premium
Bij aardbeienteler Ruud Elst loopt een ploeg van 120 mannen en vrouwen voor het planten van jonge plantjes in het Brabantse Alphen. - Foto: Peter Roek
Om al het werk op tuinbouwbedrijven te doen, zijn zo’n 200.000 mannen en vrouwen nodig. Nu de werkloosheid met 3,9% het laagterecord van 2008 benadert, is duidelijk dat het vinden van die losse krachten een helse klus is.
Ongeveer een kwart van de Nederlandse tuinders maakt zich zoveel zorgen over het gebrek aan personeel, dat ze vrezen dat een deel van het oogstwerk niet af komt. Dat bleek uit een peiling van Groenten &Fruit eerder deze zomer. Nog eens een derde ziet personeelsschaarste als een zorg, maar denkt met wat extra inspanning wel op tijd aan genoeg mensen te kunnen komen.
Minder dan de helft maakt zich geen zorgen. Nog niet. Want als ze tot nu toe maar een van de vele uitzendbureaus hoefden te bellen, dan hebben ze ondertussen wellicht gemerkt dat die elkaar niet meer aan het beconcurreren zijn met lage en nog lagere uurtarieven. De tarieven gaan juist omhoog en ze concurreren niet om de gunst van de tuinder, maar om de gunst van de betere krachten.
‘Banen die mensen zoeken’
“We gaan toe naar banen die mensen zoeken, in plaats van mensen die banen zoeken”, aldus topman Jacques van den Broek van Randstad onlangs bij de presentatie van de jaarcijfers.
De groeiende economie en krimpende beroepsbevolking is een uitdaging voor de uitzendbranche. Randstad wijst op grote personeelsschaarste in de bouw, logistiek, transport, zorg en ICT. En de tuinbouw, zo roepen de collega’s van de in deze sector gespecialiseerde bureaus. Geen sector die zo afhankelijk is van dat schaarser en schaarser wordende los personeel als de tuinbouw.
Lees verder onder de foto
Meerdere banen per Oost-Europeaanse arbeider
Economisch onderzoeksbureau SEO kwam aan het einde van dit voorjaar met cijfers over de inzet van Oost-Europese arbeidsmigranten in diverse sectoren. Om die inzet echt op waarde te schatten telt SEO naast het aantal neuzen ook het aantal banen.
Wetend dat sommige Polen, Roemenen of Letten in één jaar meer baantjes bij verschillende tuinders of andere werkgevers vervullen, is het aantal banen hoger dan het aantal mensen.
Oost-Europeanen hebben kwart van banen tuinbouw
Op een totaal aantal banen in de gehele Nederlandse economie van bijna 11 miljoen nemen de Oost-Europeanen er ruim 500.000 voor hun rekening, oftewel bijna 5%. In alleen de land- en tuinbouw vullen ze echter een kwart van de banen: 48.000 op het totaal van 184.000 banen die boeren en tuinders in de aanbieding hebben.
En dat is voor de tuinbouw nog niet het hele verhaal. In het SEO-onderzoek is de uitzendsector namelijk als een aparte sector opgenomen. Van de 1,2 miljoen uitzendbanen nemen Oost-Europeanen er 275.000 in beslag. Op basis van een enquête onder 200 uitzendbureaus valt op te maken dat Oost-Europeanen voornamelijk worden ingeleend door de logistieke sector (1 op elke 3 door Oost-Europese arbeidsmigranten vervulde uitzendbanen) en door de tuinbouw (1 op elke 5 Oost-Europese uitzendkrachten). Dat zou dus neerkomen op nóg eens 55.000 Oost-Europese tuinbouwbanen.
En dan is ten slotte ook nog niet het aantal zzp’ers meegerekend. Een onderbouwde schatting daarvan is per sector echter niet voor handen. Maar glashelder is dat de Nederlandse tuinbouw drijft op arbeidsmigranten uit Polen en andere oostelijke EU-landen.
