Maria van der Heijden (MVO Nederland): ‘Gewoon nu van start met wie wil’

‘Het bedrijvennetwerk van duurzame ondernemers’. Zo afficheert MVO Nederland zich. Een veelheid aan netwerken is het zelfs. Waaronder het sectornetwerk Agrifood. Maar ook een partnernetwerk voor alle meer dan 2.000 bedrijven die partner zijn van MVO Nederland. Van A. Vogel tot ABN Amro. En van Zorgverzekeraars Nederland tot Zeevishandel N. Waasdorp. Bekende namen uit de tuinbouw zijn Priva en Total Produce.

Op de partnerlijst staan weinig primaire land- en tuinbouwbedrijven. Terwijl in het maatschappelijk debat over wat er wel en niet maatschappelijk verantwoord is het heel veel en vaak over boeren en tuinders gaat. MVO Nederland directeur Maria van der Heijden relativeert dat direct.

“Wij staan voor de transitie naar een nieuwe economie, klimaatneutraal, circulair, eerlijke handelsketens. We doen met zijn allen te weinig om de doelen van bijvoorbeeld het klimaatakkoord van Parijs of de Millennium Goals van de VN te halen. Dat meten wij in onze Nieuwe Economie Index. Ja, dat ligt ook aan de boeren en tuinders, maar veel meer nog aan wat er gebeurt in de keten. Daar heerst nog de gedachte dat de prijsvorming concurrerend moet zijn. De traditie van zoveel mogelijk produceren tegen zo laag mogelijke kosten al enige manier om rendabel te boeren is er bij boeren en tuinders al sinds 1945 ingestampt.”

Is dat per definitie verkeerd?

“Misschien niet als ook álle maatschappelijke kosten zouden worden meegeteld. Nu zie je dat een kilo bananen in de winkel goedkoper is dan een kilo appels, die van om de hoek komt. Dat komt omdat niet alle kosten die met die kilo bananen samenhangen ook echt doorberekend worden. Echte prijzen in de keten en aan de kassa, dat kan een verandering teweegbrengen. Dus niet alleen op het boerenerf en -land moeten dingen anders, maar in heel de keten.”

Stikstof is niet zaligmakend, water is het volgende probleem

Daarvoor kijken we naar de overheid. U ook?

“De overheid organiseert geen ketens. Retailers, verwerkers, verzekeraars, financiers, díé moeten zorgen dat er een ander systeem ontstaat. Dat is niet makkelijk – anders was het allang gebeurd. Maar het kán anders. De 2.500 boeren van het Groenboerenplan laten al zien dat het anders kan. Biologisch, natuurinclusief, agro-ecologisch, korte keten.”

In het stikstofdebat zijn dat niet de antwoorden en strategieën waar de meeste boeren op aanslaan.

“Stikstof is niet zaligmakend. Dat is nu het probleem waar alle politieke inzet op zit. Maar water is het volgende probleem. En wat dacht je van biodiversiteit. Voor de combinatie van crises moet je ook integraal kijken naar de transities die nodig zijn. Transitiemanagement is de kernfunctie van MVO Nederland. Niet alleen dus voor agri, maar ook industrie, chemie, textiel, infrastructuur. En die nieuwe economie, daarvoor moet je als sector en als keten samenwerken. De individuele boer en tuinder, daar richten we ons dus minder op, wel de grote coöperaties waar al die boeren en tuinders lid van zijn. Wij willen partijen bij elkaar brengen. Om ze heel concreet in hun gedrag en handelen te laten veranderen.”

Maar zo lang de vraagkant niet wordt aangepakt is dat trekken aan een dood paard?

“Wij beginnen altijd met een coalition of the willing. In de experimenteerfase gaan we gewoon van start met degenen die willen. Uit alle gegevens blijkt dat als die groep van voorlopers en early adaptors aangroeit tot 20%, ook doordat aan de andere kant de oude economie door regelgeving langzaam wordt afgebouwd, dat dan het omslagpunt bereikt wordt. Dan wordt het voor ondernemers aantrekkelijk om mee te doen, simpelweg omdat het beter rendeert, omdat er groei en toekomst inzit.”

Van die 20% zijn we in de Nederlandse food en agri en horti nog wel ver verwijderd.

“Wij hebben een belangrijke agenderende en innoverende rol. Met de collectieven Boeren. Natuurlijk! en Natuurlijk Eten en Drinken (zie kader) kijken we hoe dat werken kan, een nieuwe keten opbouwen en dan langzaamaan gaan opschalen. Als technische innovatie, waar onze boeren en tuinders zo goed in zijn, samenkomt met de gedragsverandering in de keten tot en met de consument, dan zal de dominantie van de laagste prijs terrein prijs gaan geven aan de wens om duurzamer en schoner en gezonder te werken en te eten en te leven.”

Durf je als teler radicaal te kijken naar wat je doet?

Substraatteelt in de kas en teelt op water in vertical farms, past dat dan niet in de visie van MVO Nederland?

“Jazeker, daar gebeurt ook veel moois. Maar het is wel een antwoord op de vraag ‘hoe krijgen we de impact van onze voedselproductie minder negatief’. Terwijl regeneratief werken niet gaat over minder negatief, maar daadwerkelijk een positieve impact op klimaat én biodiversiteit. We hebben een integrale duurzaamheidspolitiek nodig, liefst wereldwijd, maar in elk geval Europees. Maar ook op de bedrijven. Kijk je op losse onderdelen naar je bedrijfsvoering – minder plastic in je verpakkingen bijvoorbeeld – of kijk je fundamenteel en samenhangend naar wat je als bedrijf wilt betekenen in de wereld? Wil je bloemen telen die een week staan en dan weggegooid worden? Durf je als boer of tuinder radicaal te kijken naar wat je nou eigenlijk aan het doen bent?”