‘Benieuwd of ‘Madeliefjesland’ de opwarming oplost’

Het hoge woord is eruit: volgens het nieuwe rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) is de mens – met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid – verantwoordelijk voor de opwarming van de aarde.

Door de productie van broeikasgassen ligt er een onzichtbare ‘CO₂-deken’ over de planeet, waardoor warmte wordt vastgehouden. De laatste 100 jaar is er ruim een graad bijgekomen, de gevolgen hiervan worden pijnlijk zichtbaar in de toename van extreme weersomstandigheden en stijging van de zeespiegel.

Op zich is het een prestatie van formaat dat wij met z’n allen in staat zijn het klimaat te verstoren op een hemellichaam dat al miljarden jaren met een snelheid van meer dan 100.000 km per uur rond de zon draait. Eind jaren tachtig van de vorige eeuw zagen we de eerste tekenen van meer CO₂ in de atmosfeer. Terwijl de leerboekjes nog over een CO₂-gehalte van 330 delen per miljoen (dpm) spraken, mat ik in Wageningen toen al 350 dpm. Inmiddels zitten we rond de 420 dpm.

Gaia-theorie

In die tijd woonde ik een lezing bij van Lynn Margulis, die samen met James Lovelock de Gaia-theorie ontwikkeld had. Zij zagen de aarde als een zelfregulerend systeem dat erop gericht was om de condities voor leven optimaal te houden. Het leven op aarde zou er zelf voor zorgen dat de temperatuur, de zuurgraad van het zeewater en het zuurstofgehalte in de atmosfeer constant blijven. Dit was een interessante gedachte.

Als voorbeeld hadden ze madeliefjesland bedacht. Op madeliefjesland groeien witte en zwarte bloemen. Beide soorten groeien bij 22,5 graden Celsius even hard. Bij een iets hogere temperatuur doen de witte het wat beter, met als gevolg meer reflectie van het zonlicht en dus verlaging van de temperatuur. Bij lagere temperatuur doen juist de zwarte het iets beter, waardoor de temperatuur weer iets stijgt. Stel je een aarde voor met vele tienduizenden van dergelijke subtiele terugkoppelingen, dan is het denkbaar dat het systeem altijd netjes rond de optimale condities blijft schommelen.

Daalt de temperatuur vanzelf?

De huidige realiteit stemt tot nadenken. Om nu de temperatuurstijging binnen de 2 graden te houden, zijn er al draconische maatregelen nodig. Betekent dit dat de Gaia-theorie niet klopt? Nee, want het is tienduizenden jaren wel goed gegaan! Volgens de theorie is het onvermijdelijk dat het leven op aarde zich dusdanig aanpast dat de temperatuur ‘vanzelf’ weer daalt. Misschien gaat dat, voordat het echt uit de hand loopt, nog gebeuren. Ik ben benieuwd.