Groente profiteert nog nauwelijks van vegatrend

Zelf eet ze al vanaf haar negende vegetarisch. “Ik weet dus als geen ander hoe gevarieerd en lekker de vegakeuken is”, aldus Isabel Boerdam, auteur van het kookboek VEGABIJBEL en grondlegger van de Nationale Week Zonder Vlees. Van 8 tot en met 14 maart vindt de vierde editie plaats. Het doel, naast mensen op een positieve manier bewustmaken van de duurzaamheidsimpact van minder vlees eten, is om te inspireren met verrassende en lekkere recepten.

Consument uit maaltijdroutine halen

Bij HAK noemen ze dat ‘handelingsperspectief bieden’. De groentegigant is vanaf het eerste uur als partner betrokken bij de Nationale Week Zonder Vlees. “De meeste consumenten zitten vast in maaltijdroutines, ze kiezen dagelijks uit zes tot tien vaste gerechten”, schetst Nicole Freid, directeur Marketing & Innovatie bij HAK. “Ze willen best gevarieerder, plantaardiger en gezonder eten, maar missen de inspiratie. Met nieuwe recepten en producten die aansluiten op hun routines, bied je ze perspectief om daarnaar te handelen.”

Dit jaar zet HAK tijdens de Week Zonder Vlees de linzen in stazak en de bonen- en groenteschotels extra in de schijnwerpers, onder meer via influencers en met receptenkaarten op de winkelvloer.

_{Lees verder onder de foto‘s}

HAK zet tijdens de Week Zonder Vlees de linzen in stazak en de bonen- en groenteschotels extra in de schijnwerpers. – Foto’s: HAK

Zestig bedrijven en instanties betrokken bij Week Zonder Vlees

Naast HAK hebben zich nog zestig partners aangesloten bij de campagne. Daaronder alle grote supermarkten, bekende foodmerken, provincies en maatschappelijke organisaties. Zij dragen financieel bij, maar ook door er aandacht aan te besteden in advertenties en op social media geven ze de week een steuntje in de rug.

Boerdam: “Ook in verschillende media kun je er niet omheen. En voorgaande jaren namen honderden restaurants en bedrijfskantines deel, maar dat is vanwege corona nu lastig. Overigens ondersteunden in het verleden telersverenigingen Greenery, Purple Pride en ZON de Week Zonder Vlees. We hopen die een volgende keer weer te mogen ontvangen.”

Consument eet meer vleesvervangers, maar ook meer vlees

Wat betreft Boerdam en consorten wordt ook in de rest van het jaar vleesminderen de standaard. Hoewel de termen vega, vegan en flexitarisme ons om de oren vliegen, is er nog wel wat werk aan de winkel. Zo is volgens de laatste cijfers van de WUR de vleesconsumptie ook van 2018 op 2019 nog gestegen, ook al is het met minder dan 1% – inmiddels eten we gemiddeld zo’n 39 kilo per persoon per jaar.

Maar zoals iedereen in de supermarkt kan zien: ook vleesvervangers worden veel meer verkocht en worden dan ook inderdaad meer gegeten dan voorheen. De omzetcijfers in de Nederlandse detailhandel zijn tussen 2015 en 2019 ruim verdubbeld volgens onderzoek van Nielsen, van € 78,9 miljoen in 2015 naar € 170,2 miljoen in 2019.

De consumptie van belangrijke bronnen van andere eiwitten dan die uit vlees stijgt echter niet; Nederlanders eten volgens onderzoek van Wageningen Economic Research (WEcR) nu niet méér vis, peulvruchten, zeewier of insecten dan in 2015. Peulvruchten bleven de meest geconsumeerde plantaardige eiwitbron (drie keer per week).

Een ouderwets Nederlands bord vol eten: groente, aardappel en vlees. Of zijn het toch vegaballetjes? – Foto: ANP

Wens naar duurzamer eten stimuleert markt vleesvervangers

Een andere voorbode van een veranderende norm, is dat de markt voor vleesvervangers enorm groeit, zo meldde ABN Amro afgelopen najaar. De grote aandacht voor duurzaamheid heeft volgens de bank de vegetarische keuken weer op de kaart gezet; een op de drie consumenten wil duurzamer eten. Nieuwe nichespelers betreden de markt en grote voedselfabrikanten innoveren flink op het gebied van smaak, structuur en ingrediënten van vleesvervangers.

Foodgiganten zoals Unilever en Nestlé lanceerden de afgelopen jaren vegetarische producten en vega(n) alternatieven voor bestaande producten. Zelfs traditionele vleespartijen zijn bang de boot te missen en springen op de vegatrein: McDonald’s en Burger King serveren al een tijdje vegaburgers; volumespeler in vlees Vion lanceerde onlangs het merk ME-AT met allerlei op-vlees-gelijkende producten, en ook van Stegeman – sinds jaar en dag bekend van de worsten – liggen tegenwoordig vegetarische producten in de schappen.

Mensen willen het vlees een op een vervangen, dan is een vleesvervanger een prima instapmodel

De meeste fabrikanten van vleesvervangers lijken de (potentiële) flexitariërs over de streep te willen trekken door de vleesbeleving te kopiëren: burgers, pulled chicken, schnitzels – producten die qua smaak, structuur en bereiding zo veel mogelijk op vlees lijken. De basisingrediënten zijn meestal soja en tarwe, groenten spelen in deze lookalikes nauwelijks een rol.

Volgens Boerdam heeft dat te maken met gewenning van de consument: “Mensen willen het vlees een op een vervangen, dan is zo’n product een prima instapmodel. Het is onze taak om ze nog meer te inspireren. Pompoen, knolselderij en aubergine verzadigen ook. En vergeet fruit niet. Appels zijn mijn favoriet, zo lekker fris in wraps en salades.”

