, omdat dit de belangrijkste afnemers van Nederlands voedsel zijn.

CBL kritisch

Brancheorganisatie voor supermarkten, CBL reageert kritisch op het plan. Marc Jansen wijst erop dat minimumprijzen niet zomaar te regelen zijn. “Dat is heel ingewikkeld”, zegt hij. Voedsel is een economisch product en daar is sprake van marktwerking. Bovendien is het maken van prijsafspraken niet toegestaan vanwege mededingingsregels. Jansen zegt wel bereid te zijn om samen met andere partijen de positie van de boer in de keten te verbeteren.

Kemp erkent dat de uitdaging groot is, maar verwacht niet dat Nederlandse boeren zich uit de markt zullen prijzen als er afspraken worden gemaakt, omdat de markt volgens hem groot genoeg is. “Dat er leeuwen en beren op de weg zijn, is wel duidelijk. Anders was dit allemaal al lang gebeurd”, zegt de schapenhouder over het verbeteren van het verdienvermogen en de positie van de boer in de keten.

Basisvergoeding voor diensten

Via de invoering van een basisvergoeding voor het leveren van een pakket aan maatschappelijke doelen zoals biodiversiteit, waterberging, bodembeheer, emissiebeperking, wil Agractie boeren een zeker inkomen geven, waardoor ze niet langer gedwongen worden tot schaalvergroting. De keuze voor deelname moet vrijwillig zijn. Agractie stelt zich voor dat provincies regionaal voorwaarden stellen en zorgen voor de financiering.

De coronacrisis heeft ons geleerd dat geld het probleem niet is

Bedrijven die niet aan voldoende eisen kunnen of willen voldoen, moeten via een puntensysteem een vergoeding kunnen krijgen voor de taken die ze wel doen. “Poen voor Groen”, legt Eric Luiten van Agractie uit. De bijdragen komen bovenop het bestaande systeem van het GLB. “De coronacrisis heeft ons geleerd dat geld het probleem niet is”, aldus Luiten. Afspraken moeten voor langjarig zijn, zodat er een deugdelijke basis onder een bedrijf komt te liggen.

Agrarische hoofdstructuur

Vanwege het grote ruimtevraagstuk staat de agrarische productie teveel onder druk. “Zowel als het gaat om fysieke ruimte, als om milieuruimte”, vindt Mensonides. Om agrarische productie in Nederland te beschermen pleit Agractie voor een Agrarische hoofdstructuur. In deze gebieden heeft agrarische productie de hoogste prioriteit. Duurzame energie, verbreding, natuur en wonen moet hoofdzakelijk buiten deze gebieden komen.

Als voorbeeld geeft Agractie de pootaardappelteelt in Noord-Friesland. “Hier wordt een groot deel van de wereld mee gevoed. Dat is de moeite van het behouden waard”, vindt Mensonides. “Unieke teeltomstandigheden vragen om bescherming.” Agractie wijst er op dat een bepaalde omvang van de landbouw ook noodzakelijk is voor behoud van de keten rondom het primaire bedrijf.

Hoe de Agrarische hoofdstructuur er precies uit moet gaan zien en waar hij moet komen te liggen, wil Agractie nog niet invullen, omdat het onderwerp moet worden van de discussie. Idee is wel in de Agrarische hoofdstructuur de focus moet liggen op productie en niet op nevenactiviteiten. Uitsluiten wil Agractie dat ook niet. “Dan zal het hele proces van bestemmingswijziging moeten worden doorlopen”, aldus Eric Luiten.

Grondbank

Via een grondbank wil Agractie bovendien meer grond beschikbaar maken voor boeren die aan duurzaamheidsdoelen voldoen. Grond moet daarbij niet worden uitgegeven aan boeren die de hoogste pacht willen betalen, maar voor duurzaam gebruik. Het moet vooral jonge boeren perspectief bieden om grond tot hun beschikking te krijgen.

Toekomst bieden voor boeren die klem zitten

Agractie wil met het document vooral een toekomst bieden voor de grote middengroep van boeren die klem zit. De organisatie wijst er op dat er boeren zijn die door de focus op kostprijs via hun schaalgrootte een inkomen kunnen behalen, en dat er boeren zijn die via productie voor een nichemarkt, bijvoorbeeld via weidevogelmelk of biologische melk een toegevoegde waarde kunnen realiseren.

“Maar voor bijvoorbeeld biologische melk of de Albert Heijn-melk is een wachtlijst van boeren die mee willen doen, omdat de vraag niet groot genoeg is”, zegt Mensonides. Voor de boeren die niet mee kunnen doen op de nichemarkt en die niet kunnen concurreren op kostprijs zijn volgens hem twee opties: stoppen of een neventak via energieproductie of bijvoorbeeld landschapsbeheer. “Maar dat is ook niet voor iedereen mogelijk. Veel boeren zitten daarom vast in het midden”, aldus de Friese melkveehouder.

Het visiedocument van Agractie vormt volgens voorzitter Bart Kemp de hoofdlijn waar de sector in 2030 naar toe moet. Hij wil graag met andere boerenorganisaties en ketenpartijen in gesprek over de visie en om het eventueel aan te vullen.

Vorige week nog schrapte Agractie de eerder gezette handtekening onder het visiedocument van de groep van Cees Veerman, mede vanwege de negatieve uitleg van het document in de media. Kemp vindt wel dat er in het document goede punten worden aangedragen.