‘Evenwichtig systeem in belang van pachter en verpachter’

Net als vorig jaar ben ik negatief over de werking van de pachtnormensystematiek en kwalificeer ik de pachtnormen 2018 als een gedrocht. In 2014 heeft de werkgroep pacht van de Nederlandse Vereniging van Rentmeesters (NVR) al benadrukt dat dit systeem overboord moet om het instituut pacht in stand te kunnen houden.

Grote wisselingelingen in pachtprijzen

Voor het berekenen van de veranderpercentages en de regionormen worden de gemiddelde inkomens van agrariërs beoordeeld over een periode van 5 jaar. Dit heeft geleid tot grote wisselingen van de jaarlijkse veranderpercentages en de daaraan gekoppelde pachtprijzen. Of een verpachter uiteindelijk met behulp van de pachtopbrengst inkomstenbelasting in gevolge box 3 kan voldoen en of hij de afgelopen jaren hogere lasten heeft moeten betalen, is niet relevant. Kennelijk wil men niet begrijpen dat dit systeem ertoe zal leiden dat het instituut pacht verder zal afbrokkelen. Het systeem is onrechtvaardig.

Vorig jaar heeft de werkgroep pacht van de NVR aan het ministerie van Landbouw, de Federatie Particulier Grondbezit (FPG) en de Bond van Landpachters een eenvoudig voorstel gedaan voor de werking van de pachtnormen. Alle inspanningen ten spijt; ik heb de indruk dat de inhoud van dit advies niet gelezen is en het zou zo maar kunnen dat dit voorstel in de papierversnipperaar is beland.

2%-norm schiet doel voorbij

Een criterium voor het bepalen van de hoogst toelaatbare tegenprestatie is de 2%-norm van de vrije waarde. Door de stijging van de grondprijzen is de 2%-norm volledig aan haar doel voorbij geschoten. Immers na toepassing blijkt dat de pacht per hectare dan veel hoger zou bedragen dan de betreffende regionorm, hetgeen niet toelaatbaar is. Ons voorstel was de 2%-norm te laten voor wat het is en te verlagen tot 1%. De regio’s iets anders in te delen, waarbij de Droogmakerijen ondergebracht worden bij Westelijk Holland. Waterland heet niet voor niets Waterland en houdt dit gebied apart.

Momenteel wordt in de Beemster grond vrij van pacht verhandeld voor € 7 tot € 8 per vierkante meter. – Foto: Fotopersbureau Dijkstra

Momenteel wordt in de Beemster grond vrij van pacht verhandeld voor € 7 tot € 8 per vierkante meter. Op basis van de 2%-norm zou de maximale pacht dus € 1.400 tot € 1.600 per hectare per jaar bedragen als er geen sprake zou zijn van een veel lagere regionorm. Wat schetst onze verbazing: de norm in deze regio is met 29% gedaald of in 2 jaar tijd met 50%. Dit resulteert tot een nieuwe regionorm van € 296 per hectare. Dat zal voor particuliere eigenaren na betaling van belastingen tot een negatief resultaat leiden.

Voorstel 1%-norm

Als we dan de huidige grondprijzen relateren aan een 1%-norm zouden wij op regionormen uitkomen van ongeveer € 700 tot € 800 per hectare met uitzondering van de Flevopolder en Waterland. Flevoland zou dan op € 1.300 uitkomen en Waterland op € 500 per hectare. Een niveau dat voor beide partijen acceptabel moet kunnen zijn.

Vervolgens jaarlijks indexeren en zolang er voor de landbouw nog geen goed indexcijfer is ontwikkeld hanteer de CPI-cijfers, reeks totale bevolking, die veelal wordt toegepast bij erfpachtcontracten. Beoordeel een dergelijk systeem om de 10 jaar of het nog marktconform is. Daardoor zou het allemaal veel evenwichtiger en eenvoudiger worden.

Het overleg Spelderholt heeft uitgewezen dat alle partijen van mening zijn dat het instituut pacht als financieringsbron voor de landbouw van groot belang is. Er is weer een jaar verloren gegaan en nog geen zicht op een oplossing. Partijen worden het niet eens en gaan het ook niet eens worden. De FPG heeft kennelijk het moede hoofd in de schoot geworpen en eerder dit jaar aangegeven dat we maar moeten leven met de huidige normensystematiek.

