Vorage: ‘Met elke aardwarmteboring leren we bij’

Ondanks de enorme belangstelling voor aardwarmte loopt de ontwikkeling van nieuwe projecten niet vlot genoeg, vindt Radboud Vorage, voorzitter van Geothermie Nederland. Het aantal nieuwe projecten ligt op drie per jaar, terwijl dat er volgens het Klimaatakkoord twintig zouden moeten zijn.

Kennis en ervaring bundelen

Door kennis en ervaring te bundelen hoopt Geothermie Nederland – een fusie tussen Platform Geothermie en operatorsorganisatie Dago – de winning van aardwarmte naar een hoger plan te tillen. “Procedures moeten sneller en eenvoudiger. Nu krijg je eerst de startvergunning om te gaan boren en testen, en daarna wordt pas beslist hoeveel warmte je werkelijk mag gaan winnen.”

Het gezicht van aardwarmte in Nederland is Radbouw Vorage. Risico’s in aardwarmtewinning zijn veel lager dan bij olie- of gaswinning, stelt hij. – Foto’s: Stefan Vorage

Waarom een fusie tussen Platform Geothermie en Dago?

“De geothermiesector is redelijk klein. Dago had 31 leden, het Platform Geothermie ongeveer honderd. Dago werkte vooral aan zaken als protocollen, industriestandaarden; het platform hield zich meer bezig met communicatie en beleid. Daar zat een flinke overlap tussen qua mensen en qua onderwerpen. Twee organisaties op honderd leden was te veel. Het is beter voor de energietransitie als we alle kennis en ervaring bundelen en met één stem praten.”

Het is beter voor de energietransitie als we alle kennis en ervaring bundelen en met één stem praten

Hoe gaat het met de ontwikkeling van geothermie?

“Te langzaam. Er is ongelooflijk veel belangstelling, ook vanuit de bebouwde omgeving, dus daar ligt het niet aan. Er zijn vier ontwikkelingen die het geothermie lastig maken: de eisen aan de boring zijn verscherpt, de gasprijs is ongekend laag, er is een hele procedurewinkel en de financiering is onzeker.”

Zijn de eisen die aan de boringen worden gesteld redelijk?

“Veel heeft te maken met veiligheid. Vaak zijn de eisen goed te onderbouwen, maar de vraag is: hoe relevant zijn ze voor de geothermiesector? Bij geothermie staan de putten bij het gebruik niet onder druk en bestaat er geen gevaar voor blow-outs, zoals bij olie- en gasboringen. Het maakt nogal verschil of je warm water of explosief gas onder druk omhoog haalt. We geven helder aan welke eisen en veiligheidsnormen we relevant vinden.”

Het Staatstoezicht op de Mijnen spreekt van een zwakke veiligheidscultuur in de geothermiesector?

“Als je het vergelijkt met de olie- en gasindustrie, waar met brandbare stoffen wordt gewerkt, dan kan ik het begrijpen. De geothermiesector heeft eerst zelf ervaringen moeten opdoen om te komen tot industriestandaarden en veiligheidsprotocollen. De olie- en gasindustrie heeft daar honderd jaar over gedaan. Wij tien jaar. Dat is best snel.”

Je zegt dat procedures veel trager verlopen.

“Het eerste project in de Koekoekspolder in 2011 was in anderhalf jaar afgerond. En dan te bedenken dat we de ondergrond helemaal niet kenden. Met de laatste uitbreiding zijn we al vier jaar bezig. De procedurewinkel is erg gegroeid door het stikstofprobleem, de milieueffectrapportage en de goedkeuring van het winningsplan.”

De procedurewinkel is erg gegroeid door het stikstofprobleem, de milieueffectrapportage en de goedkeuring van het winningsplan

Hoe interessant is geothermie bij de huidige gasprijs?

“Met de huidige gasprijs kan aardwarmte niet uit als de SDE-subsidie is afgelopen. Dus als je een wkk hebt en een goede sparkspread, waarom zou je dan een avontuur met aardwarmte aangaan? Maar we moeten verduurzamen; die trend kunnen we niet ontkennen.”

Maar na vijftien jaar is de installatie toch allang afbetaald?

“Bij een aantal putten hebben we herstelwerkzaamheden moeten verrichten. Dat is goedkoper dan een nieuwe bron boren, maar blijft duurder dan gas. Als de SDE-subsidie langer van kracht blijft, kunnen bronnen na vijftien jaar doorgaan met duurzame warmte leveren. Het zou jammer zijn als een doublet wordt afgebroken als de SDE afloopt, zoals bij windmolens is gebeurd.”

