Adriaan Vis (FruitMasters): ‘Enorme nieuwbouw drukt kosten’

Dat Adriaan Vis een Amsterdamse tongval heeft, wordt snel duidelijk. Ook omdat hij een Ajax-shirt (ondertekend door Johan Cruyff) op zijn werkkamer in Geldermalsen heeft. Overigens: Ook GVVV in Geldermalsen speelt met zo’n rode baan in het midden.

Vis heeft onmiskenbaar de bravoure en directheid van een Amsterdammer en dat lijkt goed te matchen in Geldermalsen, met ook een deels christelijke Betuwse achterban. Vis is nu bijna 3 jaar in dienst als commercieel en operationeel directeur in een directie naast algemeen directeur De Kat. FruitMasters staat voor de meest ingrijpende vernieuwing van een coöperatieterrein ooit. Nu heeft Vis eerder bij zuivelverwerker A-Ware veel nieuwbouwervaring opgedaan, maar deze spant toch wel de kroon.

Centraliseren van de processen

Toch heeft hij vertrouwen dat eind volgend jaar de eerste vruchten door de nieuwbouw zullen rollen. Kern van de nieuwbouw is het centraliseren van de processen, vernieuwing van het oude appelpakstation en uitbreiding van het zachtfruitpakstation. Vis: “Er zijn nu al grote sloopactiviteiten aan de gang en in juli verwachten we de eerste paal te slaan, de eerste van 2.800 palen.”

Meest in het oog springend detail van de nieuwbouw is de verticale opslag en koeling van 11.000 gesorteerde voorraadbakken. Op een video zie je volledig onbemande automatische bediening. Een delegatie ging in verschillende landen kijken naar zulke werkende koelflats. Futuristisch, maar wel nodig, aldus Vis. “Kijk, we willen op de beste manier de klanten bedienen. Als dat uit een bakwagen kon, zouden we dat doen, maar ook corona heeft ons het belang geleerd van een gesloten keten en compartimentering. Bovendien sluiten we niet uit dat voor onbewerkte versproducten naast bijvoorbeeld HACCP en BRC, ook high care-eisen gaan gelden. Dan zijn we ook gelijk klaar voor de toekomst.”

Met de reconstructie van 30.000 vierkante meter wordt een groot gedeelte van de operationele activiteit geraakt. “En de winkel blijft open, dat is de grootste uitdaging. Maar we hebben een goed uitwijkplan met een pakstation in Margraten en er staat ons een groot aantal telers bij met hun sorteer- en verpakkingslijnen.”

We denken echt dat dit noodzakelijk is. Niets doen is geen optie

FruitMasters investeert bij slechte appelmarkt

Toch erkent Vis dat je steeds weer goed moet uitleggen waarom FruitMasters hier ‘anticyclisch’ € 60 miljoen investeert, terwijl bij veel appeltelers de prijzen onder druk staan. In bijeenkomsten met telers is er veelvuldig over gediscussieerd. “We denken echt dat dit noodzakelijk is. Niets doen is geen optie. Tegen de achtergrond van alle kostenstijgingen, proberen we de grootste kostenstijgingen onder controle te houden. Dat zijn energie en personeel.”

Het grootste deel van de Europese steun uit het programma SIG&F (voorheen GMO) zal de komende jaren naar dit nieuwbouwproject gaan. Ook besteding van die gelden kan een discussiepunt opleveren: Besteed je dat centraal of aan investeringen bij telers? Vis: “Telers zeggen, ‘hoe kan het dat jullie zoveel miljoen ontvangen. Hoeveel daarvan komt naar ons toe?’ Die discussie gaan wij niet uit de weg, want de basis van de coöperatie is dat we het samen doen en daarom investeren we in het gezamenlijke belang. Daar ben ik transparant in. Kijk, wij kiezen voor deze centrale investering met een deel van de EU-steun. Natuurlijk dekken we ook een deel van de certificeringskosten voor telers ermee. Andere coöperaties maken andere keuzes en laten de subsidie wel op bedrijven landen. Wij doen het anders.” Sommige telers maken daardoor andere keuzes en vertrekken, erkent hij. “Aan de andere kant hebben wij ook een wachtlijst van telers die lid willen worden.”

