Richard Schouten: ‘Alles doen om keten foodservice te redden’

Richard Schouten, directeur GroentenFruit Huis, vindt het nog altijd ongelooflijk hoe de wereld is veranderd. Enkele weken geleden was hij op wintersportvakantie. Hij zag op tv hoe oud-minister Bruno Bruins een briefje kreeg van het eerste coronageval in Nederland, waarna een ongekende draaikolk op gang kwam.

Schouten leidt de crisisaanpak voor zowel handel als teelt, met deels eigen en overlappende problemen. Samen met andere organisaties in Greenports Nederland (zoals Glastuinbouw Nederland) rondde GroentenFruit Huis afgelopen week een noodbrief af met noodmaatregelen voor de gehele voedingstuinbouw. Nu het gaat om de uitwerking met ministeries, zijn details soms een struikelblok.

Horeca en foodservice riskeert schade van € 1,2 miljard

GroentenFruit Huis is nu 24/7 in de lucht om op ontwikkelingen te kunnen inspelen. Een kerncrisisteam van acht mensen bewaakt alle dossiers van arbeid via afzet tot financiën. Schouten wil het vooraf gezegd hebben. De economische crisis komt in prioriteit op gepaste afstand van de gezondheidscrisis. Maar ook economisch gezien overstijgt deze crisis alle eerdere in de sector. Alleen al de keten gericht op horeca en foodservice riskeert een schade van € 1,2 miljard.

Kwestie van overleven voor teelt- en handelsbedrijven

Voor teelt- en handelsbedrijven in die ketens is het echt overleven en daar is behoefte aan informatie over details van de noodsteunregelingen groot. En het gaat daarbij niet een kleine niche, benadrukt Schouten, maar om een marktsegment van 25% van het Nederlandse volume. “We focussen op volledig herstel van dit segment na de crisis. Je moet als overheid zo’n sector niet laten zitten, maar bedrijven juist nu in stand houden, hetzij via interventiemaatregelen en bedrijfsondersteuning via het noodfonds, maar het zou slecht zijn als bedrijven failliet gaan. Deze keten is breed. Het gaat bijvoorbeeld ook om bedrijven die speciaal pakketten bereiden met groenten om arbeid uit te sparen in keukens van foodservice.”

Richard Schouten is directeur van telersverenigingenkoepel Dutch Produce Association en vormt samen met Gert Mulder de directie van GroentenFruit Huis. Schouten werkte voorheen bij ZLTO/LTO waar hij verantwoordelijk was voor de belangenbehartiging van alle plantaardige sectoren. Hij was zowel in de Ehec en bij de Rusland-boycot projectleider van het crisisteam. Schouten vertegenwoordigt de belangen van de leden van GroentenFruit Huis in diverse internationale organen. Zo is hij board member bij Global GAP, FreshFel en Copa-Cogeca. – Foto: Leo Duijvestijn

Gaat u nog steeds uit van drie maanden ernstige marktverstoring, of is dat niet realistisch meer?

“Die drie maanden betekent feitelijk 1 juni. Dat is de datum die voorlopig genoemd wordt. Dan wordt gekeken of horeca weer open kan. Een doorkijk naar langer dan drie maanden is lastig. We moeten nu vooral oplossingen vinden voor bedrijven in deze drie maanden.”

Dan blijkt ook nog dat de details van die steunregelingen niet altijd passen bij de sector groenten en fruit. Waar ligt het probleem?

“De Noodmaatregel overbrugging voor behoud van werkgelegenheid (NOW) is niet afgestemd op seizoensinvloeden. (Sinds woensdag 9 april is de regeling aangepast, red.) Ook is het ongunstig voor brede partijen, bijvoorbeeld een concern met drie bv’s waarvan één in foodservice werkt. Als dat onderdeel verlies lijdt, is er geen steun als het concern zelf geen omzetverlies heeft. Ook is het nodig dat steunmaatregelingen afgestemd worden op de bedrijven in de groente- en fruitsector. Zowel telers als handelsbedrijven.”

