ToBRFV-gevaar zit bij paprika in rassenkeuze

Voor tomatenveredelaars van zaadbedrijven was het een grote schok toen Israëlische onderzoekers aantoonden dat de bestaande resistentie tegen tobamovirussen (Tm-22, tegen onder andere TMV en ToMV) was doorbroken door het nieuwe Tomato Brown Rugose Fruit Virus (ToBRFV). Luria publiceerde hierover een artikel begin 2017 in PLoSONE. Het herstellen van de resistentie zal nog jaren duren. Tot die tijd zal de sector de schade moeten zien te voorkomen en beperken via preventie- en hygiënemaatregelen. Gevreesd wordt dat dat een zware opdracht is met dit zeer besmettelijke en persistente virus.

Na de eerste uitbraak in Israël (2014) was het virus binnen een jaar over alle tomatenteeltregio’s verspreid. In het veel grotere Mexico duurde dat in 2018 nog geen 4 maanden. Maar bij snel en effectief optreden is een besmetting ook uit te roeien, is de verwachting van Duitse plantenziektenkundigen na de uitbraak op 7 bedrijven in de omgeving van Straelen. Vooralsnog hebben zij het gelijk aan hun kant: dit teeltseizoen zijn nog geen gevallen van ToBRFV bekend.

Mexico extreem besmet

Aanvankelijk ging alle aandacht uit naar tomaat. Maar het Duitse Julius Kühn Institut en de Europese plantgezondheidsdienst Eppo plaatsten ook paprika op respectievelijk de ‘Q-lijst’ en ‘Alert-lijst’. Aanleiding waren de officiële meldingen van de Mexicaanse plantgezondheidsdienst Dirección General de Sanidad Vegetal (DGSV) dat ToBRFV ook is aangetroffen op tientallen paprikabedrijven. Het veroorzaakt grote schade aan het gewas en vruchten worden onverkoopbaar.

_{Lees verder onder de tweet.}

Conoce más sobre las recomendaciones de medidas preventivas para mitigar los riesgos fitosanitarios de introducción o dispersión del ToBRFV en cultivos hortícolas, a través de la siguiente liga #MiércolesFitosanitario #AMSACSemilleros https://t.co/xgDmvE0U4F pic.twitter.com/teoeeIGT7s

— AMSAC Semilleros (@AMSACSemilleros) April 18, 2019

Importzaad uit Nederland

DGSV ziet besmet tomaten- en paprikazaad uit met name Israël als meest waarschijnlijke bron. Zij concludeert dat uit de vergelijking van de import-registers met de locaties van de eerste besmettingen. Importzaad uit Nederland werd vervolgens ook verdacht. In 60 van de 165 monsters import-zaad vond de dienst ToBRFV, het vaakst in zaad uit Nederland, waar het meeste zaad vandaan komt. Het virus zou ook in paprikazaad gevonden zijn, liet DGSV zien op een ToBRFV-congres in maart.

Vals-positieve uitkomsten

Mexico heeft de controle op de import en het gebruik van tomaten- en paprikazaad inmiddels verscherpt. Maar aan de door DGSV gebruikte test wordt openlijk getwijfeld door onder meer de Nederlandse zaadbedrijven. Wouter Lindeman, hoofdveredelaar paprika bij Enza Zaden, geeft aan dat hem gevallen bekend zijn waarin contra-expertise tot andere resultaten leidde. Koepelorganisatie Plantum zet ook vraagtekens bij de conclusies van DGSV. De Mexicanen zouden kwetsbare toetsen gebruiken, waardoor de kans op vals-positieve uitkomsten groot zou zijn. En symptomen van ToBRFV kunnen gemakkelijk verward worden met andere virussen, zoals Impatiens Necrotic Spot Virus (INSV) dat veel voorkomt in Mexico.

Hypersensitieve respons

Wat ook de oorzaak is van de grote problemen in de Mexicaanse paprikateelt: een ding staat vast: ToBRFV kan paprika besmetten. En paprika is daarmee ook een waardplant. Maar er is bij paprika een wezenlijk verschil tussen vatbare en resistente rassen. “Onze vertegenwoordigers voor de bedekte teelten in Centraal-Mexico kennen geen enkele case met ToBRFV in hun rayons. De kans is groot dat de gevallen die de overheid rapporteert dus vollegrondsteelten zijn, waar meer Tm-vatbare rassen worden gebruikt”, zegt Lindeman. TMV-resistente rassen van paprika zijn voor zover bekend nog steeds volledig resistent tegen ToBRFV. “Er is in de literatuur of de praktijk wereldwijd geen enkel geval bekend van doorbraak van de resistentie tegen tobamovirussen.”

