‘Gascrisis losgeknipt van coronacrisis’

De coronacrisis raakt meer op de achtergrond. Het crisisteam tuinbouw is sluimerend. Maar voor bedrijven is het nog niet over. De overheidsdiensten UWV en RVO wikkelen aanvragen voor steunregelingen de komende maanden nog af. Voor teelt gaat dat vooral om TVL-steun.

Het crisisteam tuinbouw stond in de eerste weken van de coronapandemie aan de wieg van sectorspecifieke crisismaatregelen en steun. Jaap Bond, boegbeeld van de Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen (T&U), leidde de gesprekken met alle tuinbouwpartijen. De laatste twee jaren waren loodzwaar, stelt hij. Of hij die rol bij een volgende crisis opnieuw pakt, weet hij daardoor niet. “Bij een volgende crisis zitten er andere mensen, want laten we hopen dat een volgende crisis als deze niet zo snel weer optreedt.”

Langzamerhand wordt het tijd voor een evaluatie, om van deze crisis te leren. “Zoals we van de Ehec-crisis leerden, moeten we nu ook leren. Bij Ehec liepen we achter de feiten aan, nu waren we de feiten vaak voor. Er zullen absoluut weer dingen zijn die we een volgende keer anders moeten doen.”

Wat opvalt is dat telers moeilijk pasten in het steunfonds voor tuinbouw (Regeling tegemoetkoming land- en tuinbouwondernemers Covid-19). Telers vonden de regeling Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL) daarentegen wel gemakkelijk. Ook de loondoorbetaling via NOW was in trek bij techniekbedrijven.

Hoe zijn die instrumenten uitgevallen voor de sector?

Tussentijds zijn de NOW en TVL vaak aangepast met onze input. In het begin zag je dat beide regelingen niet goed bij de tuinbouw pasten. Er was toen ook een eigen steunfonds tuinbouw van € 600 miljoen. TVL en NOW zijn daarna aangepast en daardoor zijn beide wel in de tuinbouw gebruikt bij de tweede openstelling en is er ook minder gebruikgemaakt van het steunfonds voor tuinbouw. Dat fonds was voor de heel grote bedrijven. Dan is 30% omzetverlies een heel grote klap. De limiet in die regeling lag ook hoger. Bedrijven konden regelingen niet stapelen, moesten dus kiezen.”

Telers kozen meer voor de compensatie van vaste lasten in TVL dan loondoorbetaling in NOW, hoe komt dat?

“Als ik naar de regeling kijk, dan is TVL laagdrempeliger. De bedrijven die de NOW-regeling gebruiken, zitten meer in tuinbouwtechniek. Activiteiten in de glastuinbouwtechniek vielen stil internationaal. Dat zou de reden kunnen zijn van steun voor loondoorbetaling. Teelten gingen wel door. Koppert Cress is de uitzondering op de regel. Die viel echt helemaal stil. Hij kon zijn producten niet kwijt in supermarkten. Voor hem was de NOW-regeling geschikter maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat hij veel schade had die niet viel onder de bestaande regelingen. De zogenaamde uitzondering op de regel was hij, tot mijn grote spijt.”

Stapelen gebeurde soms wel, bijvoorbeeld Koppert Cress?

“Hij kreeg dreun na dreun met de lockdowns, Zijn bedrijf was te groot en te uniek voor één regeling.”

Er is in 2021 in twee rondes een opslag gekomen in de TVL-regeling voor land- en tuinbouw. Meer steun.

“Voor die opslag hebben we ook constant geijverd. De steun zou wel heel karig uitvallen in vergelijking met andere sectoren. Ook waren er bedrijven die net uitgebreid hadden. Dan kom je niet goed uit in je berekening van omzetdaling, omdat het bedrijf in de referentiejaren kleiner was. Je wilt niet dat groeiende bedrijven stil vallen in hun innovatie en investeringen.”

In de laatste openstelling van 2021 was de opslag voor tuinders er af in de TVL-regeling. Toch is er veel gebruik van gemaakt door tuinders. Bent u verrast?

“Het verrast mij wel dat er veel gebruik van gemaakt is, omdat ik overal wel signalen krijg dat het herstel goed was. Het zou best kunnen dat bedrijven in dat geval terug moeten betalen. In het vierde kwartaal kon je al TVL aanvragen bij 20% omzetschade in plaats van 30. Het lijkt of die regeling daardoor ook goed benut is.”

Er waren teelten die slecht draaiden in het laatste kwartaal in vergelijking met één van de jaren ervoor. Dan staat de regeling open toch?

“TVL is een grove regeling. Zijn de slechte prijzen corona-effecten? Dit zijn echte discussiepunten. Deels is het kip en ei. Voor een deel kun je de slechte prijzen onderbouwen door de horecasluiting, voor een deel niet.”

De TVL-regeling is ook besproken als mogelijke ondersteuning voor glastelers in de gascrisis. Verrast u dat?

“Er is heel duidelijk een streep getrokken dat de gascrisis los geknipt is van de coronacrisis. Dat is een apart verhaal. De TVL ligt nu op tafel in gesprekken met glastuinbouw. Dat klopt, maar niet corona-gerelateerd. Het is een voorbeeld van hoe flexibel de TVL is.”

‘Jammer dat crisisstructuur is weggevallen’

Hoe kijkt u terug op de samenwerking met de ministeries?

“Ik ben heel tevreden over de samenwerking. We hebben heel veel voor elkaar gekregen. Daardoor hebben we schade beperkt kunnen houden. Het aantal bedrijven dat is omgevallen, valt echt mee. Er wordt ook wel gezegd dat sommige regelingen bedrijven in stand hebben gehouden die waren omgevallen zonder de steun en zonder de coronacrisis. Dat gaan we de komende maanden zien in de faillissementsaanvragen.”

Wat is de les uit de ketensamenwerking?

“We hebben onze informatiepositie goed georganiseerd. Je kunt wat vragen, maar je moet het kunnen onderbouwen. Als ik kijk naar andere sectoren, dan hebben wij het goed georganiseerd. Er zijn altijd dingen die beter kunnen, niet alles is binnengehaald, maar bijvoorbeeld het openhouden van buitengrenzen was cruciaal. Dus waren wij ook bij de Europese landbouwraad en transportraad met onze lobby.”

Is de samenwerking blijvend versterkt?

“Wat ik persoonlijk jammer vind, is dat het wel weer snel uit elkaar valt als het goed gaat. De structuur van Greenport Nederland kun je veel meer benutten, ook als het geen crisis is. Die structuur heeft zich bewezen.”