Teler die energiehandelaar wordt loopt grote risico‘s

De situatie op de energiemarkt heeft gevolgen voor alle glastuinders. In de meest benarde positie zitten de ’speculanten’. Zij hebben elektriciteit verkocht, bijvoorbeeld omdat ze in de zomer weinig belichten, met het idee om er later gas bij te kopen als dat in prijs is gedaald. Zij zullen vroeg of laat hun verlies moeten nemen.

“Ik verwacht dat enkele bedrijven dit niet te boven komen”, zegt John Kruijt, directeur van Enova. “Gelukkig is dit geen grote groep.”

Dan is er een groep die geen enkele positie heeft in gas en stroom. Een deel van hen zal een paar uur per dag belichten met led. Het is gas duur, maar ze hebben tenminste licht en warmte, en de productie gaat door op een lager pitje.

Zonder gaspositie is besparen het devies

Een groot aantal glastuinders is overgestapt op full led. Dit is eerder al ingegeven door de hoge ODE. De hoge energieprijzen duwen het verder omhoog. Ledbelichting bespaart ongeveer de helft aan energie. De telers zonder WKK en led zullen over het algemeen de lampen uit laten.

Door dit soort maatregelen is het energieverbruik in de sector enorm gedaald. Volgens energieleverancier AgroEnergy neemt de glastuinbouw de laatste maanden 25 tot 30% minder gas af dan normaal. “Er wordt bespaard op alles wat er te besparen valt”, zegt directeur Peter van den Berg.

Zeker voor ondernemers die geen opvolger hebben kan het verkopen van gasposities aantrekkelijk zijn

Een klein groepje telers heeft de totale hoeveelheid gas vooruit vastgelegd. De meeste glastuinbouwbedrijven hebben ongeveer de helft van het gas vastgelegd. Dat is historisch zo gegroeid: in veel jaren was de prijs van daggas lager dan de termijnprijs, maar werd toch een deel vooruit vastgelegd om het risico te spreiden.

De kunst wordt nu om met die hoeveelheid gas rendabel bloemen of planten te telen. Daarbij is de aanwezigheid van energie-efficiëntere ledlampen in de kas een groot voordeel, want daarmee is belichten in de donkere wintermaanden sneller rond te rekenen.

Steeds meer telers verkopen hun gunstige gasposities weer terug aan hun energiebedrijf voor een goede prijs. “Zeker voor ondernemers die geen opvolger hebben kan dat aantrekkelijk zijn, want dan hebben ze meteen hun pensioen zeker gesteld”, zegt Kruijt. “Soms gaat het om miljoenen euro’s.”

Uiteindelijk zal een aantal bedrijven definitief stoppen, de winst pakken en de kwekerij verkopen. Dat laatste zal nu wel lastig zijn. Maar met een flink bedrag op de bankrekening, is er minder haast om de opstanden te verkopen.

Gunstige sparkspread

Ondanks de hoge gasprijs zijn er nog steeds momenten dat het aantrekkelijk is om gas in te kopen. Een prijs van € 2 of € 3 per kuub wil namelijk niet zeggen dat de sparkspread (de opbrengst van de verkoop van elektriciteit minus de helft van de kosten voor het gas) slecht is. “Je kunt je huidige gasposities duur verkopen en dan wachten op een goed moment dat de sparkspread hoog is”, zegt Kruijt. “Dan kun je weer gas inkopen en elektriciteit verkopen. Dan ben je eigenlijk meer energiebedrijf dan teler.”

In de fluctuerende markt zijn er momenten dat er een enorme marge kan worden gemaakt. Dit is het geval wanneer de stroomprijs harder stijgt dan de gasprijs. Eind augustus was de peakload voor het laatste kwartaal van 2022 en het eerste kwartaal van 2023 te verkopen voor € 1.050. Het bijbehorende gas was op dat moment te koop voor € 3,16. Een torenhoge gasprijs dus, maar met de sparkspread was enorm veel geld te verdienen.

Er was zelfs een goede cleanspread; dat is de spread waarbij de warmte niet wordt gebruikt. Na aftrek van alle kosten bleef een cleanspread over van € 200/MWh. Dat levert een aanzienlijk bedrag op.

