Waarom 0% btw op groente en fruit het niet gaat halen

Een kabinetsbesluit dat de schatkist elk jaar € 1 miljard kost, dat neem je niet op een achternamiddag. Het plan om groente en fruit van 9% naar het 0% btw tarief te verplaatsen, zweeft dan ook al jaren boven de markt. Maar niet voor lang meer. De kogel zal vlak voor of vlak na het zomerreces door de kerk zijn, aldus een woordvoerder van het ministerie van Financiën.

Vooruitlopend op het nakende kabinetsvoorstel liet deze week de Tweede Kamer zich breed informeren, onder andere door Janine Luten van GroentenFruit Huis. Die ging daarbij op de tenen staan van VVD-Kamerlid Rudmer Heerema. Zij stelde namelijk dat die btw-verlaging toch eigenlijk gewoon iets heel simpels was. Vooral de overweldigende hoeveelheid steun voor de gezondheidsbevorderende effecten van een paar procent meer groente- en fruitconsumptie maakt het volgens Luten en haar organisatie een eenvoudig besluit.

Lees ook: Lage btw op groente en fruit verandert ‘hamsterbrein’ in mens niet

Geen overheidsgeld over de balk

Maar Heerema had vooral onthouden wat het toch zo ingewikkeld maakt. En dat is het feit dat de politiek graag garanties wil dat geen overheidsgeld over de balk wordt gesmeten. Dat zou het geval zijn als we over vier jaar moeten constateren dat de fiscus ergens tussen de € 2 en 4 miljard minder btw heeft kunnen heffen, maar dat we per hoofd van de bevolking nog net zo weinig groente en fruit eten.

En dat zou zomaar kunnen als groente en fruit de komende vier jaar niet goedkoper zijn geworden, ondanks die 9% minder btw. Inflatie, supermarkten die wat extra marge pakken, matige oogsten of tot in het winkelschap doorberekende kostenverhogingen, bijvoorbeeld vanwege door Brussel en Den Haag verordonneerde verplichte verduurzaming … Er zijn genoeg denkbare aanleidingen voor prijsverhogingen waardoor de consument al heel snel het gevoel kwijtraakt dat groente en fruit zo lekker goedkoop zijn.

Elk jaar bloeden voor eenmalig effect

En zelfs al zou wel die 4% meer consumptie worden gehaald, dan nog vindt men bij Financiën dat nogal dure procenten. Zeker gezien het feit dat die plus vermoedelijk eenmalig zal zijn. Een jaar later komt er niet nog eens 4% bij, terwijl de schatkist wel elk jaar weer die honderden miljoenen misloopt.

Dat structurele verlies aan belastinginkomsten kan – ook weer vrij simpel en in theorie – worden gecompenseerd door een suiker- en/of een vleestaks. Want daar eten we met zijn alleen te veel van, stelden ook maandag de gezondheidsprofs. Maar wat gezondheidstechnisch logisch is en op de achterkant van een tomatendoosje zomaar is rond te rekenen, dat is politiek nog een stuk ingewikkelder dan de btw op groente en fruit. Zeker die vleesheffing is een politiek mijnenveld.

Alternatief: gericht subsidiëren

Dan houden we over als alternatief: subsidieer groepen die nu bovenmatig weinig groenten en fruit eten. Gerichter dan een generieke btw maatregel waar ook (of zelfs vooral) de nu al fanatieke groente- en fruiteters van profiteren. En veel goedkoper. Of het ook een even groot gezondheidsbevorderend effect zal hebben, dat hangt dan weer helemaal af van de vorm en omvang van die subsidies. Maar zoals een van de gezondheidsexperts maandag al zei: elke extra appel telt.