Opbouw van waterstofketen en -netwerk in volle gang

Dat is de conclusie van een kennismiddag over de mogelijkheden van waterstof voor de glastuinbouw, vorige week in De Meern georganiseerd door Glastuinbouw Nederland, Topsector T&U en BlueTerra. Er zijn tal van partijen die iets met waterstof willen doen. Tot voor kort werd gedacht dat het alleen iets was voor auto’s en energie-intensieve industrie, maar dat beeld is bijgedraaid.

Het TKI (Topconsortium Kennis en Innovatie) van de topsector en Glastuinbouw Nederland willen bij het ministerie van LNV budget aanvragen voor vier tot zes concrete projecten met waterstof. Daarvoor werken ze aan een bidbook met projectvoorstellen. Samen moeten deze een blauwdruk opleveren voor andere toekomstige initiatieven. “Ideeën zijn welkom”, zei Arjen de Jong, managing consultant bij BlueTerra.

Pilots groter dan 20 MW kansrijk

De voorstellen moeten aan enkele eisen voldoen, zoals inzicht bieden in de kansen en knelpunten voor de glastuinbouw. Ook is het belangrijk dat de pilots verspreid over het land liggen. Volgens De Jong zijn met name voorstellen voor projecten groter dan 20 MW kansrijk.

Het is niet de bedoeling om in de pilots nieuwe technologie te ontwikkelen. Er zijn drie technieken waarin de glastuinbouw waterstof kan gebruiken: ketels, wkk’s en brandstofcellen. Fabrikanten zoals Jenbacher hebben al gasmotoren die deels of helemaal op waterstof kunnen draaien.

Bij de omzetting van elektriciteit naar waterstof en weer terug gaat driekwart van de energie verloren. Toch hoeft dat geen probleem te zijn. In de toekomst zullen er enorme overschotten aan zon- en windenergie zijn, die niet op het stroomnet kunnen. Dan wordt het vanzelf rendabel om er waterstof van te maken, zeker als de warmte die vrijkomt kan worden benut.

Afnemen en invoeden

Er leven in de glastuinbouw al volop plannen om met waterstof aan de gang te gaan, en een aantal hiervan wordt meegenomen in het bidbook. Lingezegen Energy bijvoorbeeld ontwikkelt in het tuinbouwcluster Next Garden in Bergerden 15 MW aan batterijen en heeft plannen voor drie windmolens in het gebied. “We willen dan ook de mogelijkheid krijgen om waterstof te produceren”, vertelde directeur Berno Schouten.

Nu is biomassa nog een belangrijke energiebron, ook in Bergerden, maar die gaat over tien jaar uit, verwacht hij. “In die tijd willen we naar waterstof overgaan. De backbone van Gasunie ligt vlakbij. In 2026 willen we een aansluiting op het waterstofnet, vooral om het af te nemen in een installatie van 3 MW. Tussen 2026 en 2030 willen we onze drie aardgasmotoren vervangen door wkk op waterstof. Uiteindelijk willen we groene waterstof zowel kunnen afnemen als invoeden.”

Restwarmte interessant bijproduct

Lingezegen Energy zoekt andere verdienmodellen dan rechtstreeks energie leveren aan tuinders. “Waterstof is duur. Stel dat je het levert aan een tankstation en daaraan goed verdient, dan kun je de restwarmte goedkoop aan de tuinders beschikbaar stellen.”

Het grootste knelpunt is de wet- en regelgeving, vindt Schouten. “De overheid moet daar nu nog over gaan nadenken. Dat loopt heel langzaam. Het is een groot risico dat de overheid straks plotseling onwerkbare regels gaat stellen. We hebben nodig dat de wetgever in dit stadium achter ons gaat staan om de energietransitie mogelijk te maken. Als we zien hoe moeizaam de bouw van onze biomassa-installatie al is geweest…”

Combinaties maken

Het bedrijf Zon-XP werkt aan een installatie voor de productie van waterstof in Rilland Oost. Het zonnepark is al vergund met SDE-subsidie en de waterstofbackbone loopt straks dwars door het tuinbouwgebied. Zon-XP wil verschillende stromen aan elkaar koppelen. Zo heeft de RWZI in het gebied interesse in de zuurstof die vrijkomt bij elektrolyse. De restwarmte kan naar de glastuinbouw, net als de CO2 die vrijkomt uit de waterzuivering. “Alles komt op die plek bij elkaar”, zegt Arnout Hoek, CEO van Zon-XP. “We willen kijken of we dit kunnen uitrollen naar andere gebieden.”

‘Binnen 5 jaar van het gas af’

Shell wil in Zuidoost-Drenthe waterstof gaan produceren op het terrein van een ontzwavelingsfabriek, waar ze afnemers voor moeten vinden. Komkommerkwekerij Drenthe Growers heeft interesse in de waterstof en de warmte. Aanvankelijk zal de waterstof met een tankauto moeten komen, daarna wellicht uit een netwerk. Manager Peter Bergsma ziet eveneens wet- en regelgeving als grootste struikelblok bij de verduurzaming. “Als we alle mogelijkheden kunnen benutten, dan kan de glastuinbouw in vijf jaar van het aardgas af zijn. Maar de grootste gemeentelijke partij in Emmen is bijvoorbeeld tegen de bouw van windmolens.”

Waar aardwarmte moeilijk is

In Oost-Brabant en Limburg staan een stuk of tien projecten met waterstof op stapel. In de regio ligt de winning van aardwarmte moeilijk en is geen industrie om restwarmte af te nemen. Er zijn een paar installaties op biomassa die goed draaien, maar dat zullen er niet meer worden. En het regionale stroomnet zit vol. “Waterstof zou een oplossing kunnen zijn”, vertelden telers Marcel Dings en Wim Peters, die deel uitmaken van een ondernemersgroep die over waterstof nadenkt. Zo wordt er in Horst geëxperimenteerd met een elektrolyser, in Asten-Someren met een brandstofcel en met de bijstook van waterstof in een wkk. “De backbone loopt als het ware door de achtertuin. En er zijn koppelkansen met de industrie, zoals in Chemelot in Geleen.”

In beeld bij industrie

Waterstof kan per tankauto worden vervoerd, maar om het rendabel te transporteren zal er toch een leiding nodig zijn. Dichtbij de backbone liggen wordt dus een belangrijke factor. Op dit moment zijn het netwerk en de keten in opbouw. De glastuinbouw zit daar niet bij aan tafel. “De sector kan afnemen en invoeden, maar dat aspect wordt in Den Haag niet gezien”, bevestigde Michiel Roelse, operationeel directeur TKI T&U. “Het leidingnet wordt nu uitgetekend. Dit is het moment dat we nog makkelijk een aansluiting kunnen maken. Als het netwerk straks in gebruik is, is het niet meer mogelijk om T-stukken te plaatsen.”

Volgens Alexander Formsma kunnen het bidbook en de pilots het visitekaartje zijn om met grote partijen aan tafel te komen. Een handelaar vroeg zich af of niet verstandiger is om het hele agrocluster hierbij te betrekken. “De retail kan bijvoorbeeld druk uitoefenen. Zij heeft er ook belang bij dat er goede en betaalbare producten beschikbaar blijven.”