_{Lees verder onder de foto.}

TMV vatbare paprika na infectie met TBRFV. Mozaiëk/geel-verkleuring in het jonge blad. – Foto: Enza zaden

Necrotische plekken

Natuurlijk hebben de zaadbedrijven dat zelf ook getest met ToBRFV. De onderzoekers van Enza Zaden vonden het voor HR-resistentie gebruikelijke beeld (zie foto hierboven). TMV-resistentie is gebaseerd op zo’n hypersensitieve respons (HR). Bij een infectie reageert de plant met necrotische plekken: de geïnfecteerde cellen sterven af. Daardoor kan het virus zich niet vermeerderen en verspreiden. Als er veel cellen tegelijk worden geïnfecteerd, dan kan het blad geel worden en afvallen. Deze heel forse resistentiereactie kan gemakkelijk verward worden met symptomen als gevolg van het ziek worden van de plant. Maar de plant herstelt zich en is geen drager van het virus. Dat is ook te zien aan het feit dat de plant in de kop geen ziektebeeld meer laat zien. Luria van het Israëlische Volcani Center onderzocht met zijn team ook de vatbaarheid van TMV-resistente-paprikarassen (Tm0, Tm2 en Tm3) voor ToBRFV. Hij vond heftige reacties: 4 tot 7 dagen na inoculeren werden bladeren geel, en na 9 tot 12 dagen vielen bladeren af. Maar na 14 dagen werden geen symptomen meer gezien (zie foto hieronder).

_{Lees verder onder de foto.}

Israëlisch onderzoek (Luria e.a., 2017) laat zien dat paprikarassen met L1,2,4 (=Tm0,2,3) resistentiegenen heftig kunnen reageren op ToBRFV na bladinoculatie: bladeren vergeelden en vielen af (foto A t/m D). Bij inoculatie via de wortels en temperaturen boven 30 graden waren de gevolgen ernstiger. Er kwamen necrotische plekken op wortels en stam. De groei werd geremd en er gingen planten dood (E t/m F). – Foto: Luria e.a.

Grondteelt extra risico

Bij resistente rassen die in de grond worden geteeld, zit er wel een addertje onder het gras. Als het virus de plant via de wortels binnendringt, kan de resistentierespons vooral bij hoge temperaturen (boven 30 graden) zo heftig zijn dat er grote necrotische plekken op wortels en stengel ontstaan, de plantgroei geremd wordt en de plant zelfs kan bezwijken. Dit is een risico dat bijvoorbeeld biologische telers moeten afwegen, zeker als de paprikateelt volgt op een (mogelijk) ToBRFV-besmette tomatenteelt. Komkommer of aubergine is een betere vervolgteelt. Deze gewassen behoren niet tot de waardplantenreeks van ToBRFV.

Nog veel vatbare rassen

In Nederland richtte TuinbouwAlert zich in de laatste update-ToBRFV tot de paprika- en pepertelers met het dringende advies om te checken of de gebruikte rassen wel Tm-resistent zijn. Vrijwel alle in Nederland en België gebruikte rassen van geblokte paprika hebben TMV-resistentie, en zijn daarmee resistent tegen ToBRFV. Daaronder vallen ook de bekendste onderstammen: Scarface, Snooker en Foundation. Deze paprikagewassen zijn vanwege de HR-resistentie ook geen (symptoomloze) virusbron voor tomatenbedrijven.

Dat wil echter niet zeggen dat de paprikateelt geen risico vormt. Afgaande op de brochures van de zaadfirma’s (Enza, Rijk Zwaan, Syngenta, De Ruiter, Westland Seeds en Eminent) worden heel wat vatbare paprika- en peperrassen aangeboden en geteeld (zie kader). Telers die deze rassen hebben staan, wordt geadviseerd het Hygiëneprotocol voor ToBRFV even streng op te volgen als tomatentelers. Telers met rassen van andere zaadfirma’s wordt aangeraden de Tm-resistentie na te gaan.