Teler én consument omarmen ‘directe verkoop’

De laatste CBS-cijfers tonen voor de afgelopen vijf jaar grofweg een verviervoudiging van het aantal agrarische bedrijven dat op de een of andere manier aan directe verkoop van hun producten aan consumenten doet: van 2.641 in 2016 naar 7.225 in 2020. De meeste van die winkels maakten bovendien in 2020 veel meer omzet.

Maart 2020

Het begon in maart 2020, toen Nederland massaal zowel houdbaar als vers voedsel begon te hamsteren en de consument ook de weg vond naar lokale boeren en tuinders. Wie met zijn winkel of stalletje in de buurt zat en zit bij stad of dorp, die kon wel 50% tot zelfs meer dan 100% extra omzet draaien. Telers die met hun directe verkoop meer gericht waren op toeristen, die profiteerden minder.

Westlandse stalletjes

Ook nu we aan lockdown en andere coronamaatregelen gewend zijn geraakt en niet meer hamsteren, blijft een tochtje naar de lokale boerderijwinkel een populair uitje. Dat merkt bijvoorbeeld Marja van der Ende van de snelgroeiende website www.fietsenvoormijneten.nl. De Westlandse ‘Fietsburgemeester’ begon een paar jaar geleden met een Facebookgroep, waarop fietsende consumenten informatie deelden over groentestalletjes bij glastuinders en andere verkooppunten van lokaal geteelde producten.

_{Tekst gaat verder onder de foto}

De versautomatiek is op het platteland een steeds normaler verschijnsel. – Foto: ANP

Groep groeit

“Vorig jaar is die groep gegroeid van 5.000 naar 14.000 volgers”, zegt Van der Ende. “En het landelijk platform dat we net waren begonnen groeide in een jaar van vier naar zestien regio’s. We kregen ook ineens een rekening van Google, omdat we op het platform gebruikmaken van regiokaarten van Google Maps en daar werd ineens zoveel op geklikt dat we over de limiet heen gingen. Gelukkig blijkt Google een crisisfonds te hebben waar wij voor in aanmerking komen, omdat we een dienst bieden die mensen helpt om gezond door de coronacrisis heen te komen.”

Mensen bewuster over voeding

Van der Ende merkt duidelijk aan de bezoekers van haar webpagina’s dat mensen veel bewuster bezig zijn met wat ze in hun mond stoppen. “Sommigen willen ook bewust een beetje uit de supermarkt wegblijven om niet besmet te raken. En anderen willen wat doen voor lokale ondernemers. Support your locals. We hebben nu wel geen lege schappen meer, maar mensen zijn wakker geschud.”

Automaat blijven bijvullen

Fruitteler Eveline Westeneng in Bunnik (U.) ziet de coronadrukte nog steeds maar niet afnemen. Dat merken zij en haar man niet alleen aan de boerderijwinkel op het fruitbedrijf, maar ook aan de fruitautomaat die vorig jaar april aan de weg kwam te staan. “We hadden hem al voor corona besteld. In Italië, dus dat gaf nog wel wat strubbelingen. Maar sinds hij er eenmaal staat, zijn we hem echt elke dag aan het bijvullen. Met onze eigen appels en peren en dan nog eieren en een rijtje met twee soorten groenten. En je kunt er sap tappen.”

In de winkel is het ook veel drukker geworden. “Gelukkig hebben we best een grote winkel en hadden we ook al karretjes, wat het voor de mensen wat makkelijker maakt om anderhalve meter afstand te houden.”

In de Kromme Rijn-streek waren er altijd al vooral veel kersenstalletjes. Die heeft Westeneng nog talrijker en omvangrijker zien worden, met niet alleen kersen en ook niet alleen in de kersentijd. “Onze overbuurman doet nu bijvoorbeeld ook het hele jaar door aan huisverkoop.”

_{Tekst gaat verder onder de foto}

De farmshops van het Westlandse Boeregoed zijn voorbeelden van nieuwe vormen van directe lokale verkoop, niet per se op het erf van de teler, maar wel met de charme daarvan. – Foto: Gert Kögeler

Professionaliseringsslag

Marcel Vijn van Wageningen UR doet al jaren onderzoek naar huisverkoop door boeren en tuinders en heeft in 2020 en dit jaar zijn hart kunnen ophalen. Hij ziet de boerderijwinkel volwassen worden. “Er was al langer een professionaliseringsslag gaande. In plaats van een stoffig hoekje in een schuur met een paar kratten op tafels zijn de winkels veel mooier en aangenamer geworden. Tip 1 voor elke teler met een winkeltje: investeer in een paar goeie mooie lampen. Sfeervol licht doet zoveel meer dan een kale tl-balk.”

CBS-cijfers zeggen niet alles

Of er veel nieuwe boerderijwinkels bij zijn gekomen vindt hij nog moeilijk te zeggen. De CBS-cijfers alleen zeggen nog niet alles. “Telers met een klein winkeltje, die dat altijd netjes opgaven bij de landbouwtelling kunnen bijvoorbeeld uit de cijfers verdwijnen als ze hun winkel vergroten en van hun accountant de tip krijgen om de winkel en het teeltbedrijf te splitsen. Daarom doen wij behalve kwantitatief ook kwalitatief onderzoek, voor het laatst over 2018, in opdracht van LNV. Hopelijk komt er binnenkort weer een nieuwe opdracht.”

Nieuwe vormen directe verkoop

Zulk nieuw onderzoek zou kunnen gaan over nieuwe vormen van directe verkoop. Automaten bij de tuinders zelf zijn aan een stevige opmars bezig, maar ook automaten met lokale producten dichterbij de burgers steken de kop op. “In Ede is een winkel vol met product van boeren en tuinders in de omgeving. Een soort gezonde Febo. En in Renkum en in Vorden hebben agrariërs een gekoelde wagen die in het dorp wordt gezet met lokaal product dat mensen zelf pakken en betalen.” Ook ziet Vijn toekomst voor bemande winkels in stadscentra waar boeren en tuinders hun lokale aanbod bundelen. Dat vroege voorbeelden daarvan niet altijd succesvol waren, wil niet zeggen dat het op andere plekken en anno 2021 ook weer zou mislukken.