50.000 schoolmaaltijden per week is nog maar het begin voor TommyTomato

Kinderen op school laten lunchen, dat is nog lang niet iets dat vanzelfsprekend bij Nederland hoort. En warme schoollunches al helemaal niet. TommyTomato is een bedrijfje dat dat ziet als een gat in de markt. Het levert groentemaaltijden aan inmiddels tegen de 1.000 scholen.

Er was de afgelopen weken extra aandacht voor een wonderlijk lek in de regeringsplannen voor Prinsjesdag. Als een soort tegenwicht tegen impopulaire maatregelen als 21% btw voor boeken en sport konden de media melden dat er wél geld bleef voor de gratis schoolmaaltijden. En niet zo heel weinig ook: er is een bedrag van € 135 miljoen voor in de Miljoenennota opgenomen.

De Hollandse lunchcultuur

Zonder extra uitleg zou je bijna denken dat we altijd al van die gratis schoolmaaltijden hebben gehad. Maar het is een zeer recent verschijnsel is, bedacht in de nadagen van Rutte IV als een-tweetje tussen Carola Schoutens armoedebeleid en het preventiebeleid van gezondheidsstaatssecretaris Van Ooijen. Alleen bedoeld voor de armste gezinnen.

Schoolmaaltijden, en zeker wárme schoolmaaltijden, horen van oudsher helemaal niet bij onze onderwijscultuur en al zeker niet bij de Hollandse lunchcultuur. Die schrijft nog altijd een lunch van zelf meegenomen boterhammetjes voor. In ons collectief reclamebewustzijn zitten diverse pindakaas- en hagelslagreclames verankerd, we kennen allemaal de kreet ‘Brood, daar zit wat in’ en weten allemaal dat melk ‘de witte motor’ is.

Gapend gat in de markt

In dat gapende gat in de markt bewegen ondertussen wel wat spelers. TommyTomato is daar één van. Oprichter Bas Turk werd zich van dat gat in de markt bewust, toen hij zelf te maken kreeg met het kinderdagverblijf en de school. En door de ogen van zijn kinderen werd hij zich bewust van wat we die leren over eten en voedsel en vooral wat we ze níét leren.

De bestelwagens van TommyTomato rijden dagelijks naar 26.000 kinderen op 280 scholen. Foto: Dennis Wisse

“Ik was zelf de doelgroep. Ik deed ook hagelslag op brood en limo in het water en gaf af en toe ook een koek mee naar school.” En zo gaat dat in heel erg veel Nederlandse gezinnen met kinderen. Net zoals er, áls er al wordt gekookt, wordt gekookt met pakjes. “Kinderen van nu krijgen thuis en op school niet altijd het goede voorbeeld. Wat dat betreft moeten we vrezen dat Amerika ons voorland is. Met obesitas als onstuitbare epidemie en heel veel ongezond en van voor tot achter bewerkt voedsel in plaats van verse groenten en fruit.”

Er groeit wel een bewustwording, dat we kinderen moeten leren waar hun eten vandaan komt

Dan kun je als ouder natuurlijk afwachten tot de initiatieven die er zijn een deuk in dat pakje boter gaan slaan. Want er gebeurt natuurlijk niet helemaal niks. Er zijn wel smaaklessen en er is het door de Europese Unie gesponsorde schoolfruit. “Er groeit wel een bewustwording, dat we kinderen moeten leren waar hun eten vandaan komt. Dat je ze moet leren koken, moet leren próéven. Ik en mijn compagnon Erik van der Plas zijn dat serieuzer gaan nemen en hebben er een bedrijf omheen gebouwd.”

Nee, geen vrijwilligers

Dat bedrijf is dus TommyTomato. Het levert inmiddels meer dan 50.000 schoolmaaltijden per week aan scholen in nu nog met name de Randstad. Elke dag is dat een logistieke uitdaging, waar in totaal honderd medewerkers zich het vuur voor uit de sloffen lopen. “Nee, geen vrijwilligers. Daar is dit bedrijf te uitdagend voor. Al die maaltijden worden vers en warm geleverd, klaar om direct opgegeten te worden. Heb je een bakje te weinig, of een bakje verkeerd, dan is er een leerling overstuur. Het moet elke dag kloppen.”

Vandaag ‘Spina-zie je later’, morgen een van de 45 andere menu’s. Foto: Dennis Wisse

Het is namelijk bepaald geen eenheidsworst wat TommyTomato op het menu zet. In totaal zijn er 45 verschillende gerechten, om het elke dag verrassend te maken voor de kinderen. Van de Pompoenzoen tot en met de Hulk Smulk (veel groene groenten) en van de Italiaanse Slierten tot de Roerige Rakkers (lekker roerbakken). Elke dag wat anders, maar wel hebben de kinderen elke dag na de lunch allemaal tussen 89 en 120% van de aanbevolen hoeveelheid groenten binnen.

