Peen bewaren niet in trek dit seizoen

De combinatie van hoge, onzekere energieprijzen met de goede vraag en bijbehorend prijsniveau maakt dat de animo voor lange bewaring onder peentelers gering is. Kortom: peen bewaren is niet in trek dit seizoen.

Het is spannend dit najaar: wortelen bewaren of niet bewaren. Het levert heel wat levendige discussies op, weet Joost Litjens van Bejo Zaden aan het eind van de zomer. “Telers hebben keuze dit jaar; af land verkopen of opslaan en daar ben ik wel blij om. Vorig jaar was er helemaal geen handel, maar nu loopt het als een trein.”

De optie af land verkopen heeft als voordeel dat je weet wat je krijgt en dat is begin september een prima prijs van 25 tot 28 cent voor een kilo gangbare peen en 10 cent erbij voor biopeen. “Daar kun je voor telen, ook bij lagere opbrengsten zoals 50 of 60 ton per hectare.”

In heel Europa is minder gezaaid en zijn de opbrengsten lager door de droogte. Litjens: “Het gewas groeit voor geen meter. In Nederland komt 15% minder en in België 30%.”

Kortom: er komt minder peen op de markt. Gevolg is dat rooiers nu al de percelen bewaarpeen te lijf gaan voor directe verwerking, omdat de vroege wortelen op zijn. Oftewel: de markt is schoon en de vraag zal blijven. Een situatie waarin bewaren juist kan lonen.

Lees verder onder de grafiek

Het areaal winterpeen is flink kleiner in 2022, waarschijnlijk door de lage prijzen van vorig seizoen. Samen met de droogte leidt dit tot een lage productie.

Onzekerheid door energieprijzen

Maar peen bewaren gaat komende seizoen gepaard met meer onzekerheid dan normaal door de energieprijzen die op een hoog niveau fluctueren. “Ik hoor dat telers koeltarieven krijgen voorgeschoteld waarin een clausule is opgenomen met eventuele energietoeslag”, zegt Litjens, die dat vanuit het perspectief van de koelhuisexploitant wel als logisch beschouwt, maar: “Dan weet je van tevoren dus niet wat je kwijt bent aan het bewaren van je oogst bij een derde partij. Wordt het € 50 of € 70 per kist, dat maakt nogal uit natuurlijk. Niet alleen voor telers, ook voor handelaren die opslag nodig hebben.”

Wie eigen bewaring voor peen heeft, zal met meer plezier de wortelen binnen zetten. Zeker als er zonnepanelen op het dak van de schuur liggen of als er een windmolen naast staat. Zonnepanelen zijn niet ideaal, want juist in de winterperiode leveren die uiteraard minder op. Of, nog beter: je hebt een langdurig vast energiecontract. Dan heb je de beste kaarten op handen.

Zeker dit seizoen wil je alleen goede peen bewaren

Alleen mooie peen bewaren

Litjens wijst op nog een aspect om rekening te houden bij de keuze: kwaliteit. “Een kist met 700 kilo netto peen loont meer dan 400 kilo-kisten met veel tarra. Zeker dit seizoen wil je alleen goede peen bewaren.” Maar voor alle peen mooi is, moet er nog heel wat water door de Rijn lopen. Er zijn best wat percelen waar het niet meevalt, ziet Litjens. “De komende weken zijn bepalend voor de uitvulling van het gewas en we zijn dat ook heel bij met de regen die is voorspeld. Momenteel zien we veel kromme en kleine wortelen.”

De oogst van bewaarpeen begint zoals altijd in oktober, verwacht hij. “Want je gaat geen warm product binnen rijden. Regen is ook nodig om grond in de kist te krijgen, want nu – begin september – is de peen nog veel te schoon.”

Lees verder onder de grafiek

Het prijsniveau ziet er door de opgeruimde markt erg goed uit voor telers. Door die vraagmarkt zullen de wortelen vroeg op zijn dit seizoen.

Ook koelhuizen op de rem

Niet alleen voor telers gaat het bewaren van peen dit seizoen gepaard met veel onzekerheid, dit geldt zeker ook voor de koelbedrijven. Moeten zij de opslagruimte wel verhuren? Want het is moeilijk om te berekenen wat zij aan koelkosten kunnen aanslaan, omdat voor velen de stroomprijzen niet meer stabiel zijn.

Hier en daar zijn koelhuizen verdwenen en sommigen slaan een jaar over. Dit verschijnsel wordt in de tuinbouw ook waargenomen deze winter; vanwege de energiecrisis wordt een teeltronde overgeslagen.

