Gewasresten krijgen waarde als grondstof papier

René Kort, directeur van papierfabriek Schut Papier in het Gelderse Heelsum, overhandigt zijn visitekaartje, gedrukt op papier dat is vervaardigd van tomatenloof. Hij heeft net het 400-jarig bestaan gevierd van het bedrijf, dat een echte specialist is binnen de papierfabricage, als niche-leverancier aan met name kunstenaars (bijvoorbeeld papier voor aquarellen en olieverfschilderingen).

Ondanks die specialisatie en goede reputatie was het behoud van de economische levensvatbaarheid van de fabriek rond 2012 echter lastig, met een in verhouding tot de rest van de papierbranche uiterst geringe bedrijfsproductie van ongeveer 2,3 ton papier per jaar.
_{Lees verder de foto}

René Kort ziet een breed scala aan papier-toepassingen voor agrarische vezels. – Foto: Peter Visser

Biobased economy

Kort koppelde toen zijn persoonlijke wens – dat zijn kinderen en kleinkinderen later ook nog van deze wereld kunnen genieten – aan het praktische economische idee om zich meer toe te gaan leggen op de ‘biobased economy’. “We zijn als bedrijf honderden jaren geleden ook ooit begonnen met grondstoffen die direct uit de omgeving kwamen. Dus waarom niet meer naar het ‘circulaire’ toegaan en opnieuw papier maken uit materialen die in Nederland beschikbaar zijn?”

Hij bladert heel voorzichtig maar enthousiast door een aantal oude handgeschreven boekwerken, waarin voorgaande generaties – met de hand geschreven – gedetailleerd hun ervaringen en kennis over het vervaardigen van de diverse papiersoorten hebben vastgelegd, inclusief ingeplakte voorbeeldstalen van de eindresultaten.

Tulpenbollen en jeans

De nieuwe activiteit van Kort en zijn ongeveer 40 even sterk gepassioneerde werknemers pakte goed uit. Het is een enorme groeiende bedrijfstak geworden. Inmiddels is de jaarlijkse papierproductie-capaciteit er sinds 2012 door verdubbeld.

Zo krijgen bijvoorbeeld tulpenbollen en afvalvezels van gerecyclede jeans een tweede leven als circulaire papiersoorten, die onder de merknaam Valorise op de markt worden gebracht. Daarnaast worden hoogwaardige biologisch afbreekbare, maar toch waterbestendige, coatings gemaakt voor labels bij bloemen en potplanten.
_{Lees verder onder de video}

Tomatenstengels

Tomatenstengels vormden een van de eerste bronnen waarmee werd geëxperimenteerd, met een opdracht voor The Greenery om tomatendozen en kleinverpakkingen te produceren van karton dat was gemaakt uit gewasresten die tijdens de teeltwisseling vrijkwamen. “Maar via een joint venture met de Velpa-papierfabriek kunnen we nu ook specifieke bestellingen van minder dan 2.000 kilo leveren op klantvraag, voor bijvoorbeeld duurzame kerstkaarten, milieurapportages of jaarverslagen van tomatenloofpapier.”

De meerwaarde in duurzame beleving moet door eindgebruikers wel gezien en financieel gehonoreerd worden. “Als grondstofprijzen voor bijvoorbeeld reguliere kartonverpakkingen te laag liggen ten opzichte van hergebruik van restmateriaal zoals tomatenloof, dan zijn grotere klanten toch afwachtend om voor die laatste oplossing te kiezen.”

Zoeken naar middenweg

Maar er kan een middenweg worden gezocht, waarbij toch een goed verhaal over circulaire toepassingen verteld kan worden. “Massief karton voor kleinverpakkingen bestaat uit meerdere lagen. Je kunt ook alleen die buitenste plaklaag van hoogwaardig groen restmateriaal maken.”

Uit berekeningen blijkt dat in de papierproductie 17% CO₂-reductie mogelijk is door hergebruik van lokale restmaterialen zoals gewasresten uit de tuinbouw. Daarbij wordt alle extra transport voor aanlevering van gangbare papiergrondstoffen vanuit het buitenland meegerekend, evenals het ontsluiten en bleken van de cellulose uit tophout.
_{Lees verder onder de foto}

Uit berekeningen blijkt dat in de papierproductie 17% CO2-reductie mogelijk is door hergebruik van lokale restmaterialen zoals gewasresten uit de tuinbouw (op de fotostaan komkommerplanten). – Foto: Roel Dijkstra

Verwerkingsproces

Bij het gebruik van tomatenstengels, of van gewasresten uit andere teelten, is het voorwaarde dat gewastouwtjes en plastic clips er goed uitgezeefd moeten zijn. “Plasticresten in ons latere verwerkingsproces zijn funest. Door de hoge wrijving van messen, waarmee we het materiaal behandelen, ontstaan hoge temperaturen. Daardoor gaat plastic smelten op de snijmessen.”

Verder worden gewasresten eerst ingekuild om de gewenste enzymreacties op gang te brengen, om de vezels goed te kunnen benutten. “Door dat inkuilen raak je ook al veel vocht kwijt. Want tomatenloof bevat bijvoorbeeld maar 8% droge stof die wij voor onze papierproductie kunnen gebruiken.”

Er is veel geëxperimenteerd om de juiste reinigingen en behandelingen te vinden. Zoals het verkleinen van de vezels, zodat die de juiste lengte en dikte krijgen voor de gewenste karton- of papierstructuur, en bewerkingen waardoor vezels weerhaakjes krijgen waarmee ze elkaar vasthouden in de papierstructuur.
_{Lees verder onder het Facebook-bericht}

Tomatenblad van bladsnoeien ook bruikbaar

Het natuurlijke hergebruik staat centraal bij Schut Papier. “Zo kan het per periode van het jaar waarin de gewasresten vrijkomen een klein verschil geven welke kleur het papier precies krijgt. Maar ik ga daarvoor geen kleurstof aan toevoegen om bij te kleuren.”

Tomatenblad van het bladsnoeien in de teelt is ook bruikbaar. Kort: “Tomatenblad is van een veel hogere kwaliteit dan de stengels. Met alleen blad kun je iets veel mooiers maken. Bijvoorbeeld zakjes voor de zaadindustrie, waarbij je kunt voldoen aan bijvoorbeeld de hogere eisen voor zuurstofdichtheid van de zaadverpakkingen.”

“Het is nu nog heel moeilijk, maar ik kan mij voorstellen dat er voor telers op termijn ook meerwaarde uit hun gewasafval te halen valt door verkoop als grondstof voor andere producten. Zeker als je er hulpstoffen uit kunt halen. Een toepasbaarheid als waterdicht buitenlaagje heeft bijvoorbeeld veel meer waarde dan bij gebruik als basiskarton.”