Brandbrief: steun glastuinbouw, red energietransitie

Adri Bom-Lemstra, voorzitter van Greenports Nederland en brancheorganisatie Glastuinbouw Nederland, overhandigde vrijdag 21 januari in Den Haag persoonlijk een brandbrief aan ministers Henk Staghouwer van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Rob Jetten voor Klimaat en Energie. Daarin wordt aandacht gevraagd voor de aanhoudend hoge energieprijzen die glastuinbouwbedrijven in grote problemen brengen. De eerder aan bovengenoemde ministeries en dat van Economische Zaken en Klimaat verzonden brandbrief is breed ondertekend door een groot aantal organisaties, provincies, gemeenten en bedrijven. Aan de aanwezige pers in Den Haag werd de zorgelijke situatie van de glastelers nog eens uitgelegd.

Acute liquiditeitsproblemen

Er zijn grote zorgen over het economisch perspectief van de Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen. Ondernemers komen in acute liquiditeits- en continuïteitsproblemen. Het betalen van de dagelijkse rekeningen wordt lastig, investeren in een klimaatneutrale productie vrijwel onmogelijk. Dit blijkt zowel uit eigen analyses onder de leden van brancheorganisatie Glastuinbouw Nederland als uit sectoranalyses van Rabobank. De vrees is dat zelfs in de kern gezonde bedrijven in hun voortbestaan worden bedreigd.

Ook is er een langetermijneffect. De glastuinbouwsector heeft aangetoond voorop te kunnen en willen lopen in de energietransitie. Onder de huidige omstandigheden wordt die transitie echter ernstig vertraagd of zelfs onmogelijk.

Overhandiging van de brandbrief aan ministers Staghouwer en Jetten. – Foto’s: Peter Visser

Liquiditeit garanderen

“De prijzen vandaag en voor de komende jaren zijn enorm hoog, en leiden tot langdurig hoge productiekosten. Deze hoge kosten zijn, in tegenstelling tot in veel andere sectoren, niet door te berekenen in de verkoopprijzen, omdat deze op een Europese of wereldmarkt worden bepaald. Gevolgen hebben niet alleen invloed op de primaire productiebedrijven, maar ook voor de gehele keten daaromheen”, zegt Bom-Lemstra.

Zij vervolgt: “We begrijpen best dat de overheid geen uitzondering voor de glastuinbouwbedrijven kan maken door hun gas te betalen. De inzet is primair om te zorgen voor voldoende liquiditeits- en financiële reserves voor deze bedrijven om ze overeind te houden. Denk aan uitgestelde belastingen. Als er nieuwe gascontracten afgesloten moeten worden, zullen banken kijken of daar voldoende gegarandeerde liquiditeit tegenover staat, wat in de huidige situatie heel lastig is. De politiek zou daarin keuzes kunnen maken door garanties te geven.

Deze uitzonderlijke situatie op de energiemarkt ligt ver buiten de invloedssfeer van glastuinders

^{Adri Bom-Lemstra, voorzitter van Greenports Nederland en brancheorganisatie Glastuinbouw Nederland}

Je kunt het probleem niet bij de glastuinbouwondernemers laten liggen, vindt Bom-Lemstra. “Deze uitzonderlijke situatie op de energiemarkt ligt immers ver buiten hun invloedssfeer. Zonder oplossingen voor de kortetermijnproblematiek verdwijnen het langetermijnperspectief, de energietransitie en een fossielvrije glastuinbouw uit beeld. Dat terwijl de tuinbouw juist concreet in het coalitieakkoord is aangewezen als de potentiële koploper in energiezuinige en circulaire productie van hoogwaardige glasgroenten, snijbloemen en potplanten.”

Sterk cluster

Ondernemers moeten volgens Bom-Lemstra kunnen rekenen op een robuust pakket aan hulpmiddelen om te zorgen dat de beoogde energietransitie niet tot stilstand komt. “De glastuinbouw is een belangrijke sector in Nederland; een sterk cluster en een kennissector bij uitstek. Wij kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan gezondheid en geluk voor consumenten in Nederland, Europa en daarbuiten. Wij zijn blij dat de ministers oog hebben voor ons probleem en vertrouwen erop dat we spoedig met elkaar het gesprek aan kunnen gaan.”

Duidelijke noodkreet

In een korte reactie op de boodschap van de glastuinbouw antwoordde minister Jetten dat hij als Kamerlid al veel mooie glastuinbouwbedrijven heeft bezocht. “Het is een sector met een mooie ambitie op gebied van klimaat. Dat hebben we in ons regeerakkoord ook benoemd.” De minister gaf aan graag met zijn collega’s en met de glastuinbouwsector te kijken naar oplossingen. “Het is een duidelijke noodkreet van de glastuinbouw.”

Zijn collega Staghouwer sprak van een erg belangrijk signaal van de sector. “Hier gaan we zeker over in gesprek.”

Beide ministers onderkennen het probleem, stellen dat het niet makkelijk is, maar willen zeker zoeken naar oplossingen. “We moeten vooral ook kijken hoe we sneller kunnen verduurzamen”, voegde minister Jetten daaraan nog toe.

Belichten is te duur geworden

Jack Groenewegen, voorzitter van telersvereniging Prominent, was ook aanwezig in Den Haag. “Een goede actie om aandacht te vragen voor deze situatie. Het is lelijk uit de hand gelopen. Het is voor ons vooral de grote onzekerheid welke kant het op gaat met de energieprijzen. Nu is de gasprijs weer ietsje gezakt, maar als er een inval komt in Oekraïne, kan dat zo weer heel anders zijn. En het gas zal ook komende winter nog duur zijn.”

Vooral voor de belichte teelten in de groenteteelt is de situatie zorgelijk. “We zijn vijftien jaar hard bezig geweest om een relatie op te bouwen met klanten, die we nu jaarrond kunnen leveren. Dat gaat nu in één jaar verloren.

Met een wkk als warmtebron heft het terugleveren van elektriciteit de hogere gasprijs nog redelijk op. “Maar belichten wordt onbetaalbaar. Binnen Prominent is nog maar een derde van de belichtende bedrijven, 80 van de 240 hectare, aan het belichten om klanten te blijven bedienen. Daarover hebben we als teeltbedrijven binnen de telersvereniging onderlinge afspraken gemaakt. Afspraken met een garantieregeling, zodat de belichtende bedrijven hun producten met zekerheid op de markt kunnen zetten tegen een fatsoenlijke prijs die past bij de hogere kostprijs. Gelukkig komt die prijs uit de markt zelf. Je ziet het marktmechanisme werken. Tomaten die normaal € 1,25 per kilo opbrachten, brengen nu een euro meer op. Ook Spaanse telers zie je meeprofiteren van het kleinere aanbod. Ook daar zie je nu prijzen van € 1,80 in plaats van rond de euro.”