Verpachte grond zal verkocht worden

De Bond van Landpachters zal nu handenwrijvend denken dat de pachtnormen 2018 voor haar leden goed zijn. Maar jaarlijks sterk wisselende pachtprijzen zijn ook niet in het belang van haar leden, omdat de pachters niet van te voren kunnen inschatten welk bedrag zij moeten reserveren voor de te betalen pacht. En het tegendeel is waar voor de lange termijn. Als deze trend van sterk dalende en fluctuerende pachtprijzen zich doorzet dan zal er veel verpacht land verkocht worden en zal uiteindelijk geen reguliere pacht meer bestaan.

Met mensen uit werkveld nieuwe regels maken

Het is vijf voor twaalf en de hoogste tijd dat de politiek haar verantwoordelijkheid neemt. Wij hebben het ministerie een paar keer voorgesteld samen met een paar mensen uit het werkveld en juristen van het ministerie nieuwe regels te maken. Tot nu toe is dit aanbod ter kennisname aangenomen. Op dit moment hebben we een energieke minister, die helaas veel problemen op haar bord geschoven heeft gekregen. Toch wil ik haar vragen: ‘durft u het aan?’ Laten we het proberen. Wie niet waagt, die niet wint. Naar mijn overtuiging hoeft het slechts een middag te duren om te kunnen beoordelen of een dergelijke inspanning zinvol is.

Klimaat bepaalt regionorm

Dan terug naar de pachtnormen 2018. Het is opvallend dat er een enorme spreiding van veranderpercentages is van +7% in de Flevopolder tot wel -34% in het Zuidelijk veehouderijgebied. Een dergelijk verschil kan niet worden verklaard door het opbrengend vermogen van de grond. Naar mijn overtuiging is dat allang niet meer zo. De laatste jaren maakt een geheel nieuwe productiefactor deel uit van de berekening van de nieuwe regionorm: de klimatologische omstandigheden.

Een voorbeeld daarvan is de sterk gedaalde regionorm 2016 in het zuidwestelijk akkerbouwgebied. Wordt een regio in een jaar getroffen door zware regenbuien dan zal logischerwijs het inkomen lager zijn dan in jaren dat de buien overwaaien. Dit heeft niets met het opbrengend vermogen van de grond te maken en behoort tot het bedrijfsrisico van de pachter, hoe onaardig dit ook klinkt.

Risico voor verpachter

Momenteel wordt dit risico geheel in de schoenen geschoven van de verpachter, hetgeen onredelijk is. De afgelopen twee jaar zijn de bedrijfsresultaten in de melkveehouderijgebieden achtergebleven en vertaald in sterk gedaalde veranderpercentages in de weidegebieden. Dit was voor ons niet onverwachts bij toepassing van de huidige systematiek. We moeten naar een evenwichtig systeem, dat voor beide partijen acceptabel is en waarbij partijen niet lang in het ongewisse blijven wat er jaarlijks betaald of ontvangen moet worden.

We moeten leven en laten leven. Dit houdt in dat verpachters hun belastingen en lasten kunnen betalen, waarbij een klein beetje direct rendement overblijft en de pachters de kost kunnen verdienen. Over indirect rendement moeten we het niet willen hebben, aangezien dit pas in beeld komt op het moment dat het verpachte verkocht is en dat willen we juist niet.

Er zijn geen andere takken in het bedrijfsleven te vinden waar de huur in een paar jaar tijd met 50% daalt of stijgt. Daar kan niemand een beleid op afstemmen. Laten we in het belang van verpachters en pachters de pachtprijzen dit jaar bevriezen op het huidige niveau en eraan werken dat we per 1 juli 2019 een werkbaar systeem hebben dat voor beide partijen goed is. De aanzet daartoe hebben wij in augustus 2017 gegeven en hier is (nog) geen gebruik van gemaakt.

Minister Schouten durft u de uitdaging aan? Wij zijn er klaar voor en staan te trappelen om een voor partijen werkbaar systeem te maken.