Thijs Jasperse: ‘Energiecrisis voor velen nog niet te overzien’

Rabobank peilde onlangs een positievere stemming in de glastuinbouw dan Wageningen Universiteit. Welke klopt? Florpartners-directeur Thijs Jasperse verklaart de verschillen door grote verwarring. “Ik denk dat de impact van deze energiecrisis nog niet echt doordringt. Er zijn heel grote effecten gaande.”

Consultant Jasperse maakt de vergelijking met een traumatische gebeurtenis, zoals het ongeluk met de Spaanse vrachtwagen op het buurtfeest in Hoeksche waard. “Die aanwezigen zijn zo geschrokken. Die denken alleen maar: Hoe krijg ik mijn hoofd rustig? Dat zie je hier ook. Je kan niet verwachten dat telers meteen alle consequenties overzien en van daaruit nieuwe kansen zien. Zover zijn we nog lang niet, zeker mensen met een beperkt bedrijf, zoals een oudere ondernemer die alles zelf doet. Die heeft het het moeilijkste. De kans dat deze bedrijven goede antwoorden vinden, zijn klein.”

Uitweg voor teler met ingedekte gaspositie

Alle lessen van consultants kun je misschien loslaten op deze crisis, inclusief het programma Onderneming2026.nl: dat telers het beste de crisis kunnen opvangen als ze in een samenwerkingsverband zitten bij de verkoop van product en energienetwerken. Wat wel anders is in deze crisis: er is een uitweg voor telers die niet in een sterk verband opereren, maar wel hun gasposities hebben ingedekt. Namelijk, het bedrijf stilleggen om de gasrechten te verzilveren. Dat maakt deze crisis bijzonder.

Met seizoenen mee produceren

Jasperse wijst wel op twee kanten bij die afweging. “Je bent wel gek als je nu productie gaat voorbereiden, terwijl je niet weet of je eraan gaat verdienen. Het is zeer de vraag of de markt ervoor gaat betalen.” Jasperse verwacht dat komende winter opnieuw veel minder telers een belichte teelt zullen opzetten.

Dat houdt wel in dat je bedrijfsmiddelen niet over twaalf maanden, maar over acht maanden moet afschrijven

Dat betekent met de seizoenen mee produceren. “Dat houdt wel in dat je bedrijfsmiddelen niet over twaalf maanden, maar over acht maanden moet afschrijven.” Ook voor de keten kleven aan die beslissing grote gevolgen. Zorgvuldig opgebouwde jaarrondafspraken voor de lange termijn gaan verloren.

Terug naar 2004 voor grote groei belichte teelt

Feitelijk betekent dit volgens Jasperse een reset naar 2004, dus voor de grote groei van belichte teelt. Die teelt is er voorlopig vrijwel niet meer. Alleen is die overgang in zeer korte tijd veel te groot voor de keten. “Bijvoorbeeld de markt voor jonge planten. Leveranciers krijgen te horen: ‘doe de belichte planten maar niet, ik heb ze graag in week 6 of 7’. Dat gaat niet, er is geen capaciteit voor om dan uit te leveren.” Bovendien kan het een enorme zomerpiekproductie op gaan leveren.

Dat bedrijven hun productie voor langere tijd stilleggen en gascontracten verhandelen, noemt Jasperse ‘cashen’. Hoewel begrijpelijk, is dit een grote beslissing met gevolgen voor de rest van je leven. “Ik heb nog nooit een bedrijf gezien dat na stillegging van enkele jaren weer op de oude voet opstart.” Het is een perverse prikkel. “Als je in staat bent om te cashen bij goede contracten, kun je op korte termijn veel geld verdienen. Als jij morgen de loterij wint, ben je morgen gelukkig, maar wat is het effect op de rest van je leven?” Het zijn psychologische vragen, naast zakelijke als verlies van personeel en achteruitgang van de kas.

Bedrijven van de toekomst zullen op alle disciplines behoorlijk goed moeten scoren. Zowel qua productie als markt

Druk op samenwerking

Een andere optie is nu meer te gaan samenwerken, maar dat kan ook lastig zijn. “Als je vroeger bij elkaar ging zitten om samen komkommers te gaan telen, dan zat er misschien enkele centen tussen de kostprijs van de bedrijven. Als je allebei wat inlevert, lukte dat. Nu kan het ene bedrijf op 24 cent en jij op bijvoorbeeld 35 cent zitten. Dat zijn moeilijk onoverbrugbare verschillen.”

Er gaan ook andere overwegingen spelen, stelt Jasperse: De veerkracht van de bedrijven. “Wil ik nog wel al die risico’s lopen? Bedrijven van de toekomst zullen eigenlijk op alle disciplines behoorlijk goed moeten scoren. Zowel qua productie als markt. Dat wordt heel lastig voor traditionele bedrijven. Dus of je gaat naar een individuele omvang die hiervoor groot genoeg is, of je bent onderdeel van een stevig samenwerkingsverband.” Dat betekent in toenemende mate in andere bedrijven participeren. Ook hier wijst Jasperse op gevoelige afwegingen over oudedagsvoorziening.

In de jaren tachtig werd in vijf jaar tijd substraat geïmplementeerd, er kwamen schermen in de kassen en biologische bestrijding. Dat was een metamorfose en dat gaat weer gebeuren

In het verloop van het gesprek laat Jasperse die persoonlijke kanten van de crisis even los. Er zijn ook de lessen. Jasperse heeft de energiecrisis in de jaren tachtig gezien, als bedrijfsleider van Proefstation Naaldwijk. “Dat was ook een topcrisis, door hoge energieprijzen, hoge rente en het verbod op een aantal middelen. Dat was echt zware paniek. Toen is in vijf jaar tijd substraat geïmplementeerd, er kwamen schermen in de kassen en biologische bestrijding. Dat was een metamorfose en dat gaat weer gebeuren, afgezien van hoelang de energiecrisis duurt, en uiteraard ook afhankelijk van het arbeidsprobleem.”

Bovendien, stelt Jasperse: “Je kan rustig stellen dat de tuinbouw in Noordwest-Europa het minstens zo moeilijk heeft als wij. Het zijn vaak solitaire bedrijven die heel moeizaam bij hernieuwbare energie kunnen. Dat is voor ons het goede nieuws. Wij hebben daarin in bijvoorbeeld Westland grote stappen gemaakt. Dus je moet ook als bedrijf goed bedenken: zit ik wel op de juiste plek waar duurzame energie aanwezig is?”

Verkooporganisaties onder vergrootglas

Ook verkooporganisatie komen onder het vergrootglas. Niet allemaal hebben ze dezelfde focus op samenwerken. “De organisaties waarbij telers samen ondernemen hebben grote kansen om de klanten jaarrond te blijven bedienen en door voor- en achterwaartse integratie de positie van de producent te versterken.”