Kunnen biogas en CO2 uit mestvergisting de glastuinbouw helpen?

De Nederlandse veehouderij produceert niet alleen vlees, zuivel en eieren, maar ook de waardevolle grondstof mest. Vanwege een overschotmarkt wordt dierlijke mest echter niet als zodanig gewaardeerd. Een ton rundveemest kan toch 26 kuub biogas kan opleveren via een vergister. En bij nabewerking van biogas komt CO₂ vrij. Leidt de belangstelling tot echte focus op mest in de glastuinbouw?

Tuinders schreeuwen om goede CO₂-bronnen en duurzame warmte. Niet gek dat solitaire glastuinbouwbedrijven soms kijken naar hun buurman-melkveehouder. Als die zelf niet (of in een cluster) wil investeren in een vergister, kan de teler dat bijvoorbeeld met hem (of voor hem) doen en zo tegelijk zijn mestafzetkosten drukken?

Coöperatie IJskoud verkoopt biogas aan tuinder

Die kans wordt nog niet massaal verzilverd. Voorbeelden zijn er wel. De Energiecoöperatie IJskoud van veehouders in het Twentse Noord Deurningen heeft vergisters waarbij ze biogas aan een tuinder verkoopt. Levering aan een tuinder is interessant voor boeren, omdat de SDE-subsidie gekoppeld is aan de hoeveelheid energie die de afnemer maakt van het gas. Tuinders zijn dan efficiënt. Veel efficiënter dan het omzetten van het gas in stroom via een wkk op het boerenbedrijf zelf. De twee afnemers, waaronder één tuinder, zetten het biogas om in warmte met een duobrander (voor biogas en aardgas).

De tuinder was eigenlijk tweede keuze als afnemer, door de seizoensinvloeden. “De tuinder neemt dus naar verhouding minder gas af, maar we hebben plannen. Op het terrein willen we een drogerij plaatsen om tijdens het groeiseizoen houtsnippers, gras en foodproducten te drogen”, zegt Hans Roeleveld, een van de initiatiefnemers van de coöperatie. De perkgoedkwekerij Aarninkhof in het biogasproject IJskoud gebruikt het biogas in een ketel, dus niet een wkk.

Biogasproducent profiteert van energiebelasting die tuinder betaalt

Ruurd van Schaik, energie-adviseur bij CCS Energieadvies, ziet ook wel degelijk kansen voor tuinders, ondanks de seizoensinvloeden. Met name de levering van biogas kan voor tuinders een interessante optie blijken. “Biogas is mogelijk betaalbaarder. Bij groen gas moet straks ook worden betaald voor garanties van oorsprong. Daar zullen de grote energiebedrijven vooral op inspringen, verwacht ik. Het voordeel van biogas voor de glastuinbouw is ook dat de energiebelasting die ze moeten gaan betalen, dan ook verrekend kan worden naar de gasproducent. Die heeft er dan ook een voordeel aan. Glastuinders moeten dan wel een gemiddelde aardgasprijs betalen voor het biogas.”

Of de tuinder met biogas in een wkk ook direct CO₂ kan winnen, is even de vraag. Van Schaik: “Of de CO₂ die bij de verbranding van biogas vrijkomt ook in de kas kan worden gebruikt, is een heel interessante optie. Dit gebeurt naar mijn weten nog niet, maar wij zien geen directe bezwaren.”

CO₂ die bij de verbranding van biogas in wkk vrijkomt gebruiken in de kas is heel interessante optie

Plan met biogas was in 2019 lastig rond te rekenen

Niet altijd is de connectie gemaakt met glastuinbouw. Zo staat op glastuinbouwgebied Next Garden een biovergister waar ook mest in wordt verwerkt. Er wordt geen CO₂ gewonnen; het groene gas gaat het gasnet op. In Deurne is recent wel gerekend aan een glasgebied dat gevoed wordt met gas en CO₂ uit mest, (waarover later meer). Die kansen zijn eerder al gezien in glastuinbouw.

Zo was energiebedrijf Engie in 2019 ver met plannen voor mestvergisting in Rilland, nabij het glasgebied daar. Het bleek lastig rond te rekenen om biogas te leveren aan glastuinders of het hoogwaardige groene gas en CO₂. Dat was overigens in de tijd dat aardgas spotgoedkoop was. “Vandaag zou de berekening misschien anders uitpakken”, zegt tomatenteler Leo van der Lans. Welk businessmodel er lag met welke prijzen, weet hij niet meer. Overigens waren er ook telers die toen vreesden voor besmettingroutes met bacteriën als op korte afstand mestverwerking zou plaatsvinden.  

Meer subsidie via SDE-regeling voor kleine mestvergisters

Het enkele mest vergisten zit nu wel duidelijk in de lift. Al zijn er ook faillissementen geweest, waardoor er dus risico’s zijn aan afname van gas of CO₂. De opbrengst van mestverwerking lijkt nu wel weer aantrekkelijk, mits er groene energie van wordt gemaakt. Na lobby van de provincie Overijssel verhoogde minister Rob Jetten de tarieven in de SDE-regeling voor kleine mestvergisters. Dit betekent dat ze een hogere gasprijs gegarandeerd krijgen via SDE ++, naast de prijs die met afnemers is afgesloten.  

