Luten: ‘Heel positieve vibe in voedingstuinbouw’

“Toen ik in Wageningen ging studeren wilde ik in eerste instantie iets met veredeling doen, maar dan zit je veel met je snufferd voor de microscoop. Ik ging tuinbouw doen, omdat daar veel sociaal-economische vakken aan vastzitten: bedrijfskunde, marktkunde, consumentengedrag. ”

Met haar specialisatie marketing kwam Janine Luten midden jaren 90 terecht bij de bloemenveiling in Naaldwijk, midden in de toen brandbare kwestie van het importveilen. “Daar was een deel van de tuinders het helemaal niet mee eens, tot aan het punt dat ze karren met importbloemen omgooiden en vrachtwagens in de fik staken. Maar de conclusie van het beleidsstuk dat ik schreef voor de directie was dat je met de toenmalige marktwerking op de wereldmarkt die productstroom echt niet kon tegenhouden, en dat je het dan maar beter via je veiling kon laten lopen.”

Dat was een plek op het snijvlak van producenten en keten, in een tijd van onrust. Precies waar u anderhalf jaar geleden ook verzeild raakte.

“Klopt. Ik werkte toen alweer een tijdje voor Wageningen University & Research. Ze stonden daar negen jaar geleden op het punt om de Wageningen Business School, het post-academisch onderwijs voor professionals uit het agrarisch bedrijfsleven, over te doen aan Nyenrode.

Ondertussen was er wel al meer aandacht voor de issues in de land- en tuinbouw, zoals duurzaamheid, voedselveiligheid, voedselzekerheid. Daar kon de universiteit volgens mij veel meer mee, niet alleen naar studenten, maar ook naar heel het agrarisch bedrijfsleven. Ik heb daar toen Wageningen Academy van gemaakt, en daar een internationaal gerichte organisatie gemaakt. Ik ben toen vaak in China geweest, onder meer voor de zuivelketen.

En toen kwam er een recruiter op mijn pad. Of ik ZuivelNL opnieuw wilde positioneren. Maar toen ik vorig jaar mijn plannen klaar had, brak de stikstofcrisis uit en werden de leden onrustig. Ze wisten eigenlijk niet meer wat ze wilden. Ik kreeg het gevoel dat alles op losse schroeven kwam te staan. En tegelijkertijd kwam ik in gesprek met GroentenFruit Huis en met Gert Mulder, die daar afscheid ging nemen.”

_{Lees verder onder de foto}

Janine Luten, algemeen directeur van GroentenFruit Huis, tijdens een werkbezoek aan handelsbedrijf Best Fresh. – Foto: Roel Dijkstra Fotografie/Marc Heeman

U krijgt nu bij de voedingstuinbouwketen de ruimte om te gaan doen wat u voor de zuivelketen zou gaan doen.

“Bij GroentenFruit Huis was dat al een geregelde zaak. De kern van mijn opdracht is de organisatie positioneren en smoel geven. Het is al een naar de leden toe goed neergezette ketenorganisatie. En je ziet dat dat voor het ministerie ook een in principe aantrekkelijke partij is. Met een strak georganiseerde keten is het goed praten. Dat is wat we zijn. Een spreekbuis, een boegbeeld naar buiten, die de belangen van een hele sector en een keten kan behartigen.”

Mijn opdracht is de organisatie positioneren en smoel geven

Met de hele keten bedoelt u de hele handelsketen.

“Zodra het product bij de telers in een krat of een doosje gaat en van het teeltbedrijf de keten in gaat, daar begint het domein van GroentenFruit Huis. De telers zijn lid van de telersverenigingen en die zijn dan weer lid van GroentenFruit Huis. Maar inderdaad, de bedrijven die ik op mijn kennismakingsronde heb bezocht en nog aan het bezoeken ben – voor zover dat nog gaat met alle coronabeperkingen – dat zijn voornamelijk handelsbedrijven. En heel soms het teeltbedrijf van een voorzitter van een telersvereniging.”

Sjaak van der Tak opperde hier in G&F al dat Glastuinbouw Nederland en GroentenFruit Huis misschien wel samen zouden moeten gaan.

