ACM-boete laat onderhandeling industriegroente intact

Vier bedrijven in Nederland en België in de keten van conservenwortel moeten € 2,5 miljoen betalen als boete omdat deze bedrijven productie beperkten en onderling afstemden op welke markt ze verkopen. Die zaak heet na het ingrijpen van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) nu het wortelkartel.

De verdenking was zwaarder. Bij aanvang van het onderzoek in 2020 zei ACM dat bij inkoop van product bij telers mogelijk ook prijsafspraken waren gemaakt, net als bij verkoop. Daar zijn deze vier bedrijven niet voor beboet en ook het besluit gaat niet in op prijsafspraken bij inkoop of verkoop.

De lopende prijsonderhandelingen met telers van industriegroenten lijken dan ook buiten schot te blijven. Die gesprekken gaan ook vaak over vergoedingen voor reële kostenstijgingen met weinig ruimte voor prijsaanpassing en dus afspraken.

Vereenvoudigd besluit

Waar gaat het wortelkartel dan wel over? De bedrijven Laarakker, Van Rijsingen en Veco uit Nederland en Verduyn uit België maakten in 2008 verboden afspraken over het verdelen van de markt voor waspeen en Parijse worteltjes. De afspraken hielden in dat Veco zich tien jaar lang niet bezig zou gaan houden met teelt, verwerking en verkoop van waspeen. Veco zit in de ronde Parijse worteltjes die vooral op de Duitse markt populair zijn.

Prijsafspraken zijn dus niet geconstateerd door de ACM. De kartelautoriteit publiceerde een boetebesluit van 10 kantjes. Dat is volgens mededingingsadvocaat Eric Janssen (DVAN Advocaten) een kort besluit, maar logisch omdat de bedrijven meewerkten aan het onderzoek. Toch is het nog steeds een serieuze zaak. Volgens Jansen gelden afspraken over de markt en areaalafstemming als even grote overtredingen als prijsafspraken. De zaak is daardoor niet per se kleiner geworden nu prijsafspraken niet zijn meegenomen in de afwegingen van het besluit.

Uit onmacht

Janssen ziet het wortelkartel als zoveelste voorbeeld van hoe telers zich met verkeerde instrumenten wapenen tegen de grote macht van inkopers. Dat was eerder het geval bij het paprikakartel, zilveruitjeskartel en andere conservenzaken. “Bedrijven hebben het gevoel dat ze worden geplet door inkoopmacht van bijvoorbeeld supermarkten en grijpen naar dit soort instrumenten, maar dat moet je anders aanpakken.” Jansen doelt op de Europese regels die producentenorganisaties meer ruimte geven op gebied van mededingingsregels.

De marktmacht van inkopers is groter geworden. Toch speelt dat hier geen verzachtende rol. In het besluit wordt wel heel kort gesignaleerd dat de verwerkers groter zijn geworden door overnames. Dat deze worteltjes vervolgens door samenwerkende supermarkten zeer scherp wordt ingekocht speelt ook geen rol in deze zaak. Het samen inkopen tegen scherpere prijzen mag, het samenwerken in areaal en marktafspraken mag niet.

Streven eerlijke prijs

De omstandigheden spelen in deze zaak dan ook geen rol. Bijvoorbeeld de contractvorm. Mogelijk is er niet teveel betaald door de verwerkers, omdat contracten vaak op basis van kostprijsberekening worden opgesteld.

Mogelijk is er wel een positief effect geweest voor telers. Doordat handelspartijen minder met elkaar concurreren richting de eindafnemers, ontstaat er minder druk op de prijzen die die handelspartijen aan hun telers kunnen uitbetalen. Dat stelt telersvereniging De Schakel. Telers zijn in ieder geval niet getroffen door dit kartel, denkt de vereniging. De afspraken tussen deze partijen voorkwam mogelijk zelfs dat telers onder kostprijs moesten werken. Dat gebeurt al regelmatig omdat alle teeltrisico’s bij telers liggen.

En zo komen we bij de positie van de telers. Sinds dit wortelkartel in de jaren 10 heeft de ACM er een taak bijgekregen, het streven naar een eerlijke prijs voor telers. Daarbij moet ACM wel blijven optreden tegen illegale instrumenten. Dat de prijsonderhandelingen bij industriegroenten nu buiten schot blijven, is winst. Dat zorgt er voor dat het huidige proces voor komend seizoen niet onnodig verstoord wordt.