RIVM: baten akkerranden wegen op tegen kosten

Akkerranden niet betelen en inzaaien met gras of bloemen levert financieel ongeveer even veel op als het kost. Maar die kosten en baten zijn wel ongelijk verdeeld. Dat concludeert het RIVM op basis van onderzoek in de Hoeksche Waard. Het instituut heeft voor dat gebied, waar al sinds 2000 veel akkerranden toegepast worden, een maatschappelijke kosten-batenanalyse gemaakt voor een periode van dertig jaar (2025-2055). Daarin zijn de opbrengsten en kosten van percelen met en zonder randen vergeleken.

Effectievere bestuiving op percelen met fruitteelt

De baten – voor zover die berekend kunnen worden – zijn over die periode net iets groter dan de lasten voor de 550 kilometer akkerrand in het gebied. Baten zijn onder meer een aantrekkelijker landschap, schoner water, koolstofvastlegging en effectievere bestuiving op percelen met fruitteelt. Ook is er een besparing op gewasbeschermingsmiddelen berekend omdat natuurlijke vijanden van plaaginsecten vanuit de akkerrand een positieve invloed hebben op de percelen met gewassen. Daar tegenover staan kosten, zoals verlies aan teeltoppervlakte voor de boer en kosten voor het aanleggen van de randen. Beide zijn uiteindelijk ongeveer in evenwicht.

Grotere biodiversiteit niet in geld uit te drukken

Sommige baten konden de onderzoekers niet in geld uitdrukken. Ze noemen het zelfreinigend vermogen van de bodem en de grotere biodiversiteit. Als dat wel was meegerekend, was de balans waarschijnlijk positief uitgevallen voor de randen, aldus het RIVM.

Probleem is wel dat de kosten nu vooral neerdalen bij de boeren en in sommige gevallen bij waterschappen, en de baten bij andere partijen; van de burger tot waterbedrijven. Maar het RIVM ziet mogelijkheden om nieuwe verdienmodellen te maken waarin die kosten en baten evenrediger verdeeld worden.

De kosten voor aanleg en onderhoud van de randen in de Hoeksche Waard zijn becijferd op € 3,3 miljoen, en het productieverlies op € 2,1 miljoen. Daar staan tegenover een besparing dan wel extra opbrengst van € 1,4 miljoen op gewasbescherming en € 0,3 miljoen voor betere bestuiving van fruitgewassen. Zo gerekend zouden de telers er in een periode van 30 jaar € 4 miljoen bij inschieten. De baten gaan grotendeels naar de waterbeheerders (€ 1,2 miljoen) en naar recreatie en gezondheidszorg (€ 2,5 miljoen).

Hierin zijn eventuele vergoedingen of subsidies nog niet meegerekend. Ook is geen rekening
gehouden met het feit dat mestbeleid en Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) deels al akkerranden voorschrijven.