“We móéten het ook samen doen. Dat vond ik wel een plus bij de zuivel. Ook al was men elkaars concurrent, toch zag men wel het gezamenlijk belang. Die mensen vonden elkaar aan de voorkant al, wilden dingen graag samen regelen. In de groenten- en fruitsector is dat wel meer versnipperd. We hebben hier zó veel organisaties en netwerken en overlegstructuren, tafels, greenports, provincies en gedeputeerden die erin duiken.

Ik vind wel dat we als bedrijfsleven onze eigen mening zuiver moeten houden. Daar zoekt het kabinet ook dat ene aanspreekpunt in het georganiseerde bedrijfsleven. Die belangen zuiver overbrengen en behartigen, dat is mijn opdracht. Natuurlijk wil ik goed samenwerken met overheden. Maar het bedrijfsleven moet ook zijn eigen stem laten horen.”

Handel en teelt dus inderdaad meer samen zoals Van der Tak bepleit?

“Teelt en handel werken al heel goed samen. Over het ballonnetje dat Sjaak van der Tak oplaat, hebben we nog niet gesproken binnen het bestuur.”

Op lagere btw voor groenten en fruit kan niemand tegen zijn

Een van uw eerste optredens naar buiten toe ging over verlaging van het btw-tarief voor groenten en fruit.

“Dat is een heel mooie ingang naar politiek en maatschappij, omdat niemand erop tegen kan zijn. Daarmee kom je heel makkelijk binnen, ook op andere onderwerpen. Staatssecretaris Paul Blokhuis (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) heeft wel gemeld dat het voor de verkiezingen niet meer geregeld kan worden. Dat het door zijn partij, de ChristenUnie, wel in het verkiezingsprogramma is opgenomen geeft wel aan waar hij zelf staat in dit dossier. En met de wereldvoedselorganisatie FAO en de Verenigde Naties die 2021 tot het Internationaal Jaar van Groenten en Fruit hebben uitgeroepen, zijn er nog weer meer haakjes om onze lobby aan op te hangen.”

Sowieso heeft de plantaardige sector maatschappelijk de wind veel meer mee dan de veehouderij.

“Er hangt in de voedingstuinbouw een heel positieve vibe en die hangt er nu even niet meer in de zuivel. Dat is wel jammer. Maar ik ga me niet afzetten tegen de dierlijke sectoren. We moeten met zijn allen de wereld voeden en vlees en zuivel staan niet voor niets ook in de Schijf van Vijf. Inzetten op gezondheid, daar wil ik graag een speerpunt van maken, naast duurzaamheid. Leefstijl en daar als onderdeel groenten en fruit, dat is juist nu een kans voor open doel. Laten we als groenten- en fruitketen ons eigen verhaal daarbij maken.”

Dat verhaal is er al binnen het Nationaal Actieplan Groenten en Fruit (NAGF).

“NAGF is een samenwerkingsverband van de overheid en het bedrijfsleven waarin GroentenFruit Huis samenwerkt met bedrijven en diverse maatschappelijke organisaties met als doel de consumptie van groenten en fruit in Nederland te stimuleren. In april komt een einde aan de huidige afspraken. We werken aan een vervolg en continuïteit van de activiteiten die zijn opgestart. Maar ik zou het ook graag wat meer in onze organisatie en keten willen integreren.

Op elk dossier in de zuivel kon zo worden uitgedraaid wat de inspanningen van de sector zijn en welke doelen op welke termijn haalbaar zijn

Met de website Veggipedia heeft NAGF ook al een lijn naar de consument. Dat kanaal zouden we ook kunnen gebruiken voor ons duurzaamheidsverhaal. Daarvoor heb je om te beginnen een goede database met feiten en cijfers nodig. Er wordt nu vaak oneigenlijk gediscussieerd over bijvoorbeeld de afstand waarover je verse groenten en fruit zou kunnen transporteren. Laten we het vooral over goed onderbouwde feiten hebben.

Daar was de zuivel wel wat verder in. Op elk dossier kon er zo worden uitgedraaid wat de inspanningen van de sector zijn en welke doelen op welke termijn haalbaar zijn. Daar wil ik me voor deze sector ook wel voor inzetten, meer factfinding. Via Foodcompass verzamelen we wel al data, maar breidt dat uit naar meer dossiers, naar CO₂-uitstoot bijvoorbeeld van heel de keten. Laat zien wat je doet en maak dat transparant voor alle stakeholders.”