Onkruidbrander steeds efficiënter én populairder

Onkruidbranders worden steeds efficiënter. Toepassing in de gangbare landbouw ligt in het verschiet.

Door de ontwikkeling van de biologische landbouw heeft de onkruidbrander forse verbeteringen ondergaan en worden er nog steeds stappen gemaakt. Gingen de eerste branders 20 jaar geleden nog kruipend over het land, inmiddels rijden ze 6 à 7 kilometer per uur. Ruwweg kun je stellen dat het gasverbruik per hectare in 20 jaar tijd is gehalveerd en de rijsnelheid is verdubbeld. Reken voor een volveldsbehandeling op een verbruik van 100 tot 150 liter propaan per hectare.

Zuinigste onkruidbrander

Envo-Dan claimt op dit moment de zuinigste onkruidbrander te leveren en noemt voor een volveldsbrander een verbruik van 70 tot 100 liter per hectare. Hoewel onafhankelijk onderzoek van die claim ontbreekt en de Nederlandse prakijkervaring met de Envo-Dan nog erg beperkt is.

Er zijn drie aanbieders op de Nederlandse markt: oudste en ook marktleider is het Nederlandse fabricaat van HOAF, vanuit België Vanhoucke en vanuit Denemarken Envo-Dan dat nog maar vrij recent wordt geïmporteerd door Man@Machine in het Zeeuwse Grijpskerke. Alle drie hebben een jarenlange ervaring en een jarenlang ontwikkelingstraject achter de rug. En alle drie werken ook nog steeds aan verdere ontwikkeling van de techniek.

Hitte in de kap houden

De branders van de laatste jaren zijn uitgerust met een ventilator om een betere verhouding van gas en lucht te krijgen voor een optimale verbranding: een blauwe vlam in plaats van een gele vlam waar het ooit mee begon. En de moderne brander is ontworpen om de hitte zo goed mogelijk binnen de kap te houden. Dat binnen houden van de hitte gebeurt op drie manieren: de kap goed isoleren, de invloed van wind zoveel mogelijk beperken en de kap verlengen.

Vlamcontact en luchttemperatuur zijn de belangrijkste componenten om de plantjes op de gewenste 80 graden te krijgen, maar ook infrarode straling helpt mee. Daarom is aan de isolatiedeken onder de kap ook een gaas gemonteerd dat infrarode straling gloeit. Langere kappen dragen bij aan een hoger rendement omdat ze de warmte langer vasthouden. Gewicht en afmetingen voor het transport van de brander beperken de lengte van de kap. Daar maakt iedere fabrikant zijn keuze in, zoals er ook verschillen zijn in constructie van de kap.

HOAF onkruidbrander van eigen ontwerp

Aanvankelijk stonden bij alle aanbieders de branders onder een hoek van 30 graden, vertelt Menno Looman, agronomist bij HOAF. Dat werkt goed op vlak land, maar de branders van toen kregen de warmte niet genoeg onder in een rug. Vanaf 2006 is HOAF, anders dan zijn concurrenten, overgestapt op branders van eigen ontwerp. Branders onder een hoek van 45 graden, samen met luchtondersteuning bleek beter om ook onderin de rug te komen. Om een brander zowel op vlak land als op ruggen te kunnen gebruiken monteert HOAF vanaf 2014 2 rijen branders: één op 45 graden en één op 60 graden.

Voor vlakveld of ruggen wordt niet tussen branders geschakeld, maar door de dubbele rij branders ging de rijsnelheid wel omhoog. Vanhoucke monteert al vanaf 1992 branders onder 45 graden. De vlam brandt altijd op vol vermogen en de rijsnelheid bepaalt hoeveel de planten of het loof werkelijk worden opgewarmd.

Infraroodsensor bij HOAF en Vanhoucke

Zowel HOAF als Vanhoucke leveren in optie een infraroodsensor die de bodemtemperatuur achter de brander meet als indicatie voor de juiste rijsnelheid. Zaligmakend is die meting zeker niet. Bodemtemperatuur (dit voorjaar 8 graden, vorig jaar 20 graden!) maakt veel verschil, wel of geen dauw op het gewas en wind, maar ook windrichting zijn bepalend voor de te hanteren rijsnelheid. Dat laat zich niet in vaste formules vatten waardoor het toch de ervaring en het gevoel voor de werking van de chauffeur is dat het resultaat bepaalt.

