EU-toelating Crispr-Cas: ‘Kan wel 2023 worden’

Europarlementariër Jan Huitema (1984) zet zich al jaren in voor de toelating van mineralenconcentraat als kunstmestvervanger en sinds het Europese Hof in 2018 Crispr-Cas onder de strenge wetten voor genetische modificatie liet vallen ook voor nieuwe wetten voor verschillende gentechnieken. Maar het politieke proces is precair, zegt hij. “Als je te hard trekt, kan het draadje breken en heb je niets meer in handen.”

Hoe staat het met de erkenning van mineralenconcentraat?

“Het is me gelukt een politieke meerderheid te krijgen, en er is ook een wetenschappelijke ondersteuning. Maar dan moet er nog steeds een juridische basis komen waarin wordt geregeld dat mineralenconcentraat gebruikt mag worden boven op de dierlijke mestgift. Daar zit het nu op vast.”

Wat zijn de mogelijkheden?

“De Europese Commissie kan landen individueel derogatie geven voor het gebruik van mineralenconcentraat, op basis van wetenschappelijke criteria. Maar je kunt ook de Nitraatrichtlijn herzien – en dan heb je de goedkeuring nodig van het Europees Parlement. Als we dat doen, is het gevaar dat al het werk dat we erin gestoken hebben door één stemming in het Europees Parlement teniet gedaan worden.”

En waarom zou dat ‘nee’ worden?

“Het kan zomaar zijn dat er een slechte wind waait in het Europees Parlement. Dat andere parlementariërs denken: dit is alleen goed voor Nederland, voor Denemarken en Vlaanderen – en dat gunnen we ze niet. Net zoals dat met de pulskorvisserij is gebeurd. Het is een lastige weg – we moeten rustig aan doen, zorgen dat het lijntje niet breekt. Ik wil niet dat dit een Nederlands feestje wordt en dat we dezelfde issues krijgen als met de pulskorvisserij. Ik ben héél voorzichtig.”

Dus je voorkeur is dat het via een derogatie wordt geregeld?

“Mijn voorkeur is om het in de gehele Europese Unie te regelen. Maar ik zie een risico dat we de stemming verliezen. De timing is heel belangrijk en je hebt een meerderheid in het Europees Parlement nodig. Ik weet echt niet hoe dit gaat lopen. Er zijn heel veel parlementsleden die het niet interesseert. Het kan zijn dat ze niet tegen stemmen. Maar dat zijn ook niet de parlementsleden die ons standpunt verdedigen, en die heb je soms wel nodig.”

Wat ik echt hoop is dat het mineralenconcentraat niet als een Nederlands probleem wordt gezien, maar als een oplossing voor de gehele Europese Unie

Hoe komen we hieruit?

“Ik hoop dat de Europese Commissie een duidelijk beeld schetst dat mineralenconcentraat nodig is om de impact van de veehouderij op klimaat en milieu te verminderen en dat we de mestkringloop daarmee beter rond kunnen zetten en minder stikstofkunstmest hoeven te gebruiken. Ik merk dat de Europese Commissie dat nu al wel noemt en daar ook waarde aan hecht. Wat ik echt hoop is dat het mineralenconcentraat niet als een Nederlands probleem wordt gezien, maar als een oplossing voor de gehele Europese Unie.”

_{Tekst gaat door onder de foto}

Jan Huitema: “We willen wél dat op een wetenschappelijke manier berekend wordt wat de doelen van te nemen maatregelen zijn.” – Foto: VVD/Renew

Een paar weken geleden kwam de Europese liberale fractie (Renew) met een voorstel over nieuwe veredelingstechnieken. Waarom?

“Ik heb dat binnen de fractie ingebracht omdat ik vond dat er duidelijkheid over moet komen. Dat was nog voordat het Europese Hof de uitspraak had gedaan dat nieuwe veredelingstechnieken moeten worden beoordeeld alsof het gaat om genetische modificatie.”

Wat stel je voor?

“We roepen de Europese Commissie op om nieuwe wetgeving te maken voor nieuwe veredelingstechnieken. Dat biedt kansen voor de toelating van nieuwe technieken. Het is gemakkelijker nieuwe wetgeving te maken dan de oude te veranderen. Bij de oude regelgeving heb je ook te maken met genetische modificatie voor de farmacie. Het zou heel moeilijk worden dat aan te passen.”

De Europese Commissie heeft eerder ook al gezegd dat de oude wetgeving niet doelgeschikt is.

“De Europese Commissie is daartoe aangemoedigd door de uitspraak van het Europese Hof. Dat gaf mij binnen mijn fractie wind in de zeilen. Ik hoor in de wandelgangen dat de Europese Commissie nog best voorzichtig is. Het ligt politiek toch heel gevoelig. Maar nu de Renew-groep dit standpunt heeft ingenomen, lijkt er samen met de christendemocraten en conservatieven een meerderheid te ontstaan.”