Op dit moment leveren mestvergisters dus geen of vrijwel geen gas en CO₂ uit mest aan de glastuinbouw. Voor winning van waardevolle meststoffen hebben grote bedrijven al wel stappen gezet om deze immense bruine stroom naar zich toe te trekken, zoals Van Iperen. Pluimveemestkorreltjes worden overigens al over de hele wereld in de vollegrondstuinbouw verkocht.

Teler aan veehouder koppelen

Eerst de energiekansen voor glastuinbouw. Binnen drie telefoontjes kwamen we twee glastuinders op het spoor die graag met een veehouder in vergisting stappen. De ene glastuinder is in overleg met zijn buurman en blijft liever anoniem. Deze teler uit een klein glasgebied is met een veehouder in gesprek over kansen van een mestvergister voor zijn kas. Er zijn verkennende gesprekken gevoerd tot dusver, waarbij de haalbaarheid wordt onderzocht.

“De veehouders kunnen vergisting gezamenlijk doen, maar ook zelf. Als ze het opwerken tot groen gas kunnen ze dat het aardgasnet op drukken. Ik heb begrepen dat ze hiervoor € 1,40 per kuub of meer kunnen krijgen. Bij een vergister en wkk op ons glasgebied kunnen wij de warmte goed gebruiken, omdat er geen perspectief is op aardwarmte.” De teler zou dus graag biogas verstoken dat een lagere prijs heeft dan groen gas.

Wat hij er niet bij vertelt is dat ook CO₂ vrijkomt bij het opwerken van het biogas (methaan) tot aardgaskwaliteit (groen gas). Alleen is dat opwerken tot groen gas nu pas interessant voor boeren met een veestapel van 500 koeien. Het afvangen van CO₂ daarbij is pas aantrekkelijk bij mest van 7.000 koeien, omdat daar een forse investering voor nodig is. Die afvangkosten dalen overigens wel komende jaren.

Mestvergisting heeft kansen, maar het is nog aftasten wat de beste optie is om hier een combinatie te maken met tuinders

Concurrentie grote energiebedrijven

De andere glastuinder is in gesprek met Joan van den Heuvel, projectleider energie bij DLV Advies. Het is nog aftasten, zegt Van den Heuvel. “Er zijn in Nederland volop monomestvergisters en clusters van vergisters in ontwikkeling waarbij biogas geproduceerd wordt. Het is de vraag of het omzetten van het biogas naar warmte, stroom en CO₂ naar een tuinder financieel de beste businesscase geeft voor de exploitant van een vergister. De huidige regelingen, zoals SDE en de bijmengverplichting, sturen met name naar productie van groen gas. Mestvergisting heeft kansen, maar het is nog aftasten wat de beste optie is om hier een combinatie te maken met tuinders.”

Dat denkt ook Jan Roefs, directeur van Nederlands Centrum Mestverwaarding. “Ik verwacht dat glastuinders die aan groen gas willen komen, worden weggeconcurreerd door bedrijven als Shell en Engie. Zij zijn allemaal in Nederland actief op de markt voor groen gas. Zij struinen stad en land af om aan installaties te komen om groene certificaten te kopen.” Een kans biedt mogelijk wel een veehouder die naast een kas boert. Als deze alleen uit zijn vergister biogas haalt en niet kan of wil investeren in opwerking tot groen gas, biedt dat kansen voor de buurman met kassen.  

Een opslagtank voor vloeibare kooldioxide. Hoeveel CO2 uit mestvergisting naar de glastuinbouw zal stromen, is onzeker. – Foto: ANP / Eugene Winthagen

Eigen gasleiding ook naar glasgebied?

Een andere ontwikkeling met mestvergisters is de biogashub. Veehouders wekken op hun bedrijf in een kleine vergister biogas op uit mest en transporteren dit gas (met partners) via een eigen netwerk naar een apart station waar van het biogas groengas wordt geproduceerd. Zonder vrachtwagens dus. De dagverse mest op het bedrijf heeft ook de hoogste gasopbrengst.

Zo’n model met een eigen gasleiding vanuit verschillende veehouders is ook onderzocht in het te ontwikkelen glastuinbouwgebied Deurne. Vanwege stikstofregels moet dat non-fossiel. Onderzoekers rekenden aan verschillende businesscases voor verwerking van varkens- of koeienmest. Voor 120 hectare glastuinbouw is tussen de 24 en 40 miljoen kuub groen gas nodig. Daarvoor was de vergister lang niet groot genoeg.

Toch noemt ZLTO biogas of groen gas een zeer interessante warmtebron voor de glastuinbouw, omdat er bij toepassing ook CO₂ vrijkomt. Bij andere alternatieve warmtebronnen komt veelal geen CO₂ vrij, wat dan vervolgens extern moet worden ingekocht. Voor de glastuinbouw kan groen gas een aanzienlijk onderdeel zijn van een duurzame warmtevoorziening, maar zijn aanvullende duurzame energiebronnen noodzakelijk, stelt ZLTO. Ook de leveringszekerheid van mestcollectieven is een zorgenpunt. Blijft die mest beschikbaar op langere termijn?