premium
Tussen Valthermond en Tweede Exloërmond (Dr.) is men druk bezig met de bouw van de windmolens in het buitengebied. Dit soort projecten zijn vaak niet zonder tegenstand. - Foto: ANP
De strijd rondom windparken laait op: regionale besturen plannen tientallen windmolens op het platteland, ondertussen legt de Raad van State een juridische bom onder de totstandkoming van windparken.
Er schijnt een flauw zonnetje op het Manitobaplein in Vriezenveen als op de avond van 22 juni een lange stoet trekkers aan komt rijden. Minutenlang ronken de machines waarmee de actievoerders het geluid van de 240 meter hoge windturbines willen nabootsen die, zo vrezen zij, in hun Twentse buitengebied geplaatst worden. De afgelopen maanden waren er meer van dergelijke protestacties te zien in plaatsen als Veenendaal, Rijssen, Oudewater en Alphen aan den Rijn. Nagenoeg alle regio’s hebben op of voor 1 juli hun energieplannen voor de komende jaren ingediend. Zo moeten er alleen al in Twente 39 bij komen. Omdat windturbines in woongebieden ongewenst zijn, komen de planmakers uit op het platteland. Zit men daar te wachten op de bouw van windturbines?
De lusten en lasten verdelen
De Nederlandse energievoorziening moet verduurzamen, zo stelde de regering eerder al vast. Voor het buitengebied betekent dat, naast de aanleg van zonnevelden, in veel gevallen de bouw van windturbines. In het Overijsselse Staphorst kozen agrariërs ‘de vlucht naar voren’. Duidelijk was dat de provincie meer windenergie uit Staphorst wilde halen en de gemeente stelde dat nieuwe windturbines er alleen komen als het een project vanuit de gemeenschap zou worden.
Fabrikanten, melkveehouderijen, een aannemer en een architect kwamen zelf met een plan, beschrijft projectleider Piet la Roi van Wij Duurzaam Staphorst dat moment. “Een lokaal netwerk, iedereen kent en vertrouwt elkaar. Niet een bedrijf ver weg in een glimmend kantoor dat bepaalt dat hier windmolens komen. Nee, een plan van initiatiefnemers die je zelf langs het voetbalveld, bij de slager of in de supermarkt tegenkomt.” De coöperatie presenteerde het plan aan een veertigtal grondeigenaren, voornamelijk agrariërs. Ook hier wilde de coöperatie de lusten en de lasten verdelen. “Het kan niet zo zijn dat de grondeigenaar een fikse vergoeding krijgt, en zijn buurman of -vrouw niets.” Drie weken lang werd avond na avond gepraat over het plan. “Op de laatste avond stak iedereen zijn hand omhoog. En omwonenden krijgen een vergoeding ook al wonen ze op een kilometer afstand.” De drie windturbines worden naar verwachting in 2022 geplaatst.
Gevolgen windturbines niet goed onderzocht
Vrijwel tegelijk met het indienen van grootse plannen in vele regio’s voor de bouw van windturbines legt de Raad van State begin juli ‘een bom’ onder vele toekomstige windparken, zegt advocaat Peter de Lange. De gevolgen voor het milieu en voor de gezondheid van mens en dier door het plaatsen van windturbines zijn in ons land nooit goed onderzocht, stelt de Raad van State in een zaak rond windpark Delfzijl Zuid. Nieuwe windparken krijgen voorlopig geen vergunning tot de nieuwe normen door Den Haag zijn bepaald. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat gaat al uit van een vertraging van anderhalf tot twee jaar.
De Raad, en het ministerie, wijzen erop dat regionale overheden overigens wel met eigen nieuwe normen mogen komen. “Eigen milieuregels maken: waaraan toets je die dan?”, reageert De Lange. Volgens de raadsman, door NPO Radio 1 al eens ‘de Don Quichot van Nederland’ genoemd, gaat deze uitspraak veel verder dan dat. Want hij gaat nu ook al afgegeven vergunningen aanvechten. “Die zijn afgegeven in strijd met het Europese recht en je kunt nu dus om intrekking daarvan vragen.” De uitspraak is het directe gevolg van een arrest van het Europese Hof van Justitie in Luxemburg in juni 2020. De normen die in Nederland nu nog gehanteerd worden ten aanzien van geluid, slagschaduw en veiligheid zijn inmiddels tien jaar oud en passen niet meer bij de huidige situatie, zegt De Lange. “In Houten komt een windturbine met een tiphoogte van 247 meter op minder dan 300 meter van woningen. Mijn boerenverstand zegt dan: hier klopt iets niet.”
