Marcel Belt (Delfland): ‘Teler moet zelf sloot gaan monitoren’

Met DNA-analyse kunnen waterschappen sinds kort beter achterhalen of een vervuiling uit een tomatenkas of een paprikakas komt. “Bewuste lozingen zien we bijna niet meer”, zegt Marcel Belt, hoogheemraad van Delfland. “De tuinbouw moet zich nu verder ontwikkelen om incidenten te voorkomen, bijvoorbeeld door zelf de omgeving monitoren.”

Hoogheemraad van Delfland, Marcel Belt, arriveert op de fiets bij de Schenk, een sloot in Den Haag. Op het oog is het een sloot zoals die eruit hoort te zien: helder water zonder kroos en een oever met gevarieerde begroeiing.

De waterschappen hebben een DNA-analyse ontwikkeld om lozingen op te sporen? Hoe werkt dat?

“Bewuste lozingen komen we in de glastuinbouw bijna niet meer tegen, meestal gaat het om lekkages. Ook daarvan willen we de bron kunnen opsporen. In de glastuinbouwpolders meten we bij de ingang, de uitgang en op enkele andere strategische punten, maar niet in elke sloot. Bij overschrijdingen weten we niet altijd wat de bron is. Als een stof uit een kas in het water terechtkomt, dan zitten daar ook altijd sporen bij van het gewas. Met DNA-monsters kunnen we met 99% nauwkeurigheid nagaan van welke teelt de stof afkomstig is.”

Voor welke teelten is deze techniek beschikbaar?

“Op dit moment is de techniek beschikbaar voor tomaat en paprika. Nu we weten dat deze techniek werkt, willen we deze samen met de andere waterschappen verder ontwikkelen en uitbreiden naar andere gewassen, zowel in de groenten als in de sierteelt. Er zijn ook andere mogelijkheden met DNA-analyse. Je kunt er bijvoorbeeld het waterleven mee monitoren, of exoten aanpakken zoals rivierkreeften.”

Is een zekerheid van 99% voldoende als bewijslast?

“Nee, en dat is ook niet het doel. Het is vooral een hulpmiddel: als we DNA aantreffen van een gewas, dan vallen alle andere teelten af.”

Heeft Delfland hiermee al resultaten geboekt?

“Nog niet. Maar onze opsporingsmiddelen worden steeds geavanceerder. Eind mei hebben we in Delfgauw imidacloprid aangetroffen in het oppervlaktewater. Samen met de NVWA hebben we monsters en de bron getraceerd. Het bleek te gaan om een lek in een ondergrondse buis tussen twee kassen, een haarscheur die in het veld niet was te zien. Zo nauwkeurig kunnen we de oorzaak dus al achterhalen.”

Is een lekkage altijd te voorkomen?

“Nee, en dat is een dilemma. Een lekkage is meestal een kwestie van onoplettendheid, geen opzet. Maar een stof als imidacloprid is rampzalig voor het bodemleven en hoort niet in de sloot. De glastuinbouw moet zich echt inspannen om dit soort incidenten te voorkomen.”

Hoe wilt u dat bereiken?

“De gebiedsgerichte aanpak is zeven jaar geleden gestart bij de meest vervuilde polders. Daar is de vervuiling sterk afgenomen, maar die verbetering is gestagneerd. De komende tijd gaan we samen met gemeenten, omgevingsdiensten en Glastuinbouw Nederland maatregelen ontwikkelen om ervoor te zorgen dat de waterkwaliteit in 2027 voldoet. Ik denk aan een combinatie van maatregelen als versterking van de opsporing en handhaving, en juridische mogelijkheden zoals meer risicogericht monitoren. Ook samenwerking, hulp, kennis delen en voorlichting blijven belangrijk.”

Welke maatregelen is Delfland aan het uitwerken?

“We gaan onder andere risicovolle teelten onder de loep nemen, dus teelten die veel bestrijdingsmiddelen gebruiken. We gaan ook meer focussen op verouderde glastuinbouwgebieden. Verder onderzoeken we juridische mogelijkheden om de milieuschade door lozingen en lekkages te verhalen op de ondernemer.”

Wat verwacht u van de tuinbouw?

“Ik verwacht dat tuinders zelf de waterkwaliteit rond de kas gaan monitoren, zodat ze lekkages sneller opmerken. De tuinders zijn in de eerste plaats zelf verantwoordelijk dat ze geen schade aan het milieu toebrengen.”

Een kleine moeite voor een teler om ook een sensor in de sloot te hangen

Is het reëel dat tuinders zelf de sloot gaan monitoren?

“Dat vind ik wel. De tuinder kan alles in zijn gietwater meten: de pH, de EC, de hoeveelheid voedingsstoffen die hij doseert. Dan is het toch een kleine moeite om ook een sensor in de sloot te hangen of regelmatig een watermonster te nemen?”

Hoe is de relatie tussen Delfland en de glastuinbouw?

“Ik weet natuurlijk niet hoe de relatie is met alle 1.500 glastuinders in het gebied van Delfland, maar onze relatie met de branche is heel goed. Dat is mede te danken aan de gebiedsgerichte aanpak. En we werken samen in veel projecten, zoals Emissieloze kas, Rainlevelr, collectieve waterzuivering op AWZI De Nieuwe Waterweg, Coastar en het hergebruik van effluent in de glastuinbouw. Ook in de communicatie trekken we samen op met de brancheorganisaties. Toen we laatst imidacloprid aantroffen in het water, hebben we direct laten weten dat we daarover gingen communiceren. Dat wil Glastuinbouw Nederland ook. De branche is gebaat bij een goede waterkwaliteit.”

Wanneer is de waterkwaliteit voor Delfland goed genoeg? Er zal ook nog jarenlang nalevering zijn van schadelijke stoffen vanuit het sediment.

“Het is voor ons goed als we geen bestrijdingsmiddelen meer in het water tegenkomen. Zolang we nog steeds middelen tegenkomen die net op de markt zijn, hoeven we het niet te hebben over nalevering.”

Hoe staat het met de collectieve zuivering in Hoek van Holland, nu de de vorming van bromaat roet in het eten gooit?

“We wachten nu op de nieuwe norm voor bromaat. De waterzuivering bouwen we in opdracht en voor kosten van de deelnemende tuinders. Als dat niet mogelijk blijkt, bijvoorbeeld vanwege de vorming van bromaat, dan moeten de tuinders naar andere oplossingen gaan zoeken. Ik vind het wel jammer dat dit probleem speelt.”

Verwacht u dat de emissie vanuit de glastuinbouw in 2027 naar nagenoeg nul gaat?

“Ik denk dat de branche heel goed in staat is om geen negatieve effecten op de waterkwaliteit te hebben. De sector is zo innovatief … Maar het is een flinke opgave om de doelen van de Kaderrichtlijn Water te halen.”

Wat als die doelen niet worden gehaald?

“Dan worden we daarop afgerekend door de Europese Unie. In dat geval moet Nederland laten zien dat het er alles aan heeft gedaan, en anders lopen we kans op een boete van honderden miljoenen euro’s. De minister heeft laten weten dat ze zo’n boete gaat neerleggen bij de waterschappen. Die boete komt linksom of rechtsom toch bij de burgers en de bedrijven terecht. Dus inzet op schoon water is hoe dan ook nodig.”