Terugblik landbouwdebat: minister beantwoordt vragen boeren en tuinders

➤ Thema 1: Kringlooplandbouw als ideaal
➤ Thema 2: Verdienmodel en concurrentiepositie
➤ Thema 3: Bedrijfsspecifieke bemestingsnormen

Landbouwminister Carola Schouten heeft in haar landbouwvisie beschreven dat de land- en tuinbouw meer richting kringloop moet. Maar er zijn nog veel open einden. Want hoe groot moet die kringloop worden? Hoe doen we dat met mest? En is er nog wel geld te verdienen voor boeren op deze manier?

Voor de totstandkoming van de landbouwvisie heeft de minister intensieve, soms emotionele en vooral waardevolle gesprekken gevoerd met boeren en tuinders, zo vertelde Schouten in haar inleidende verhaal bij het debat dat werd georganiseerd door vakbladen Boerderij en Groenten&Fruit. Deze gesprekken vonden plaats omdat zij aan het begin van haar nieuwe baan als landbouwminister zag dat er veel tegenstellingen zijn, vooral tussen landbouw en natuur. “Ik vroeg me af wat deze polarisatie nu precies voedde.”
_{Lees verder onder de foto’s en video‘s}

Minister Carola Schouten ging maandagavond 5 november het gesprek aan met boeren over kringlooplandbouw. – Foto’s: Koos Groenewold

Schouten: tuinders voelen zich speelbal van beleid

Schouten hoorde dat boeren en tuinders zich speelbal voelden van het beleid. “Als ondernemer moet je keuzes maken voor langere termijn, maar het beleid werd hiervoor als te veranderlijk ervaren. Boeren die niet weten waar hun bedrijf naartoe moet, dat er steeds minder bedrijfsopvolgers zijn. Er ligt veel druk op het boerenleven. Boeren worden vaak gedwongen om te produceren voor een zo laag mogelijke prijs”, aldus Schouten.

“We moeten op zoek naar een systeem waarin Nederland nog steeds koploper is. Want dat zijn we de afgelopen jaren geweest. Maar andere landen worden ook steeds beter in efficiënt produceren en kunnen dat tegen lagere kosten. Nederland is dan klein, we hebben een beperkte capaciteit. Kringlooplandbouw biedt hier een oplossing, waarmee ook nog eens minder druk op water en milieu komt te staan.”

Landbouw heeft toekomst

Door het schrijven van de toekomstvisie wil ze hier een antwoord op geven, een verwachting voor de langere termijn. Schouten wijst erop dat het nieuwe landbouwministerie er niet voor niets is. “Dat is er om te laten zien dat de landbouw toekomst heeft.” Zodat de boeren in 2030 kunnen zeggen: ‘dat was het moment dat we een andere weg in zijn geslagen en daar ook met goed gevoel op terug kunnen kijken’, ” vertelt de minister.

Aan deze visie moet nu handen en voeten worden gegeven. De minister wil dat doen door in gesprek te gaan met boeren, zoals tijdens het debat landbouwvisie. Aanwezig waren 300 boeren en tuinders uit diverse sectoren. 3 boeren mochten hun bedrijf voor de zaal presenteren en hun uitdagingen en kansen aan de minister voorleggen. Boeren en tuinders in de zaal mochten hun vragen aan de minister stellen. Wat volgde was een inhoudelijke discussie waarin boeren de knelpunten van kringlooplandbouw aankaartten bij de minister.

➤ Thema 1: Kringlooplandbouw als ideaal

Akkerbouwer Ger Evenhuis uit het Drentse Schoonoord stelde een vraag over de kringlopen op zijn bedrijf. Hij werkt al veel samen met veehouders door grond te ruilen. Hij wil van Schouten weten of kringlooplandbouw niet te idealistisch is.