De Lange staat al jaren vele tientallen boeren en actiegroepen bij die ageren tegen de komst van windmolens. Hij ziet geen ruimte meer voor grote windturbines op het land. Hij waarschuwt voor de soms agressieve verkooptechnieken van energiereuzen. “Er is sprake van colportage door grote bedrijven. Ze komen het erf op met de mededeling: gefeliciteerd, u heeft de Staatsloterij gewonnen. Het zijn agressieve verkooptechnieken waar je als ondernemer financieel gezien niet tegenop kunt telen, dat snap ik ook wel.” Maar je moet ook verder kijken dan naar je eigen erf, zegt De Lange. “Wie heeft er buiten de kring van deelnemers van zo’n windpark last?”
De Lange staat onder meer een boer uit Swifterbant bij die een overeenkomst tekende maar later tot zijn schrik ontdekte dat een grote windturbine niet ver van zijn woning komt te staan. Volgens dat contract mocht hij eigenlijk niet eens naar de rechter stappen om dit aan te vechten. “In dergelijke overeenkomsten staan boeteclausules genoemd van miljoenen euro‘s. Je staat dan met je rug tegen de muur.”
‘Het uitzicht van de open omgeving gaat naar de gallemiezen’
Als akkerbouwer Dolf Vink in het Groningse Schildwolde over zijn akkers richting het zuiden tuurt, ziet hij windturbines staan. Daar staat het nog altijd omstreden windpark bij Meeden dat hemelsbreed op circa 8 kilometer van zijn aardappelvelden ligt. Het protest tegen de komst van die turbines liep uit de hand, met als gevolg dat een van de activisten een celstraf van een halfjaar uit zat voor het versturen van dreigbrieven aan onder meer boeren die meewerkten.
Molens opgedrongen door het Rijk
In de omgeving heerst nog altijd het gevoel dat die molens ze zijn opgedrongen via de provincie door het Rijk, beschrijft Vink. “Het sentiment speelt een grote rol. De Randstad haalde eerst Drenthe leeg voor de turf, toen Zuid-Limburg voor de kolen en daarna Groningen voor het gas.” En nu richt ‘het Westen’ zich op de vlakke velden van het Noorden voor de bouw van wind- en zonneparken. “Wij lossen jullie problemen niet op”, zegt Vink strijdbaar. “De overlast die inwoners van Meeden, Zuidbroek en Veendam ondervinden kun je niet onder stoelen of banken schuiven. De eersten die aan zet zijn dit tegen te houden, zijn wij en onze collega‘s.
‘Voor 20 jaar lang gegijzeld’
Met dat laatste doelt hij op plannen voor een windpark met 25 turbines, met een tiphoogte van 250 meter, rond zijn dorp Schildwolde. De akkerbouwer en VVD-raadslid in Midden-Groningen kreeg via een collega een kaartje van het plan van producent Pure Energie in handen. Daarop stond zijn perceel ingetekend, met zijn naam eronder. Dat suggereerde dat Vink, in de raad juist een groot tegenstander van grote windturbines, meewerkte. Hij probeert nu andere akkerbouwers in het gebied te overtuigen niet te tekenen. Hij meent dat de regio ‘voor 20 jaar wordt gegijzeld’ als boeren tekenen. “In zo’n contract staat dat de energiereus 8 tot 10 jaar de tijd heeft om een aanvraag in te dienen. Daarna moet nog een heel juridisch traject doorlopen worden. Alles opgeteld ben je zo 20 jaar verder. En al die tijd neem je de toekomst van een dorp in gijzeling.” Wat heeft hij tegen windmolens? Tegen kleinere windmolens is Vink niet, wel tegen de megaturbines die met hoogtes van honderd tot tweehonderd meter of meer de horizon bepalen. “Het uitzicht van de open omgeving hier is eigenlijk helemaal naar zijn gallemiezen.