Vleesvervangers ruilen voor meer groente en fruit

De groeiende groep flexitariërs verleiden om vleesvervangers in te ruilen voor meer groenten en fruit op het bord, is dus een uitdaging voor de sector. Dat ervaren ze bij HAK ook.

Freid: “Flexitariërs staan open voor nieuwe gerechten, maar ze zijn wel zoekende en geen heel experimentele kokers. Peulvruchten zijn populair in de vegakeuken, maar veel consumenten vragen zich af wat de plek op het bord is. Het is aan ons om producten te ontwikkelen die zo dicht mogelijk bij de bekende gerechten blijven en aan te sluiten op routine. Zo hebben wij een chili sin carne (Spaans voor ‘bonen zonder vlees’; red.), een linzencurry en een vegastoofpot met veel groenten en bonen.”

Corona zorgt voor toename consumptie groente en fruit

Janine Luten, directeur van GroentenFruit Huis, ziet de toenemende aandacht voor een vegetarisch eetpatroon nog niet terug in de verkoopcijfers van groenten en fruit: “In 2020 is de consumptie van groenten weliswaar met 4% gestegen, maar dat is waarschijnlijk toe te schrijven aan corona. Consumenten hebben meer tijd om te koken, blijkt uit de populariteit van groenten die in verspakketten en maaltijdboxen zitten én uit de stijgende verkoopcijfers van onbewerkte groenten ten opzichte van gesneden groenten.”

“Ook heeft de pandemie vermoedelijk het gezondheidsbewustzijn aangewakkerd. Maar dat neemt niet weg dat we nog steeds erg achterlopen op de aanbevolen hoeveelheden.”

Veggipedia

Het Nationale Actieplan Groenten & Fruit – een samenwerkingsverband van overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties waarin GroentenFruit Huis participeert – heeft de website Veggipedia opgezet, met weetjes en inspiratie voor recepten, het merendeel vegetarisch.

Luten: “Wij richten ons niet specifiek op de vegamarkt, al kan dat in de toekomst veranderen. Zo’n vegetarische themaweek vinden we interessant, omdat het een gelegenheid is om de sector onder de aandacht te brengen. Maar wat ons betreft mogen consumenten het hele jaar door aangemoedigd worden om meer groenten en fruit te eten.”

We zijn bezig ook de teelt van exotische peulvruchten dichterbij te halen

Hoewel telers dus (nog) niet direct lijken te profiteren van de vegatrend, biedt een aantal ontwikkelingen hoop op een grotere rol voor de sector in de onherroepelijke en inmiddels ook door het kabinet in beleid omgezette eiwittransitie. Zo is een groenterijk menu doorgaans duurzamer dan een eetpatroon met vlees en/of vleesvervangers vanwege de lagere milieu-impact – voor steeds meer consumenten een belangrijk argument om hun menu aan te passen.

Ook zijn er veel groenten verkrijgbaar die weinig kilometers hoeven af te leggen. Bij HAK wordt bijvoorbeeld 85% van de groenten en peulvruchten binnen 125 kilometer van de fabriek geteeld. Freid: “De rest komt uit Europa en in enkele gevallen – kikkererwten en linzen – van daarbuiten. Maar we zijn bezig ook de teelt van exotische peulvruchten dichterbij te halen. Zo telen we nu kidneybonen in Zeeland.”

Vegaburgers met groenten erin verwerkt zijn nog in de minderheid. – Foto: Stegemann

Groente maakt vleesvervanger minder vet en smaakvoller

Een tweede ontwikkeling in de slag om de flexitariër die in het voordeel is van de tuinbouwsector, is de hang naar gezondheid. Vleesvervangers zijn zwaar bewerkt en hun voedingswaarden laten (nog) vaak te wensen over. Volgens ABN Amro beschouwen consumenten bewerkt voedsel als minder gezond.

Bovendien bevatten vleesvervangers vaak relatief veel zout en vet. Een belangrijke reden voor Stegeman, dat dit jaar voor het eerst als partner deelneemt aan de Nationale Week Zonder Vlees, om een nieuwe productlijn te lanceren met vegetarische producten met groenten erin.

Binnenkort introduceren we hybride, droge worsten met zowel vlees als peterseliewortel en koolrabi

Het bedrijf ambieert voor 2025 een assortiment dat ‘slechts’ voor 50% uit vlees bestaat. Annemieke Boering, Brand Manager bij Stegeman: “Groenten maken producten minder vet en voegen smaak en vezels toe. We hebben daarom onder meer een paprikaburger en spinazieburger ontwikkeld. Beide producten worden hoog gewaardeerd onder consumenten. Binnenkort introduceren we tevens hybride, droge worsten met zowel vlees als peterseliewortel en koolrabi. De groenten vervangen het vet, maar de smaak van de worst blijft gegarandeerd – daar boeten we niet op in.”

De meeste groenten die bij de productie gebruikt worden, komen van telers in omringende landen. Boering: “Zo leggen de grondstoffen minder kilometers af.”

Dat zelfs een traditionele vleesfabrikant als Stegeman vegetarische producten met groenten verkiest boven vleeskopieën, geeft de burger moed. Volgens ABN Amro experimenteren bovendien steeds meer fabrikanten van vegaproducten met groenten, waaronder boerenkool en paddenstoelen. Het is een hoopvol signaal dat telers in de toekomst meer kunnen meeliften op de vegatrend. Isabel Boerdam van de Nationale Week Zonder Vlees: “Er ligt een enorme kans voor hen.”