Glastuinbouw wil vol inzetten op waterstof

De glastuinbouw wil de komende vijf jaar ‘vol gas geven’ om waterstof een grote plek te geven in Nederlandse kassen. Daarvoor vraagt de sector € 10 miljoen ondersteuning van het Rijk voor een serie waterstofpilots in vooral gebieden waar aardwarmte onmogelijk is. De sector wil een schakel worden in de nationale waterstofketen, maar beseft ook dat voor sommige routes de kosten mogelijk hoog zijn.

Het tempo waarop gehandeld wordt, is indrukwekkend. Afgelopen oktober konden partijen hun waterstofpilots in de glastuinbouw melden. De Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen inventariseerde de groene en rijpe projecten en richtte er een uitvoeringsagenda voor in. Het lijkt een beetje op hoe Elon Musk technische ontwikkeling aanpakt, maar topsectorboegbeeld Jaap Bond heeft het liever over kathedraalbouwers. “De tuinbouw moet zichzelf opnieuw uitvinden met waterstof. Dit kun je vergelijken met hoe ze vroeger een kathedraal maakten. Ze startten met bouwen en liepen tegen problemen aan, maar losten deze ook op.”

Het is zaak niet te lang te wachten. Ontwikkelingen zijn dan met regels ‘dichtgebouwd’. Het beste voorbeeld ligt eigenlijk in de tuinbouw zelf. De manier waarop aardwarmte zich ontwikkelde in Nederland op de bedrijven zelf, wordt nu ook gezocht. “Bij geothermie is een enorm snelle kennisontwikkeling geweest door de telers in de praktijk. Die hebben daar zoveel geleerd. Er zijn fouten gemaakt die de volgende keer niet meer gemaakt worden.”

Drie ontwikkellijnen

De komende vijf jaar wil de sector met pilots kennis opbouwen over de drie belangrijkste lijnen. Hoe haalbaar zijn wkk’s op waterstof? Is waterstof betaalbaar in ketels voor piekvoorziening? En minder revolutionair, maar wel belangrijk. Waar komt restwarmte beschikbaar bij de productie van waterstof? Er zal de komende jaren namelijk flink geïnvesteerd worden in waterstoffabrieken.

Want hoe zit het ook alweer? Bij productie (elektrolyse) van waterstof (uit elektriciteit) komt restwarmte vrij. Dat is een kans voor bedrijven in de buurt van die fabrieken. Maar waterstof kan dus ook energie bufferen uit elektriciteitsoverschotten. Waterstof kan opgeslagen worden en speelt in de plannen daarom verschillende rollen. Zo kan waterstof een centrale factor zijn in het balanceren van vraag en aanbod van elektriciteit. Waterstof kan ook dienen voor het opwekken van warmte en elektrisch vermogen op de bedrijven zelf. Daarnaast is de toepassing mogelijk van waterstof in clusters waarbij uitwisseling van warmte, waterstof en zuurstof centraal staat.

_{Lees verder onder kaart}

Zo is een duidelijke stroomversnelling gekomen in denken over waterstof. De verwachtingen zijn hoog, maar realistisch, stelt Bond. In het bidbook H2-Impuls in de glastuinbouw spreekt de sector een verwachting uit dat met waterstof een uitstoot van 1 Mton CO₂ wordt voorkomen. Dat is minder dan 20% van de huidige uitstoot van de glastuinbouw. Is dat doel niet te laag gesteld? Bond denkt dat een hoger einddoel mogelijk is. “We hebben geprobeerd het bidboek te maken met serieus haalbare ambities. Dit is haalbaar. Hier overdrijven we niet, want dit is een scenario dat je echt gaat halen. Ik denk wel dat in de doorlopende evaluaties dit getal omhoog zal gaan.”

Effect op bestaande energiesystemen

En als waterstof zo nadrukkelijk wordt onderzocht. Wat betekent dat voor de steun voor aardwarmte. Moeten telers straks niet een keuze gaan maken? Bond: “Ik denk niet dat dit geothermie ondermijnt, dat zijn twee verschillende dingen. Waterstof staat aan het begin van de ontwikkeling, maar gaat enige tijd duren. Uit de glastuinbouw zijn veel aanvragen gekomen om morgen te boren naar aardwarmte. Dat moet je niet laten lopen. Daar doet de overheid ook veel aan. Waar geothermie niet mogelijk is, is waterstof een mogelijke optie. De bedrijven willen ook investeren. Voor het steunbedrag van € 10 miljoen staan bedrijven klaar om € 400 tot € 500 miljoen te investeren in waterstof.”

Glastuinbouw staat niet vooraan met diepe zakken om dit te kunnen betalen

Is het voor bedrijven ook niet een sprong in het duister? De wkk op gas vormt nu nog een reddingsboei om de gestegen energiekosten op te vangen. Die positie wordt versneld uitgehold. Bond erkent dat hierover is nagedacht. “De wkk is het argument aan de andere kant van de discussie om wel de tijd te nemen. In de tussentijd zijn we constant aan het evalueren. Zo is er ook tijd nodig om het bedrijf om te bouwen, de wkk af te bouwen.”

_{Lees verder onder foto}

Opnieuw leren telen met waterstof

Theoretisch kan het, telen met waterstof, maar in de praktijk is alles anders. “Iedereen is bekend met een wkk of ketel, maar met waterstof wordt het anders telen. De technieken zoals een brandstofcel en wkk op waterstof zijn bekend, maar nog niet toegepast in de tuinbouwketen. We moeten aan de slag om achter dingen te komen die we van tevoren niet weten”. Dat zegt Thijmen Vosmer, waterstofprojectleider van Capturam. Capturam is onderdeel van het netwerkbedrijf Juva en richt zich op duurzame en innovatieve activiteiten die bijdragen aan de verduurzaming van de energievoorziening in de regio Westland en Midden-Delfland.

Met Wageningen Research is een waterstofproject bedacht voor het proeftuincentrum in Bleiswijk. Daarvoor is een bijdrage van een € 1 miljoen nodig aan waterstofgelden van de overheid. Het gaat om ‘modelberekeningen, ontwikkeling en bouw van een pilotinstallatie en tenslotte onderzoek naar installatietechnische en energetisch technische aspecten’. Dit zal gebeuren door een elektrolyser en een brandstofcel te implementeren in een kas. Het project levert inzichten in kwantitatieve getallen en de consequenties voor de energie-infrastructuur in Nederland, staat in het voorstel. Vosmer wijst erop dat naast de brandstofcel ook een waterstof-wkk komt te staan. Dat is interessant. “We willen ze naast elkaar zetten om de voor- en nadelen goed te zien en het effect van elektrolysers om de warmte te gebruiken. Is waterstof echt wat voor glastuinbouw of niet? De vraag is tegen welke prijs waterstof straks hier komt en in welke volumes. Wat dat betreft, staat glastuinbouw niet vooraan met diepe zakken om dit te kunnen betalen. Het is een goede route, maar waar het gaat uitkomen, is nog niet duidelijk.” Voor het project is een opstarttijd bedacht van anderhalf jaar. Het project zal drie jaar duren. De opstart is alleen al nodig vanwege de lange levertijd van apparatuur.