Akkerbouwer Ger Evenhuis

De minister reageert: “Laat mij dan maar idealistisch zijn. Het was ook idealistisch toen we dachten dat we bijdrage konden leveren aan wereldvoedselproductie. En kijk eens naar waar we nu staan. En nee, ik heb niet alle antwoorden op alle vragen. Er is nog veel inzet, visie, kennis en innovatie nodig.”

Daarbij beaamt Schouten dat het bij het ministerie nog niet vergenoeg is qua wet- en regelgeving. Ze stelt dat dit ter sprake is gebracht bij de Europese Commissie. Ze wil beter kijken naar mest en bemesting. Schouten zou graag zien dat boeren kunnen bemesten wat er nodig is voor de grond, dat steeds meer boeren gebruik gaan maken van precisiebemesting.

Schouten beseft zich dat er complicaties zullen komen bij het doorvoeren van kringlooplandbouw, “maar wat is dan het alternatief? Ik wil de landbouw een toekomst bieden, kringlooplandbouw is een oplossing.”

Kringloop op Europees niveau

Boeren in de zaal haken in op dit verhaal met vragen over de schaal van de kringloop, in combinatie met de exportpositie van de Nederlandse landbouw. Schouten zegt hierover dat regionaal de kringloop sluiten ook op Europees niveau mogelijk is. “Als soja uit Amerika het alternatief moet worden omdat we het hier in Europa niet voor elkaar hebben, vind ik dat we als politici gefaald hebben.” Ze heeft het onderwerp kringloop dan ook in Brussel bij de landbouwraad onder de aandacht gebracht.

Kringloop geen doel op zich

Een boer vraagt of er nog wel plek voor hem is, als hij geen kringlooplandbouw wil voeren. “Kringlooplandbouw is geen doel op zich,” zegt de minister. “Het is een antwoord op de vragen die op ons af gaan komen. Uiteindelijk zullen de emissies van de landbouw bepalend zijn, door deze visie wil ik daar juist richting aan geven. Het is natuurlijk nog steeds aan de ondernemer zelf om te bepalen of hij verder wil boeren in Nederland of daarbuiten.

➤ Thema 2: Verdienmodel en concurrentiepositie

Varkenshouder Hans Verhoeven is blij met de kringloopvisie van de minister, in haar ziet hij een medestander. Maar behalve het sluiten van de kringloop vind hij het ook belangrijk om aandacht te hebben voor dierenwelzijn en volksgezondheid. Verhoeven ervaart dat hij met zijn het integraal verduurzamen moeilijk kan concurreren met andere bedrijven die verduurzamen, maar die dat maar op één punt tegelijk doen.

Varkenshouder Hans Verhoeven

De varkenshouder wil graag een integrale aanpak. Hoe zorgen we ervoor dat de meerkosten van deze ‘groene’ voedselproductie via een soort subsidie worden vergoed? Als voorbeeld hierbij noemt hij de productie van groene energie, met behulp van SDE zijn zonnepanelen en windmolens rendabel.

GLB als ‘SDE’ voor duurzaam voedsel

De minister ziet hier mogelijkheden met het GLB, als ‘SDE’ voor duurzaam geproduceerd voedsel. Bovendien vindt de minister dat er ook een taak is weggelegd voor andere partijen in de voedselketen. Voedsel zal duurder worden.

“Consumenten moeten niet langer kiezen voor het goedkoopste karbonaadje uit het schap, maar voor een product waar ze achter staan,” vindt Schouten. Voedselverwerkers en – verpakkers hebben hier ook een rol, zij moeten aan consumenten laten zien hoe een product tot stand is gekomen.

In de zaal rijst de vraag over de concurrentiepositie en het speelveld van de Nederlandse boer. “Is het nog wel eerlijk als Nederland moet voldoen aan strenge eisen en producten uit andere landen, zoals eieren uit Oekraïne, waar minder strenge eisen gelden, zomaar worden geïmporteerd?” Een boer noemt het voorbeeld van Japan, waar de importeisen streng zijn.