Met de huidige putontwerpen en bovengrondse installaties is er volgens Vorage een hoop minder onzekerheid dan tien jaar geleden. – Foto: Stefan Vorage

Waren de technische problemen niet te voorzien geweest?

“Het zou gek zijn als er nooit problemen waren geweest met zo’n nieuwe techniek. Er zijn dingen die je niet vooraf op de tekentafel kunt bedenken, die leer je door het te doen. Met elke boring leren we bij. Al die ervaringen hebben we verwerkt in veiligheidskeuringen en protocollen. Die staan in onze nieuwe industriestandaard die we hebben opgesteld in samenspraak met het ministerie van EZK, EBN en het SodM.”

Er zijn dingen die je niet vooraf op de tekentafel kunt bedenken, die leer je door het te doen. Met elke boring leren we bij

Hoe groot zijn de risico’s bij nieuwe boringen?

“In nieuwe projecten hebben we de corrosie al een stuk beter in de hand door het gebruik van hoogwaardiger materialen, dubbele verbuizing en gebruik van corrosieremmers. Je kunt bijvoorbeeld standaard beginnen met een binnenbuis met kunststof binnenwand. Die gaat langer mee en de buitenbuis wordt niet aangetast. Daardoor is er veel meer zekerheid dan tien jaar geleden.”

Wordt de aardwarmte daardoor duurder?

“Dat hoeft niet. Met de huidige kennis gaan putten langer mee en zijn er minder problemen te verwachten, waardoor je per saldo voordeliger uit bent.”

Krijgt geothermie voldoende steun van de overheid?

“De overheid heeft twee gezichten. Aan de ene kant maakt ze enorm veel mogelijk met onderzoeksprojecten, subsidies en garanties bij misboringen. Aan de andere kant is er de controlerende overheid, die over alle details controle wil hebben waardoor procedures vertragen. Die twee kanten zouden meer in balans moeten zijn.”

Wat bedoel je met ’balans’?

“De overheid ziet geothermie als een belangrijk deel van de energietransitie. Dan zou ze meer zekerheden en snelheid moeten inbouwen. Nu krijgt men de startvergunning om te gaan boren en na enkele jaren pas de definitieve vergunning om de warmte te gaan winnen. Dat is geen goede stimulans. Ik vind het niet zo vreemd dat banken terughoudend zijn geworden.”

De overheid ziet geothermie als een belangrijk deel van de energietransitie. Dan zou ze meer zekerheden en snelheid moeten inbouwen

Welke zekerheid verwacht jij van de overheid?

“Geothermie blijft altijd spannend, want tijdens de boorfase kom je er pas achter hoe goed het reservoir is. Als er minder warmte naar boven komt dan verwacht, dan kun je je daarvoor verzekeren. Het wordt lastiger als je na enkele jaren moet stoppen omdat de overheid geen goedkeuring geeft voor je winningsplan of omdat ze de risico’s anders inschat. De partijen in Limburg – de Rabobank, het Energiefonds, de telers – zijn al hun geld kwijt omdat hun winningsplan uiteindelijk geen instemming kreeg. Dat ging om vele miljoenen. Dat moeten we echt voorkomen.”

Ligt de uitrol van geothermie nog op schema?

“Met aardwarmte leveren we nu 5 PJ aan warmte per jaar, wat overeenkomt met de warmte voor 100.000 woningen. Volgens het Masterplan Geothermie willen we over tien jaar 50 PJ aardwarmte halen. Daarvoor moeten we van 25 naar 200 bronnen, ofwel twintig per jaar erbij. De laatste jaren zijn we uitgekomen op drie tot vijf doubletten per jaar.”

Dat zullen er niet ineens twintig per jaar worden.

“Nee, het zal geleidelijk groeien naar vijf tot tien projecten per jaar, verwacht ik. Maar dan moet er nog wel wat gebeuren. Alle technieken die bij aardwarmte nodig zijn, hebben we nu goed in de vingers. Maar de pompen draaien op elektra, die veel duurder is geworden door de ODE-verhoging. Dit is een heel gekke maatregel.”

Maar wat schiet de individuele tuinder ermee op?

“Tuinders die aardwarmte afnemen en die ik spreek zeggen: ’Aardwarmte heeft me veel aan duurzaamheid opgeleverd, maar geen geld.’ Dat heeft onder meer met de lage gasprijs te maken. Dat neemt niet weg dat geothermie heel interessant kan zijn. Met de huidige putontwerpen en bovengrondse installaties is er een hoop minder onzekerheid dan tien jaar geleden.”