Traploze aansturing brander

Vanhoucke werkt als enige al enkele jaren met proportioneel geregelde branders, maar het is nog steeds zoeken naar de ideale regelkleppen, zegt Steven Vanhoucke. In de industrie zijn die te koop en we kennen ze al jarenlang van de modulerende gaskachels, maar voor deze specifieke toepassing is vervuiling van de kleppen nog steeds een heikel punt.

Hoewel Vanhoucke denkt dat nu te hebben opgelost. De Belgische specialist voorziet, en werkt ook aan mogelijkheden om de brander traploos aan te sturen op basis van bodemtemperatuur, camerabeelden van onkruidbezetting en in de toekomst te komen tot het aansturen van de brander op basis van deze gegevens en uit het verleden verzamelde gegevens, gekoppeld aan gps-coördinaten.

In de rij branden

Tussen de rijen kun je schoffelen, maar branden is een uitkomst als het te nat is om te schoffelen. Belangrijk voordeel van branden is het onberoerd laten van de grond. Schoffelen creëert immers een nieuw zaaibed voor onkruidzaad.

Allicht remt het afbranden van blaadjes de groei, maar dat herstelt snel

Bijvoorbeeld cichorei en witlof, maar ook maïs en uien herstellen na de behandeling met een brander. Ook dat vraagt ervaring: als witlof of cichorei 4 echte blaadjes heeft kun je die er af branden zonder dat het plantje sterft. Mits het groeipunt maar niet is aangetast. “Hebben we al vaak gedaan” vertelt Theo Heijboer, bedrijfsleider bij ERF, Nederlands grootste biologisch akkerbouwbedrijf in Zeewolde. “Zowel in witlof als in mais. Allicht remt het afbranden van blaadjes de groei, maar dat herstelt snel. De juiste rijsnelheid is dan wel extra kritisch. De kern van het plantje moet fris blijven.”

Envo-Dan heeft een brander die de warmte onderin de rij bij de voet van de plant brengt. In maïs en uien kun je op die manier het blad van de cultuurplant ontzien en de warmte optimaal benutten. Vorig jaar draaide de eerste 4,5 meter-uitvoering in Nederland in de uien.

HOAF introduceerde een soortelijke techniek al in 2019 op de Agritechnica en verwacht nog dit jaar een specifieke rijenbrander praktijkrijp te hebben. Vanhoucke ziet ook heil in deze toepassing, maar meldt voorlopig nog te veel aandacht te moeten besteden aan de bestaande techniek.

Sensus doet proeven met onkruid branden in cichorei

Branders zijn tot nu toe vrijwel exclusief bij biotelers in gebruik. De gangbare landbouw ziet het middelenpakket verschralen en bijvoorbeeld in cichorei is dat al een nijpend probleem. Sensus doet op dit moment proeven met onkruid branden in cichorei. Dat zou een eerste belangrijke toepassing in de gangbare landbouw kunnen worden.

Af en toe informeren ook gangbare akkerbouwers naar de mogelijkheden van een onkruidbrander, weet Corné Weevers, dealer van Vanhoucke in Zeewolde en Swifterbant. Maar voor een investering van € 50.000 tot € 60.000 wachten ze de tijd nog maar even af.

Waterstof als brandstof

Terecht wijzen critici op het gegeven dat onkruid branden is gebaseerd op het opstoken van fossiele brandstof. Op zich niet duurzaam en voor de lange termijn ongewenst. Daarom wordt er ook gekeken naar andere brandstoffen. Biopropaan bestaat, maar ook waterstof kan een toekomstige brandstof zijn. HOAF meldt inmiddels waterstofbranders te hebben en Flevo Electric Farmers, een samenwerking van Boer Boon, en Saat, H2Trac, Bio Brass, NZ27 en ERF werken in een POP3-project met de provincie Flevoland aan plannen om uit eigen windenergie waterstof te produceren. De stap naar een waterstofgestookte onkruidbrander is dan een logische toepassing, maar lijkt niettemin toch nog een lange weg te gaan.