Organische meststoffen voor substraatteelt komen eraan

De Nederlandse veehouderij kampt met een groot overschot aan mest, en de glastuinbouw heeft meststoffen nodig. Hier is dus een goede match mogelijk, mits de meststoffen zuiver genoeg zijn en niet te veel kosten. Kunstmest is voorlopig nog (veel) goedkoper. Maar zowel de eindigheid van grondstof fosfaat als het hoge energiegebruik nodig voor kunstmestproductie kunnen de kunstmestprijs onder druk zetten.

WUR Glastuinbouw doet daarom een publiek-privaat gefinancierd onderzoek naar circulaire meststoffen. Twee fabrikanten van meststoffen, Van der Knaap Groep en Van Iperen, hebben al grote stappen gezet naar een product dat hetzelfde werkt als kunstmest. Beide voorzien dat als ze wetgevings-technisch de wind mee krijgen en grootschaliger kunnen gaan produceren de prijs van hun producten fors omlaag kan.

Dubbel relevant voor glastuinbouw

“Er zijn twee redenen waarom dit voor telers relevant is”, zegt Alexander van Tuyll, onderzoeker bij WUR Glastuinbouw. “Er is veel meer druk vanuit de overheid en de Europese Unie. Nederland wil bijvoorbeeld in 2030 de helft minder grondstoffen importeren. Ten tweede gaat de glastuinbouwsector weliswaar efficiënt om met kunstmest, maar zijn de bronnen eindig. Fosfaat is straks ook nodig voor batterijen, dus het is de vraag hoeveel er overblijft voor de glastuinbouw.”

Nauwelijks energie nodig

Er worden al langer organische stikstofmeststoffen op de markt gebracht. Door de bacteriële omzetting kost de productie weinig energie. Er is echter ook een groot probleem: verstopping van de leidingen door bacteriegroei. Zowel Van der Knaap Groep als Van Iperen hebben daar een oplossing voor gevonden. De circulaire stikstof halen ze uit Nederlandse varkensmest, waaruit eerst de energie is gewonnen in een vergistingsinstallatie. De dunne fractie die overblijft bevat veel ammoniak. In een bioreactor wordt daar calciumnitraat en kaliumnitraat van gemaakt. Vervolgens wordt het gefilterd over een membraan, dat voorkomt dat bacteriën meegaan in de leidingen. Het grote voordeel is dat dit circulair is en nauwelijks energie kost, in tegenstelling tot de productie van kunstmest.

De mest wordt geleverd in een vloeibare vorm. De kwaliteit is identiek aan de gangbare calcium- of kaliumnitraat die telers gebruiken, maar wel in een lagere concentratie. De fabrikanten zoeken naar een energie-arm proces om dit op te waarderen.

Struviet uit waterzuivering

Voor circulair fosfaat is de belangrijkste bron struviet, dat wordt geleverd door waterzuiveringsbedrijven. “Er zijn goede technieken beschikbaar om daar een vloeibare meststof van te maken”, zegt Karel de Bruijn, directeur sustainable growing systems bij Van der Knaap Groep. “Voor de tuinbouw is dit echter nog te duur. Als we het kunnen opschalen, is veel meer mogelijk. Over een jaar of tien moeten alle nutriënten op deze manier te leveren zijn. We willen dit gefaseerd introduceren.”

Nieuwe fabriek en tweede gepland

Van Iperen begint rond april met de productie van circulaire, wateroplosbare kaliumsulfaat in een nieuwe fabriek. De bouw van een tweede fabriek staat op de planning. Dit sulfaat is een reststroom uit de accu- en papierindustrie. Een minder vergevorderd project is de terugwinning van fosfaat uit afgekeurde poederblussers. “Zo zijn we gefocust op allerlei nevenstromen”, vertelt Eric Watzeels, teamleider bemesting.

Wel of niet toegelaten in bioteelt

Op dit moment worden deze meststoffen vooral buiten Europa verkocht, waar ze zijn toegelaten voor de biologische teelt. Van Iperen ziet hier genoeg perspectief in om zijn productieinstallatie te verdubbelen. Vanaf volgend jaar wordt er naast kaliumnitraat gestart met de productie van salpeterzuur.

Van der Knaap heeft een lobby gevoerd om biologisch telen op substraat toegestaan te krijgen in Europa, net zoals in de VS en Canada. Dat is echter niet gelukt. Ook meststoffen met direct opneembare stikstof blijven verboden in een biologische teelt. “Daarom zal biologische teelt hier nooit doorbreken”, verwacht De Bruijn. “De opbrengsten zijn 40% lager dan van teelten die direct opneembare stikstof mogen gebruiken.”