Heb je een bakje te weinig, of een bakje verkeerd, dan is er een leerling overstuur. Het moet elke dag kloppen

Het idee dat kinderen groentemaaltijden laten eten betutteling zou zijn? Ja, dat willen de Unilevers en Nestlés ons graag laten geloven. Want die vinden het ook best als kinderen een Mars eten of een zak chips. Maar laten wij een voorbeeld nemen aan als die andere Europese landen waar het nog wel normaal is dat kinderen op school, een warme maaltijd krijgen voorgeschoteld. Alleen in Nederland en twee Oost-Europese landen is dat niet het geval. En dat er dan ook vlees in zou moeten? Er is geen enkel onderzoek dat aantoont dat we te weinig vlees zouden eten.”

School voor school

TommyTomato begon tijdens de coronaperiode. School per school, de directie overtuigen, de docenten meekrijgen én de ouders aan boord. Want de school moet de deur openzetten, zodat TommyTomato de maaltijden mag en kan gaan leveren. Maar het zijn de ouders die moeten betalen: je schrijft je kind in, betaalt vier weken vooruit en voor € 3,35 tot € 3,89 per dag komt daar dan dus vijf dagen in de week een maaltijd aan. “Daar kun je zelf geen boterhammen voor smeren.”

De ideale prijs, om alle ouders mee te laten doen en dus ook echt alle kinderen te laten mee-eten, is € 1,75 per maaltijd, aldus Bas Turk. Dat is ook het bedrag waar de gratis schoolmaaltijden op zijn geënt. “Maar dat is ingestoken op een broodmaaltijd. En daar kunnen wij onze warme maaltijden echt niet voor maken. Om dat dan toch voor alle ouders betaalbaar te maken, willen we ook kijken naar een deel gezamenlijke financiering. Je kunt het immers zien als een maatschappelijke taak om die betaalbare gezonde groentemaaltijd overal beschikbaar te krijgen.”

Kost ongeveer € 1 miljard

Als je in heel Nederland alle kinderen op alle scholen zo’n maaltijd wilt bieden, dan kost dat ongeveer € 1 miljard. De ouders kunnen de helft betalen, en de andere helft dat is aan het collectief. “Nee, niet per se de overheid. Dat kunnen we ook met zijn allen. Nederlandse bedrijven en particulieren hebben miljoenen en miljoenen maatschappelijk te besteden. Je kunt ‘onpersoonlijk’ doneren aan Unicef. Maar je kunt ook een school bij jou in de buurt als goed doel adopteren, zodat ook de kinderen uit de armste gezinnen elke dag goed en gezond kunnen eten.”

Nu de operationele kant van de business aardig op de rails staat is die fondsenwerving momenteel een van de zaken waar Turk de meeste tijd in stopt. Dus nu is het langs bij de wethouder, bij de regio-directeur van de Rabo, maar ook bij de voetbalclub en hun sponsoren. “Want het moet geen elitair verhaal worden. En bij gezond eten hoort ook gezond bewegen. En de schoolbesturen zitten daar ook.”

Financieel belang tuinbouw

En ook de bedrijven uit de tuinbouwketen hebben hier een financieel belang liggen. “De kinderen die onze maaltijden krijgen, dat zijn groente-eters voor het leven.” Want ja, als iedereen van nut of noodzaak is overtuigd, dán is er ook nog de mythe dat kinderen helemaal geen groenten lusten.

“Daar kom je pas achter als je ze het laat uitproberen. Gratis proeflunches, rekening houden met alle mogelijke allergenen en het eten gelijk op laten gaan met voedseleducatie. Op een manier die de kinderen direct aanspreekt. Willen ze profvoetballer worden? Dan moeten ze hun benen én hun hersenen genoeg energie geven met gezond eten.”

Kortom: groenten eten is iets dat je moet en ook makkelijk kúnt leren. Laat je kinderen hun eigen groenten kweken en vervolgens ook zelf koken, dan eten ze het ook allemaal met extra smaak op. En die voedseleducatie dat hoort ook bij het pakket dat TommyTomato te bieden heeft. “Dat hoeft de leraar er niet bij te gaan doen, die hebben het al druk genoeg. Wij nemen heel de klas over. En ja, natúúrlijk zijn boeren en tuinders welkom om ook de klas in te komen en hun verhaal te vertellen. Dat maakt het alleen maar mooier.”

Deze Groentecoalities hebben volgens Bas Turk de potentie om de regionale preventie-infrastructuur voor gemeenten te vormen. De coalitie heeft een gecombineerde publiek-private aanpak en financiering. Vanuit het publieke deel worden de gemeentes, schoolbesturen en wetenschap aangesloten. De private partners in de regionale coalities zijn Rabobank, TommyTomato en regionale sportclubs. Rabobank speelt een sleutelrol in de financiering en het aanhaken van lokale bedrijven. TommyTomato is in de coalitie de praktische partner voor voeding, de regionale sportclub voor bewegen. De gemeente en sportverenigingen fungeren als schakel met scholen.