Chantage doorbreken
Pure Energie wil desgevraagd nog niet veel kwijt over de plannen in Midden-Groningen. Een woordvoerder spreekt over ‘slechts verkennende gesprekken’. Ze ‘scant’ gebieden die interessant kunnen zijn voor wind- of zonne-energie. Dat het gebied ‘voor 20 jaar’ op slot gaat, erkent het bedrijf niet. Voor boeren die het financieel lastig hebben kan zo’n windmolen, met forse rendementen, een uitkomst bieden. Vink is niet vatbaar voor dat argument. Hij vergelijkt het met de Postcodeloterij: dat mensen een lot kopen uit angst dat de straatprijs valt, al je buren rijk worden behalve jij. “Ik wil deze ‘chantage’ doorbreken.”
‘Windmolenbouw in eigen hand om invloed te houden’
In een strook tussen snelweg A2 en het spoor richting Den Bosch komt het Windpark Bommelerwaard-A2. Het is een initiatief van vijf agrarische ondernemers die sinds 2011 in een ‘zoekgebied’ voor windenergie wonen, zoals de gemeente Zaltbommel aan de provincie aangaf. De ondernemers wilden de bouw van windmolens in eigen hand houden. Waarom eigenlijk? “Anders zou een projectontwikkelaar het wel oppakken en dan verlies je invloed. Een ontwikkelaar kan bijvoorbeeld zeggen: ik hou me slechts aan de wettelijke normen”, zegt directeur van het windpark Hein de Kort als het over overlast gaat.
Overlast windmolens beperken
Slagschaduw is onvermijdelijk bij bouwwerken van deze hoogte. De initiatiefnemers besloten een zogeheten stilstandvoorziening in te laten bouwen. “Dat betekent dat ze stil worden gezet als de zon onder een bepaalde hoek straalt. Het gaat om schaduw in een straal van 1.500 meter rondom de turbines, dus ook om een aanzienlijk aantal woningen.” Zo wordt de overlast voor hen beperkt. Het zorgt echter wel voor een extra investering en een lagere opbrengst. Een keuze die een ontwikkelaar niet zo snel gemaakt zou hebben, zegt De Kort.
Politiek spelletje
Vrijwel elk plan voor de bouw van windturbines levert in ons land rechtszaken op. Zo niet bij dit windpark. “Dat heeft ons ook verbaasd”, zegt De Kort. Wel een zure tegenvaller was het besluit van de gemeenteraad van Zaltbommel om in 2016 het plan af te schieten. De ondernemers hadden er op dat moment al twee ton in gestoken. Dat jaar nog stapten ze naar de provincie. En die nam de regie over, ook al omdat Zaltbommel had aangegeven dat dit gebied meegenomen mocht worden in de provinciale plannen voor opwekking van duurzame energie. “Democratisch gezien is het slecht”, zegt De Kort. Maar het afschieten van het windmolenplan had met tegenstand onder de bevolking weinig te maken. “Het was een politiek besluit.”
Tips bij heft in eigen hand
Voor boeren die ook het heft zelf in de hand willen nemen, heeft De Kort wel de nodige tips. “Laat je goed informeren voordat je iets ondertekent. Met de agressiviteit van ontwikkelaars hebben wij in beperkte mate van doen gehad omdat we al snel de rijen gesloten hadden. We hadden van tevoren gezegd: er zal veel volk langskomen, maar we wijzen ze allemaal de deur”, zegt De Kort over de periode kort nadat de raad deze locatie als ‘zoekgebied’ had aangewezen. Omdat de regionale energieplannen overal in Nederland in juli naar buiten komen, kunnen agrarisch ondernemers zeker deze zomer bezoekjes verwachten, denkt hij. “We hadden zelf afgesproken dat zolang wij bezig waren met eigen plannen, niemand van ons met zo’n ontwikkelaar gaat praten.”
En bedenk vooraf dat er veel geld nodig is. Het vijftal uit Zaltbommel maakte de afspraak dat als er een spaak in de wielen kwam iedereen dat geld ook moest kunnen missen zonder dat het eigen bedrijf in gevaar zou komen. “We hebben er € 1,5 miljoen aan eigen vermogen ingestoken. We waren alleen al aan onderzoekskosten 4 ton kwijt. Het is een complex verhaal dat de nodige financiële middelen vraagt. Ondernemers moeten zich daar bewust van zijn.”
Lees meer over het thema energie via GFactueel.nl/energie/
Beheer
WP Admin
Bewerk bericht