Duits onderzoek naar glyfosaat in rivieren krijgt bij publicatie al een vraagteken

Heeft glyfosaat in het milieu een andere bron dan de landbouw? Een publicatie van onderzoekers van de Universität Tübingen in Duitsland suggereert dat het meeste glyfosaat in de rivieren misschien helemaal niet uit de landbouw komt.

Peter Leendertse, adviseur van het onderzoeks- en adviesbureau CLM, houdt zich al jaren bezig met gewasbeschermingsmiddelen, zoals onkruidbestrijder glyfosaat. Hij zet bij een eerste lezing meteen al een paar kanttekeningen bij het Duitse onderzoek naar glyfosaat. Een daarvan is dat zelfs als de conclusies kloppen, dat geen reden is om het gebruik van glyfosaat in de landbouw niet langer te verminderen.

Leendertse ziet dat in de wetenschappelijke literatuur veel over glyfosaat geschreven wordt. “Je kunt zo tien artikelen vinden die concluderen dat er niets aan de hand is met glyfosaat, maar je vindt ook zo tien artikelen dat glyfosaat een probleem is.”

Het artikel, dat verscheen in het tijdschrift Water Research, maakt in de kop al een voorbehoud bij de conclusie dat glyfosaatvervuiling in de Europese rivieren niet van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen komt: de kop is voorzien van een vraagteken.

Glyfosaat in rivieren kan van wasmiddel komen

In het artikel schrijven de onderzoekers dat glyfosaat en het afbraakkproduct AMPA in Europese rivieren ‘waarschijnlijk niet afkomstig is van herbiciden’. Waar het wel vandaan komt? Dat kan komen door stoffen die aan wasmiddelen worden toegevoegd, zogenoemde aminopolyfosfonaten.

De onderzoekers veronderstellen dat in het rioolslib van waterzuiveringsinstallaties zelfs glyfosaat ontstaat uit die aminopolyfosfonaten. Leendertse ziet daarvoor geen onderbouwing. “Dat is niet bewezen, maar in hun conclusies lopen de onderzoekers al wel op de zaken vooruit. Ze stellen dat wasmiddelen zelf ook een bron van glyfosaat kunnen zijn.”

CLM: wél verband tussen glyfosaat en concentraties in water

Leendertse zegt dat uit metingen langs en in de Maas in Nederland wel degelijk gebleken is dat er een verband is tussen de gevonden gehalten glyfosaat en AMPA en het gebruik van het gewasbeschermingsmiddel. Sinds 2018 is glyfosaat in Nederland verboden op verharde oppervlakten. In de jaren daarna namen de gevonden gehalten in het rivierwater duidelijk af, zag Leendertse. “Dat kunnen we afleiden uit de jaarlijkse metingen. Dat wijst er toch wel op dat het gebruik van gewasbeschermingsmiddel wel degelijk bijdraagt aan de concentraties in het water.”

Duitse onderzoekers zien dat een soortgelijk verbod in 2021 in Luxemburg niet leidde tot een vermindering van de aangetroffen waarden in rivierwater. Leendertse zegt dat er altijd een langere tijd overheen gaat, voordat je bij zo’n verbod duidelijk constateert dat sprake is van een verlaging van de gevonden concentraties aan middelen in water.

Dat er in wasmiddelen stoffen zitten die in het riool lijken op afbraakproducten van glyfosaat is geen nieuws, zegt Leenderts. “Dat weten we al jaren. Maar de conclusie tot nu toe is dat die een beperkte rol spelen. Dit omdat het gebruik van glyfosaat veel groter is dan wat er via de fosfonaten in de rioolwaterzuiveringsinstallaties terechtkomt.”

‘Nog veel uitzoekwerk’

Het Duitse onderzoek ziet geen seizoenspieken in de gevonden waarden. Leendertse zegt dat hij wil weten welke selectie er in het onderzoek is gemaakt van de meetpunten. “Dat is nog wel uitzoekwerk.”

In Nederland blijkt uit meetgegevens dat in landbouwgebieden glyfosaat boven de normen in oppervlaktewater wordt aangetroffen, aldus Leendertse. Dus dit onderzoek is geen vrijbrief om de inspanningen om het glyfosaatgebruik te verminderen, op een laag pitje te zetten.