Lees verder onder de kaart
Hoe donkerder, hoe meer Midden- en Oost-Europese arbeidskrachten. – Bron: SEO
Van 90% naar 60% Polen
Nu het in bijna alle sectoren van de economie weer goed gaat, hebben de harde werkers de banen voor het uitzoeken. De beste reputatie hebben nog altijd de Polen en die gaan nu dus voor de bedrijven en sectoren die de in hun ogen beste combinatie van het hoogste loon en de aangenaamste werkomgeving en –inhoud hebben te bieden.
Lees ook: Zo houd je je medewerkers gemotiveerd
Kennelijk is dat niet de tuinbouw. Daar loopt volgens schattingen van tuinders en op de tuinbouw gerichte uitzendbureaus het aandeel Polen terug van meer dan 90% een paar jaar geleden naar rond de 60% nu.
Er wordt tussen de tomaten en de aardbeien nu dus steeds vaker Lets gesproken, of Roemeens en sinds 1 juli misschien ook Kroatisch. Sinds die datum is een tewerkstellingsvergunning niet meer nodig voor arbeidsmigranten uit dit aspirant-EU-land.
Scholier niet te overtuigen met hoger loon
Het antwoord op schaarste lijkt eenvoudig: wie meer betaalt vindt meer mensen. Maar goed verdienen is één ding, daar ook drie keer zo hard voor moeten werken is nog wat anders. Dat is volgens paprikateler Geert van de Sande uit Nootdorp de kern van het probleem. “Een scholiere van 17 die wij inschatten als een goeie, betalen we € 7 per uur. Haar vriendinnen krijgen bij de supermarkt € 4 per uur. En toch blijven ze liever daar.”
Als scholieren zich aanmelden met twee of meer tegelijk, dan is Van de Sande al wat huiverig. “Je komt hier natuurlijk ook wel voor de gezelligheid, maar het is ook gewoon hard werken. En het inplannen van seizoenarbeiders op dagen en uren dat ze alleen, allebei of alle drie tegelijk kunnen, dat is op een bedrijf als het onze onbegonnen werk.”
Lees ook de blog: ‘Robot in plaats van Pool’
Tuinbouw maakt jacht op scholierenLTO Glaskracht Nederland laat deze zomervakantie scholieren die in de glastuinbouw werken, vloggen. Met strak gesneden filmpjes, met telkens een nieuwe frisse jongeling in de hoofdrol proberen de glastuinders duidelijk te maken dat het eerlijk waar goed toeven is in een kas tussen de groente, de bloemen of het fruit. “Je kunt dat wel door tuinders laten vertellen, maar jongeren geloven het pas echt als ze het horen van andere jongeren”, verklaart arbeidsspecialist Peter Loef dit hippe initiatief van de glastuinbouworganisatie.
Ambassadeurs nodigJe hebt als bedrijf of bedrijfstak goeie ambassadeurs nodig. Niet alleen voor het komen vervullen van eenvoudiger oogstwerk, maar ook om bij mbo’s en hbo’s de talenten jouw kant op te krijgen nog voor ze zijn afgestudeerd. Het hoort bij de strategie om de voordeur nadrukkelijk wijd open te zetten voor iedereen die binnen wil komen. “Maar zorg er dan ook wel voor dat de achterdeur niet net zo wijd open staat”, waarschuwt Loef. “Zorg voor een goede sfeer op je bedrijf, zorg dat voor je buitenlandse werknemers de ziektekostenverzekering en de huisvesting goed geregeld zijn, zorg voor goede opleidingsmogelijkheden.” |
Asielzoekers haken af
Wat voor de scholieren geldt, geldt in bepaald opzicht ook voor de asielzoekers en statushouders die via een project van het UWV en de gemeente een blauwe maandag op de paprikakwekerij hebben gewerkt. Eerst twee Eritreeërs, van wie er een na drie dagen al niet meer kwam en de ander het na twee weken voor gezien hield. Daarna een paar Syriërs van wie er ook al geen een meer komt.
Van de Sande: “Als ze niet daadwerkelijk in hun uitkering worden gekort, dan is het net als met een scholier die tegenwoordig makkelijker dan vroeger geld krijgt van pa of ma: waarom zou je dan nog zo hard gaan werken als ze bij ons in de tuinbouw moeten doen?”