Alert ontvangen voor gemakkelijk verdienen

Stel dat de WKK een vermogen heeft van 2,4 MW. Een kwartaal telt 60 doordeweekse dagen. Reken 60 dagen x 12 uur x 2,4 MW x € 200, dan blijft in een kwartaal € 380.000 aan winst over. Dat bedrag is met groente of bloemen nog niet zo gemakkelijk te verdienen.

In het verleden draaide het alleen om de sparkspread; cleanspread is de nieuwe focus

Telers kunnen via een mail een alert krijgen op momenten dat de cleanspread gunstig is. “Wij adviseren onze klanten om hierop te letten, want dit is een goede manier om de winter door te komen”, zegt Kruijt, “met goedkope warmte en marge op elektriciteitsproductie, waarbij je een deel van de stroom in de teelt kunt stoppen. In het verleden draaide het alleen om de sparkspread; dit is de nieuwe focus.”

AgroEnergy verwacht dat komende winter de sparkspread op de dagmarkt overwegend goed zal zijn. “Maar in de zomer zal het grote aanbod van zon- en windenergie de sparkspread drukken”, zegt Van den Berg. “Daar hoef je dus niet veel van te verwachten.”

Hoge gasprijs voor veel telers beter

Nagenoeg iedereen met een WKK heeft een handelscontract, waarbij men de vrijheid heeft om te handelen in gas en stroom – als de markt open is en het energiebedrijf eraan meewerkt. Daarbij is een hoge gasprijs gunstiger dan een lage. Bij een gasprijs van € 1 kun je niet rendabel bloemen telen, maar levert de verkoop van de posities ook niet zoveel op. Met een gasprijs van € 2 kun je een mooie winst pakken. Dit is natuurlijk alleen een voordeel voor bedrijven met een goede gaspositie.

De kunst is om voor een mooie gaspositie een koper te vinden die voldoende kredietgaranties kan geven

Dit is echt iets voor ondernemers die goed naar de cijfers kijken en stappen durven zetten, aldus adviseurs. Ga de teelt stoppen, verkoop het gas en kijk dan verder. Er zijn echter ook telers die doorgaan met lage marges en hopen dat ze het zo redden. Ze weten dat het zonder belichting in de winter nauwelijks mogelijk is om bloemen te telen. Een groot deel van de telers gaat toch door, maar bijna iedereen gaat terug in areaal, plantdichtheid of teeltsnelheid.

Risico van gaspositie verkopen

Voor een aantal bedrijven kan het dus aantrekkelijk zijn om de gasposities terug te verkopen aan hun energiebedrijf. Voor het energiebedrijf is het dan de kunst om een koper te vinden die het voor die prijs wil kopen, en die voldoende kredietgaranties kan geven. De kredietlijnen zijn echter uitgeput. Daardoor is er zo weinig handel, dat energiebedrijven alleen nog de mogelijkheid hebben om het binnen hun eigen portefeuille op te lossen. Vaak lukt dat niet.

Verder is er één grote zorg onder telers die dit overwegen. Het gas wordt in de meeste gevallen pas afgerekend in het jaar dat het wordt geleverd. De tuinders verkopen bijvoorbeeld nu gas voor 2024, en krijgen het geld pas in dat jaar en in twaalf maandelijkse bedragen uitbetaald.

Achteraan sluit bij andere schuldeisers

Als het energiebedrijf in de tussentijd omvalt, dan kan de verkoper van het gas fluiten naar zijn geld en kan hij achteraan schuiven bij de lijst van schuldeisers. Dit leidt tot nervositeit onder tuinders.

“In feite loopt de tuinder die zijn energie verkoopt hetzelfde risico als hij zijn gasposities heeft aangehouden”, zegt Peter van den Berg, directeur van AgroEnergy. “Als het energiebedrijf omvalt, zijn deze posities immers niks meer waard. Daarom is het belangrijk om zaken te doen met een energiebedrijf dat stevig in zijn schoenen staat.”

Lees ook: Politiek ingrijpen kalmeert energiemarkt nog niet