‘Goede timing om te stoppen’

Een van de ‘verdwenen’ koelhuizen is dat van Simon de Vries. Hij runde vele jaren Koel- en Vriesbedrijf Nagele, maar trok onlangs de stekker eruit. “Ik had al een poosje geen plezier meer in het werk”, verklaart hij. Zijn keuze is dus niet veroorzaakt door het financiële plaatje, maar: “De timing is wel erg goed. Ik heb toch wel het gevoel dat ik 6 heb gegooid door vlak voor de ellende begon het vastgoed en de kisten te verkopen.”

Er komt nooit meer peen in het pand aan de Eggestraat. De nieuwe eigenaar verhuurt de ruimte weer aan derden die iets in de stellingen kwijt willen.

De Vries heeft een duidelijke visie op het bewaarseizoen voor winterpeen. “Er zal minder opgeslagen worden, onder meer door het lage prijsniveau voor wortelen in het vorige seizoen”, denkt hij. “En nu is het lastig te zeggen wat het koeltarief moet zijn. Wat voor contract heb je; vast of variabel? Zonder vast contract ben je afhankelijk van de markt en ben je zo € 25 per kist aan stroom kwijt, misschien wel € 35. Wij rekenden met € 7 of € 8, dus dat is een enorm verschil.”

Dat gat is zo groot dat zowel de huurder als verhuurder zich er niet op wil vastleggen, denkt De Vries. “Het kan wel € 70 worden over een paar maanden, wie zal het zeggen? Heel onzeker.”

Aangezien de peenprijzen dit najaar goed zijn, gaan peentelers af land zaken doen.

Veel koelbedrijven kunnen switchen naar andere te koelen producten, zegt De Vries, zoals witlof. “Of aardappelen of uien. Maar de laatste jaren zijn meer grote koelhuizen afgevallen. De vraag naar vastgoed is zo groot dat je beter huur kunt incasseren dan dat je al het werk van de peenbewaring op je neemt. Het is makkelijker en heeft veel minder risico.”

Dit alles betekent dat er minder peen beschikbaar zal zijn voor de latere markt. Dat is negatief voor de exportpositie van Nederland, omdat klanten elders zullen shoppen.

Onzekerheid bij telers

Sicco Zijlstra, bewaarspecialist bij Tolsma-Grisnich in het noorden van het land, merkt de onzekerheid bij telers rondom het bewaren van wortelen. “Een peenteler in de Wieringermeer vertelde dat voor hem de prijs voor loonkoelen van € 40 vorig jaar naar € 100 per kist is gegaan voor komend seizoen”, vertelt Zijlstra. “Zulke verhalen hoor je meer in den lande. Heel veel boeren moeten daardoor concluderen dat het niet lonend is om op te slaan dit jaar. Dus verkopen ze hun peen liever direct af land, want de prijs is wel goed.”

Die hoge prijsniveaus gelden over de hele linie wel. “Rode kool en uien zijn ook best geprijsd”, weet Zijlstra.

Kun je het risico van hoge bewaarkosten dragen, is de vraag die nu leeft. Ondanks de hogere prijzen, want niemand weet of deze de escalerende energiekosten zullen compenseren. Intussen moeten bewaarkosten worden voorgefinancierd.

Besparen op bewaarkosten

Peen moet na het inschuren naar een halve graad worden gekoeld. “Dat is met de huidige stroomprijzen van € 0,70 of € 0,80 per kilowattuur ( kWh) niet te doen, ook niet als je een eigen opslag hebt”, zegt Zijlstra. Hij en zijn collega’s krijgen van klanten veel vragen over energiebesparing bij het bewaren. “Of je de bewaarcomputer kunt laten aansturen op basis van de stroomprijzen. Maar allereerst moeten we dan op het hart drukken: het product is de baas. Koelen en ventileren is gewoon op bepaalde momenten nodig.”

Een beetje anticiperen op de prijzen kan wel. “Als de prijs op € 0,20 zit dan kun je iets dieper gaan koelen, waarmee je energie buffert in je producten. Maar dat zijn fracties, hoor. De producttemperatuur moet natuurlijk zo stabiel mogelijk blijven. Van 0,7 naar 0,4 graden kan bijvoorbeeld wel zonder effect op de kwaliteit.”

Sommige boeren investeren in een aggregaat. De filosofie daarachter is dat diesel goedkoper is dan stroom van het net. “Maar laten we het niet over het milieu hebben, dan. Zo’n aggregaat moet je bovendien opstarten met hoge capaciteit. Maar goed, als de nood aan de man is dan kan dit verlichting bieden in bepaalde situaties.”

Zijlstra tipt nog dit: “Houd de wortelen zo lang mogelijk in de grond en als je af land een goede prijs kunt krijgen dan is verkopen een heel goede optie.”

Lees ook: Vaste stemming op de peenmarkt