‘Als ze ergens anders 50 cent per uur meer kunnen krijgen, dan kunnen ze zomaar weg zijn’
Ook voor het behoud van de ongeveer 20 uitzendkrachten (Polen, maar ook Bulgaren, Turken, een Griek én zowaar een Nederlander), die momenteel het oogst- en gewaswerk doen houdt Van de Sande zijn hart vast.
“We betalen cao-loon en dan een klein beetje meer. Maar als ze ergens anders nog 50 cent per uur meer kunnen krijgen, dan kunnen ze zomaar weg zijn. Dus als we een goeie hebben, dan wachten we niet af tot ze zelf wat meer vragen, dan geven we ze op tijd opslag.”
Meer betalen heeft echter ook zijn grenzen. Zeker in een jaar dat de prijzen weer niet al te best zijn. “Wij kunnen extra kosten niet doorberekenen. Maar we worden door de afnemers die wel soms absurde marges kunnen berekenen, uitgeknepen. En de bank krijg je ook op je dak als jij € 11 verloont en de buurman 10.”
Lees verder onder de foto
Mensen uit de buurt
Sinds twee jaar heeft Fruitbedrijf De Woerdt in Ressen bij Nijmegen een clubje van 10 à 15 Polen lopen tijdens de drukste 10 dagen van de fruitoogst. Veel belangrijker voor de arbeid op het ruim 20 hectare metende bedrijf met een mooie en fors bemeten Landwinkel erbij, zijn de 2 vaste medewerkers voor de teelt, de 6 parttimers voor in de winkel en de 45 losse medewerkers uit de buurt die het jaar rond beschikbaar zijn.
‘Die afspraak bij de kapper of de tandarts, níét in de eerste drie weken van september’
“Het is voor dat losse werk, zoals de oogst van de zomerappels, de pruimen en de kersen, passen en meten”, zegt Wessel van Olst, die samen met zijn vader en moeder het familiebedrijf runt. “De een kan pas om 8 of 9 uur beginnen en de ander moet om 4 uur weg of kan alleen maar halve dagen. Eigenlijk alleen tijdens de volle fruitoogst gaan we ervan uit dat iedereen vol beschikbaar is. Dat zeg ik ook ruim van tevoren: mensen, die afspraak bij de kapper of de tandarts, níét in de eerste drie weken van september! En dan ís iedereen er ook.”
Al was het alleen maar om niet de verjaardagstaarten te missen van de jarige medewerkers (betaald door de baas, want voor 50 man trakteren, dat loopt in de papieren) of de friteskraam als de Conference eraf is. Of – tot vorig jaar ook vaste prik – de hamburgers van plukker Hans, die nu met 84 jaar dan toch gestopt is.
‘De juiste instelling’
Het gaat bij het legertje losse krachten doorgaans om wat oudere mensen. Van Olst: “Er zijn steeds meer vitale ouderen, al dan niet vervoegd met pensioen, die nog graag wat om handen willen hebben. Wat ze hier precies gaan, verdienen vinden ze niet eens zo belangrijk. En voor ons is niet zo’n punt dat ze misschien niet allemaal evenveel vakkennis hebben. Het gaat om de juiste instelling. De vaardigheden brengen we ze wel bij.”
Lees verder onder de foto
Voor de meer technische klussen zoals het snoeien werken ze bij Van Olst samen met bedrijven uit de buurt, zoals dat van een oom van Wessel. “Dan wisselen we personeel uit.” En voor de allerdrukste tijd als er pittig doorgewerkt moet worden in niet altijd de makkelijkste weersomstandigheden, dan komen er dus Polen via een uitzendbureau.
“Het tarief is al wel omhoog gegaan. En ik begrijp dat voor het uitzendbureau behalve het vinden van genoeg mensen ook het regelen van genoeg goede huisvesting de grootste bottleneck is.”
En aan het einde van de pluk dan is er een natuurlijk een groot plukkersfeest, waarop natuurlijk alle krachten, los of vast, oud of jong, Nederlands of Pools (of straks misschien Syrisch, als het recentelijk via Facebook gelegde contact vaste vorm krijgt), welkom zijn.
Beheer
WP Admin
Bewerk bericht