Markttoegang

De minister herkent het spanningsveld, maar zegt dat zij hier geen bevoegdheid in heeft. “Nederland exporteert over de hele wereld, andere landen doen dat ook. Deze discussie gaat dus vooral over markttoegang.”

De minister wijst erop dat als deze handelsafspraken worden geschonden, dat er zomaar een handelsconflict kan ontstaan en dat juist de Nederlandse agrarische sector de dupe van zal zijn.

Waarde van voedsel

Een andere boer vraagt zich af wat de waarde van voedsel nog is. Mensen gooien veel weg.’ Minister Schouten herkent dit: “Soms lijkt het alsof ons voedsel waardeloos is geworden.”

Een voorbeeld hiervan zijn de te kleine pruimen die afgelopen zomer dreigden te worden weggegooid, omdat ze 2 millimeter te klein waren. “Dat zie ik niet met het blote oog.” De minister wil graag dat er opnieuw wordt gepraat over de luxepositie waar we nu in verkeren. “Die discussie zou ik graag opnieuw beginnen.”

Een boer oppert het idee om boeren een vergoeding te geven voor het vastleggen van CO₂ in de bodem en op deze manier bij te dragen aan het klimaatvraagstuk. De minister is blij dat ondernemers zelf over zulke oplossingen nadenken. Schouten laat weten dat dit nog geen onderdeel van de klimaatonderhandelingen is.

➤ Thema 3: Bedrijfsspecifieke bemestingsnormen

Als derde en laatste onderwerp is mest en bemesting aan de orde. Melkveehouder Henry Steverink heeft een bedrijf met 110 melkkoeien in het Gelderse Silvolde. “Ik werk al 5 jaar met een kringloop”, zegt hij. Hij is deelnemer in de Vruchtbare Kringloop Achterhoek, waarbij hij de stromen van fosfaat en stikstof in beeld heeft.

Melkveehouder Henry Steverink

Steverink ziet dat deze laatste lastig is, omdat stikstof in verschillende vormen voorkomt in lucht, water en bodem. Hij denkt dat bij veehouders voldoende kennis is van deze mineralenkringlopen. Het is aan de boer om die kennis om te zetten tot bedrijfsinzichten. Hij wil graag van de minister weten of er bedrijfsspecifieke normen komen voor fosfaat en stikstof.

De minister heeft deze vraag al vaak gekregen. “Iedereen zegt dat ze betere normen hebben dan de generieke normen.” Ze wil daar graag naar kijken. “Maar het moet ook wel navolgbaar en handhaafbaar worden. Ik moet kunnen zien en kunnen toetsen dat het ook goed gebeurt. Daarin zit een uitdaging,” geeft de minister toe.

De mestwetgeving is gecompliceerd, toen minister Schouten aan het begin van haar ambtsperiode alle wetgeving bij elkaar zag, snapte ze het ook niet helemaal. “Hoe kan een boer hier dan ooit wijs uit worden”, vroeg ze zich af. Ze wil zich dan ook beraden op een herziening van het mestbeleid.

Door samen in gesprek te gaan, kunnen we verder kijken naar de toekomst

De minister neemt als laatste het woord en sluit daarmee de levendige discussie van de avond af. Ze bedankt de aanwezige boeren voor hun vragen en voor het luisteren naar haar uitleg.

“Ik wil boeren recht in de ogen kunnen blijven aankijken, want door samen in gesprek te gaan, kunnen we verder kijken naar de toekomst. Ik kan niet altijd iedereen tevreden stellen. Dit is dan ook niet de laatste keer dat ik met boeren in gesprek ga,” besluit Carola Schouten.

Slotwoord minister @carolaschouten van @minlnv tijdens #debatlandbouwvisie pic.twitter.com/fVUd6KT7dO

— Martijn ter Horst (@MartijntHorst) 5 november 2018

Medeauteurs: Mariska Vermaas, Jan Braakman