Batavia vecht voor voortbestaan

Batavia is een relatief onbekende telersvereniging. Ook na een uitgebreide belronde blijft veel onbekend over de vereniging die al jaren een directe relatie heeft met AH en die in de problemen raakte na intrekking van de GMO-erkenning.

Batavia verliest haar GMO-subsidie en juist die miljoeneninkomsten zijn de bestaansreden voor veel verenigingen. Het Productschap Tuinbouw trok de erkenning in met terugwerkende kracht. De vereniging vocht dat besluit aan. Het PT stelt dat op dit moment een bezwaarprocedure loopt van Batavia tegen dat besluit.

De intrekking is een verrassing nadat begin vorig jaar juist een schorsing (een lichtere sanctie dan intrekking) was beëindigd door het PT. Nieuwe feiten hebben tot de nieuwe intrekking van de erkenning geleid, stelt het PT.

De eerdere schorsing was in 2010 bij het college van beroep voor het bedrijfsleven aangevochten. Het PT stelde toen dat de afzetorganisatie geen centrale regie voerde over de afzet van haar telers. Ook de huidige intrekking heeft te maken met bevindingen over centrale verkoop, stelt het PT, dat verder terughoudend is in haar uitspraken over deze zaak.

Een deel van de telers is ondertussen vertrokken bij Batavia. Een teler meent te weten dat 46 telers zich aanmeldden bij Best of Four. Voorzitter van die telersvereniging Jan Oosterom noemt dat wat veel. Wel bevestigt hij de stroom telers naar Best of Four. De vereniging heeft 65 leden bijgeschreven per 1 januari, maar niet allemaal van Batavia. Ook niet alle bij Batavia opgestapte telers zijn aangesloten bij Best of Four, weet hij. Over samenvoeging van de telersverenigingen is niet gesproken, stelt Oosterom.

‘Uitblijven subsidie een reden’
Best of Four zet bij normale marktomstandigheden rond de 300 miljoen euro om. Dat cijfer zal stijgen door de omvangrijke telersstroom, al nuanceert Oosterom: “Er zijn ook tussen de tien en vijftien telers gestopt of vertrokken, dus we groeien niet met dat aantal van 65.”

Of de nieuw toegetreden telers dezelfde directe levering handhaven aan Albert Heijn als bij Batavia is niet bekend. Wel stelt Oosterom dat een deel van de telers direct produceert voor afnemers als supermarkten. AH was al klant van de vereniging.

Een van de bedrijven die overstapten is Verkuijlen uit Heeswijk-Dinther. Verkuijlen noemt het uitblijven van GMO-subsidie een van de redenen voor het overstappen naar Best of Four, maar niet de enige. “Batavia is te klein om het alleen te redden. Dat is nu al het geval, laat staan in 2020.”
Best of Four is met 300 tot 400 miljoen euro omzet duidelijk groter dan Batavia. De Kamer van Koophandel kan geen omzetgegevens overleggen. In 2009 kreeg de vereniging 2,9 miljoen euro GMO. Dat duidt op een omzet van tussen de 60 en 80 miljoen euro.

Les te leren
Het is opmerkelijk dat Albert Heijn juist de partij is met de meeste openheid over de problemen bij de telersvereniging. De marktleider noemt het ‘een opheffing van telersvereniging Batavia’. En als antwoord op vragen over problemen bij telersvereniging Batavia gaf AH: “Een teler heeft zelf de keuze gemaakt om, na opheffing van de telersvereniging Batavia, zich al of niet aan te sluiten bij een andere telersvereniging.” De marktleider wil verdere vragen over consequenties voor vaste telers niet beantwoorden.

Hartman, prominent teler en (bestuurs)lid van Batavia, levert nog aan de AH.
Batavia is geen lid van de koepel voor afzetorganisaties Dutch Produce Association. De organisatie voelt zich daarmee niet geroepen te reageren op de problemen bij Batavia noch op het belang van de intrekking.

Toch valt hier een les uit te leren. De intrekking van de GMO-erkenning moet niet geheel op zichzelf worden gezien. De specifieke afspraken van Batavia met Bakker Barendrecht voor afnemer Albert Heijn zijn dan wel geen reden voor de intrekking. Ook een verticaal geïntegreerde keten houdt recht op GMO-geld, stelt het PT.

De intrekking blijft een zware en uitzonderlijke sanctie. Het is een voorbeeld van de eis van de Europese Commissie aan landen om spierballen te tonen bij controle op de uitvoering.

Bron: Groenten & Fruit – Auteur: Jeroen Verheul