‘Telers en de onvrede van hun machteloosheid’

De frustratie onder telers over het niet bij hun afnemers kunnen doorberekenen van kostenverhogingen, groeit. Onder gunstige statistieken over 2021 broeit de onvrede van de machteloosheid.

Wie de laatste economische cijfers van teelt en handel naast elkaar zet, die zou kunnen denken dat het uitstekend gaat met de Nederlandse voedingstuinbouw. GroentenFruit Huis meldt dat de bestedingen van Nederlandse huishoudens aan groenten en fruit in twee coronajaren tijd met 7% zijn gestegen. En dat de export van groenten en fruit vanuit Nederland groeit. Vorige maand meldde Wageningen Economic Research dat glasgroentetelers in 2021 gemiddeld € 300.000 incasseerden.

Van vollegronds- en fruittelers had WEcR nog geen inkomenscijfers. En over 2022 zou het er voor ook veel glastuinders wel eens heel anders kunnen gaan uitzien. Want bijna alle telers die wij spreken klagen steen en been. Alle kostenverhogingen die zij ondervinden (energie, arbeid, mest en middelen, plantmateriaal, transport), krijgen ze bij hun afnemers niet vergoed.

Machtsstrijd supers en leveranciers

De grote supermarkten hebben in prijsonderhandelingen de macht en gebruiken die ook. Dat doen ze in een machtsstrijd met de grote A-merken, die net als groente- en fruittelers met kostenverhogingen zitten en 10% meer willen. Maar dat machtsspel spelen ze sowieso en al sinds de vorige eeuw met de veel minder machtige telers, die voor de vulling van de agf-schappen moeten zorgen. Tegen prijzen die – het is een oude grief – geregeld slechts een fractie zijn van de winkelprijzen.

Veilingen en veilingklokken ooit machtsblok

Anno 2022 wreekt zich het gebrek aan samenwerking en organisatie onder telers. Honderd jaar lang vormden de coöperatieve veilingen met hun machtige veilingklokken een machtsblok van de eerste orde. Maar de supermarkten groeiden in het vierde kwart van de 20ste eeuw tot nóg machtiger handelspartijen uit.

In 1995 probeerden de dertien toen nog actieve groente- en fruitveilingen te fuseren tot de Verenigde Tuinbouwveilingen Nederland. Maar een kleine helft van de veilingen deed niet mee. En van de marktmacht die fusiebedrijf The Greenery aanvankelijk toch nog beweerde te hebben samengebracht, bleef al snel weinig meer over.

Fusies en ‘APO‘s’ zonder resultaat

Dappere pogingen zijn daarna gedaan om telersverenigingen bij elkaar te brengen door fusies of door zogeheten APO’s te vormen. Dat laatste waren de door de EU toegestane associaties van telersverenigingen met behoud van GMO-steun. Maar wat daar ook van terecht kwam – per saldo niet veel – het heeft aan de machtsverhoudingen niets veranderd. Die vallen nog steeds zwaar in het nadeel uit voor de telers. En de supers als dé winnaar van de coronacrisis zijn niet van zins zomaar met hun versleveranciers mee te bewegen.

Rutte IV wil ‘eerlijke prijs voor boeren’

Het regeerakkoord van Kabinet Rutte IV rept specifiek over het versterken van de positie van ‘de boer’ in de keten en over ‘duurzaam inkoopgedrag’ van supermarkten en ‘een eerlijke prijs voor boeren’. Aangenomen dat daar ook tuinders mee bedoeld worden zou je dat als een hoopvol geluid op kunnen vatten. En er zijn ook wel degelijk al stappen gezet. Alleen merken te veel telers, die één op één met een grote afnemer om tafel moeten, daar anno 2022 nog veel te weinig van.