Europees commissaris Frans Timmermans heeft gezegd dat nieuwe veredelingstechnieken nodig kunnen zijn om de Boer-tot-Bord-ambities te kunnen realiseren.

“Precies. Je ziet beweging bij de landbouwministers, bij de Europese Commissie en nu ook in het Europees parlement. Er komt een meerderheid.”

En wanneer kunnen we de nieuwe veredelingstechnieken in de Europese Unie toepassen?

“Dat kan nog wel even duren. Ik geef maar vast een winstwaarschuwing. Dat kan wel 2023 worden. De Europese Commissie voelt zich nog niet comfortabel op dit dossier.”

De Europese Commissie kwam twee jaar geleden met de Boer-tot-Bordstrategie, met voorstellen voor vermindering van het gebruik van meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen, antibiotica en een forse uitbreiding van het areaal biologische landbouw. Maar de Commissie hield een berekening van de effecten onder de pet. Wat vind je daarvan?

“Formeel doet de Commissie niets verkeerd. Ze hoeven geen impact-assessment te maken met een doorrekening van de gevolgen voor de boeren. Maar ik vind het niet slim hoe ze dit hebben aangepakt. Als je met zo’n strategie komt, heb je toch argumenten nodig om die te ondersteunen. Ze komen met doelstellingen, waarvan ze – neem ik aan – hopen dat iedereen die gaat steunen. Dat ze dan hun eigen berekeningen niet openbaar maken, is niet slim: het komt toch uit wat de impact is. Ik heb het gevoel dat het in het gezicht van de Europese Commissie is ontploft.”

Ontploft? In de betekenis dat de strategie niet doorgaat?

“In elk geval zullen we in het parlement heel kritisch zijn op de doelen.”

Met mij kun je over alles praten, als het wetenschappelijk onderbouwd is en praktisch toepasbaar

Je hebt zelf in het parlement een resolutie voor de Boer-tot-Bordstrategie ondersteund.

“Het tegenovergestelde is waar. Wij zijn niet tegen vermindering van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, we zijn niet tegen de biologische landbouw, maar we willen wél dat op een wetenschappelijke manier berekend moet worden wat de doelen zijn. Ik heb er nog steeds een nare nasmaak van dat die impact-assessments zo lang op zich hebben laten wachten. Bij mij kun je over heel veel doelen praten, als het maar wetenschappelijk onderbouwd is en in de praktijk toepasbaar. De doelstellingen in de strategie zijn wel heel mooi rond. Het lijkt er nu op dat de Europese Commissie de doelen in de Boer-tot-Bordstrategie met de natte vinger op de achterkant van een sigarendoos heeft opgesteld. En als er iets is waar ik niet goed tegen kan, is dat het.”

De Europese Commissie probeerde de doelstellingen van de strategie wel in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid te krijgen.

“Sommige van mijn collega’s in het Europees Parlement probeerden dat ook. Zij wilden de Boer-tot-Bordstrategie in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) opnemen. Toen heb ik gezegd – samen met SGP’er Bert-Jan Ruissen: dat kun je niet doen. Die doelen zijn nog geen wetgeving, daar kun je niet in het GLB aan refereren. En dus zijn die doelen niet in het GLB opgenomen.”

De richting van de strategie steun je wel?

“Het is goed dat de landbouw, net als andere sectoren, de milieu-impact en de klimaatimpact vermindert. De Nederlandse landbouw heeft daarin heel veel potentie.”

Dus je gaat niet mee met mensen die zeggen dat klimaat en stikstof gecreëerde problemen zijn?

“Dat er klimaatverandering is en dat dat komt door menselijk toedoen, daar ben ik het helemaal mee eens en daar moeten we iets aan doen. Bij stikstof zit ik er iets anders in. Ik denk dat in het verleden wel heel gemakkelijk gebieden zijn aangewezen en dat de kritische depositiewaarden ook heel gemakkelijk zijn vastgesteld. En dat heel gemakkelijk wordt gezegd welke soorten we wel of niet willen beschermen. We hebben de impact daarvan niet in beeld gehad.”

Zijn er nu soortgelijke trajecten in Europa gaande, waarvan je zegt: Nederland, let op je zaak?

“Daar waarschuw ik altijd voor. Of het gaat over mest over biodiversiteit of over de Boer-tot-Bordstrategie. Zomaar doelen opstellen, zonder dat je weet wat de effecten zijn, is ontzettend gevaarlijk. Nederland moet niet bij het kruisje tekenen. We moeten duidelijk weten wat de consequenties over vijf of tien jaar zijn.”