Kritische gesprekken in de schuur

Tijdens zogenoemde schuurbijeenkomsten wordt de afstand tussen telers en directie verkleind en wordt de dialoog gevoerd. Ook kritiek wordt makkelijker geuit in een kleinere vertrouwde kring. “We merken dat telers kritisch staan ten opzichte van ontwikkelingen in de markt, maar ook wel een positieve grondhouding hebben hoe FruitMasters daarin een rol heeft. Die groep telers vindt het belangrijk dat we er vandaag zijn als coöperatie, maar ook later voor hun opvolgers.”

Het jaarverslag van FruitMasters beschrijft 2022 als turbulent. Donderdag 19 mei 2022 verhagelde een flink deel van de Betuwe. Een fors aanbod en bewaarproblemen zetten de afzet van appels nu nog stevig onder druk. FruitMasters noemt het de ‘perfecte storm’ van factoren. Een belangrijke vraag is wel waarom de volumes niet aantrekken met de relatief lage appelprijzen? Is er een overaanbod? Vis: “De consument heeft geld, maar is kritischer dan ooit waar hij het aan uitgeeft. Aan de andere kant staan blauwe bessen en aardbeien vaker ook doordeweeks op de boodschappenlijstjes.”

Hoe zien telers de huidige afzetmalaise?

“Telers zien dat ze niet alle kosten kunnen doorrekenen aan de afnemers. Ze focussen dan op de winkelprijzen en de discussie over de verdeling van de marges. Die discussie loopt al langer en is door de btw-discussie nu nog steeds aanwezig. We zijn nu een jaar verder in de btw-discussie en er is nog niets veranderd. We moeten ook naar ons zelf kijken. Het is onze taak om product met de juiste prijssetting in het schap te krijgen. Maar bovenal afzetzekerheid en continuïteit voor zowel teler als klant te garanderen. Een positieve stimulans is de winst van de Industributie trofee als beste Private Label-leverancier van Nederland.”

We mogen kritisch zijn op de belangbehartiging en de kleine rol van de fruitteelt in het akkoord

Hoe kijken jullie naar het Landbouwakkoord op dat vlak? Daarin zit misschien meer kans op een eerlijker verdienmodel in de keten voor telers.

“Via GroentenFruit Huis en NFO trekken we wel mee aan de kar voor die onderhandelingen. Met name over zaken als gewasbescherming. Maar we mogen kritisch zijn op de belangbehartiging en de kleine rol van de fruitteelt in het akkoord. Ik geloof wel dat we naar langere intensievere samenwerking met zoveel mogelijk fruit van eigen bodem gaan en een beloning voor verduurzaming voor telers, daar kan het Landbouwakkoord een impuls voor geven.”

FruitMasters stopte eind vorig jaar met klokverkoop. Hoe werkt dat door in de afzet?

“In de basis staan we niet negatief tegenover klokverkoop, maar op dit moment past het niet goed in onze afzetstrategie. Als invulling voor de daghandel hebben we daar nu een soort cash and carry-onderdeel voor in de plaats. Dat werkt boven verwachting goed. Sterker nog, met hooggespannen verwachtingen kijken we uit naar het zachtfruitseizoen. Telers zijn positief, ze zijn er niet op achteruitgegaan. Het bereik van de daghandel blijft groot. De oud klokkopers kunnen nu vijf dagen in de week terecht en nemen ook grotere volumes af.”

Uw resultaten staan onder druk. Zien we daar het effect van kostenstijgingen?

“We zijn hard getroffen door de hogere energiekosten. Dat zie je terug in de resultaten. We hebben een vast percentage vast en flexibel in energiecontracten. Toen we in 2019 aanbiedingen kregen, dachten we ‘dat gaan we niet doen’, maar toen brak de oorlog uit. We hebben dat in eerste instantie niet terug belast aan de telers, maar we zijn niet in staat gebleken om alle kostenstijgingen bij de markt terug te leggen. We zitten als een bok op de haverkist als het om kosten gaat. Voorbeelden zijn nieuwe zachtfruitverpakrobots en de investering in een halve hectare zonnepanelen op het dak van onze locatie Ochten.”

U kunt zich ook nog ontwikkelen naar een warmteproducent. Uw nieuwe koelcellen winnen warmte voor in potentie heel Geldermalsen. Hoe zeker is het dat u stadsverwarming gaat leveren?

“Daarover lopen gesprekken met de gemeente. We moeten zien of dat van de grond komt. We gaan eerst onszelf voorzien, dan mogelijk het Fruitvillage (nieuwbouwplan voor woonruimte voor arbeidsmigranten en kennisstudenten FruitCampus, red.) en daarna komt de rest. Maar in de basis is het positief.”