Foodservice is allang geen niche meer; telers en handelsbedrijven zijn daarop ingespeeld door specialisatie

Blijkt uit deze crisis niet dat je beter je risico’s over meerdere marktkanalen kan spreiden?

“Dat is een gewetensvraag. Foodservice is allang geen niche meer. Zowel telers als handelsbedrijven zijn daarop ingespeeld door specialisatie. Dat is een logische ontwikkeling. Wij pleiten voor het behoud van die specifieke bedrijven. Investeer daarin als overheid, of het nu drie of vier maanden duurt. Ieder bedrijf heeft de keuze de eigen afzet te kiezen en een volgende crisis kan in een heel ander kanaal plaatsvinden.”

Hoe gaan kopers om met de schommelingen op de markt? Er worden contracten eenzijdig aangepast. Greenports Nederland heeft een meldpunt oneerlijke handelspraktijk ingericht.

“De minister heeft een oproep gedaan geen misbruik te maken van de crisis. We kennen geen individuele gevallen waarin dat gebeurt. Er waren wel geruchten dat één winkelketen zijn contracten opgezegd had en op de dagmarkt ging kopen. Dat bleek niet waar. Het is juist een samenspel tussen telers en supermarkten om de schappen vol te krijgen. Zij lijken ook bereid met winkelacties de afzet te ondersteunen.”

Lees ook: Tuinbouw vreest verwatering steunpakket corona

Is het moreel juist om komkommers van een paar cent te kopen?

“Het mag duidelijk zijn dat een dergelijke prijs niet kan. Het is echter een incident en betrof een heel klein volume. We bemoeien ons niet met individuele ondernemingen. En je moet voorzichtig zijn de dagmarkt te zien als marktprijs. Veel telers hebben contracten. Je zou kunnen denken aan een hogere ophoudprijs, zoals die er vroeger waren, maar de wereld is veranderd. En de telers hebben in de eerste week na de coronacrisis ook hoge prijzen op de dagmarkt ontvangen.”

Welk niveau van schadeloosstelling mikt u op? Is dat net als bij de Ehec 50%?

“Ik heb Ehec meegemaakt. Daar ging het om vergoeding tot 50% van onverkocht product. Dat is één van de onderdelen waar in Brussel om wordt gevraagd. In de regelingen moeten ook de mogelijkheden van niet-oogsten en groenoogsten worden opengesteld. We willen dat het pakket geldt voor alle telers. Ook pleiten wij voor regelingen voor de handelsbedrijven die voorraden vernietigd hebben of afspraken met foodservice zagen verdwijnen. Dit is onderdeel van onze inzet bij het kabinet.”

De Europese koepel Copa-Cogeca vraagt die maatregelen mede namens u voor groenten, maar ook voor bijvoorbeeld aardbeien. Duurt het niet lang voordat die maatregelen pas bij de komende landbouwraad in april aan bod komen?

“Het gaat om de klassieke vorm van interventie, maar daar moeten extra fondsen bijgezet worden door Europa. We overleggen de komende weken om tot een vorm te komen. Er wordt al hard aan gewerkt.”

Leiden de initiatieven tegen verspilling tot substantiële afzet voor bedrijven in problemen?

“De laatste jaren zijn bedrijven rond verspilling ontwikkeld, maar die leverden juist aan foodservice en die markt is juist verstoord. Het is wel toe te juichen dat juist nu ook nieuwe initiatieven opgepakt worden. We werken in de stichting Samen tegen Voedselverspilling (een initiatief van het bedrijfsleven, mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, red.), aan een marktplaats om overschotten te koppelen aan bedrijven in andere kanalen. Ook willen we onze contacten met voedselbanken opvoeren. Die zijn de laatste weken ook in problemen gekomen door alle commotie. Juist bij de Ehec-crisis zag je dat bij dit kanaal veel nadruk lag.”

Lees ook: Noodfonds land- en tuinbouw in de maak